Na podstawie:
Śri Śankaracarya, Viveka-cudamani, text in devanagari with English translation, notes and index.
Translated by Swami Madhavananda, Advaita ashrama, Calcutta 1978, wydanie 10.
Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński
Redakcja: Karina Babkiewicz
| Temu, o którym mówią wszystkie święte księgi wedanty, niedostępnemu zmysłom Gowindzie, posiadającemu szczęście najwyższe szlachetnemu Guru, składam pokłon. |
sarva-vedānta-siddhānta- |
| Spośród narodzin uważa się za trudne do osiągnięcia narodzenie się jako człowieka, zwłaszcza mężczyzny, a tym bardziej bramina. Trudniej od tego jest osiągnąć doskonałość na ścieżce dharmy wedyjskiej, a jeszcze trudniej – mądrość. Wyzwolenie (mukti), które jest odróżnieniem „ja” od „nie-ja”, jest prawdziwym poznaniem i stałym przebywaniem w Brahmanie, nie może zostać osiągnięte bez zasług, spełnianych w ciągu niezliczonych żywotów. |
jantūnāṃ narajanma durlabhamataḥ |
| Ta jest bowiem trudna do osiągnięcia trójka, dzięki łasce bogów tylko możliwa: człowieczeństwo, pragnienie wyzwolenia i opieka świętego mędrca. |
durlabhaṃ trayam evaitad |
| Uzyskawszy jakimś sposobem trudne do osiągnięcia ciało ludzkie, tamże męskość oraz mając dostęp do wyższej doktryny wedyjskiej, głupcem byłby ten, kto nie dążyłby do własnego wyzwolenia. Chwytając nieistniejące, człowiek taki byłby samobójcą. |
labdhvā kathaṃcin narajanma durlabhaṃ |
| Czyż nie jest tedy zaprawdę zaślepiony człowiek, który lekceważy własne dobro, zdobywszy trudno osiągalne ciało ludzkie i jeszcze do tego męskie? |
itaḥ ko nvasti mūḍhātmā |
| Niech ludzie recytują Wedy, niech składają ofiary bogom, niech odprawiają rytuały i oddają cześć wizerunkom bóstwa; jednakże bez poznania jedności Atmana wyzwolenie nie zachodzi nawet w ciągu setki lat Brahmy[1]. |
vadantu śāstrāṇi yajantu devān |
| Teksty święte (śruti) twierdzą, że nie ma nadziei na osiągnięcie nieśmiertelności przy pomocy bogactwa; przeto jasne jest, że obrzęd rytualny nie może być przyczyną wyzwolenia[2]. |
amṛtatvasya nāśāsti |
| Niechaj zatem człowiek mądry dąży do wyzwolenia, porzuciwszy wprzód pragnienie przyjemności, płynących z doznawania rzeczy zewnętrznych i przebywając u stóp szlachetnego i potężnego guru niech koncentruje się na przedmiocie przez niego wskazanym. |
ato vimuktyai prayatet vidvān |
| Osiągnąwszy wysoki stan jogiczny poprzez stałość w należytym poznaniu, niechaj sam wydobywa się z odmętów oceanu sansary. |
uddharedātmanātmānaṃ |
| Porzuciwszy wszelkie czyny, ludzie wykształceni i mądrzy powinni podjąć wysiłek wyzwolenia się z więzów egzystencji poprzez praktykę jogi. |
saṃnyasya sarvakarmāṇi |
| Obrzędy rytualne prowadzą do oczyszczenia świadomości – a nie do poznania rzeczywistości. Poznanie rzeczywistości osiąga się poprzez jej badanie (vicāra), a nie poprzez niezliczoną ilość jakichś innych działań. |
cittasya śuddhaye karma |
| Poprzez należyte badanie (dociekanie, wnikanie, vicāra) poznaje się i stwierdza z całą pewnością prawdę o sznurze. Jednocześnie z tym poznaniem znikają też wielkie cierpienie i strach przed wężem, powstałe w błądzącym umyśle[3]. |
samyagvicārataḥ siddhā |
| Powiedziano mądrze, iż pewność co do przedmiotu (rzeczywistości) ma się dzięki badaniu (vicāra), a nie dzięki kąpielom, dawaniu jałmużny, czy też licznym ćwiczeniom pranajamy. |
arthasya niścayo dṛṣṭo |
| Osiągnięcie owocu zależy całkowicie od należycie przygotowanego ucznia. Miejsce, czas i inne temu podobne środki są tutaj narzędziami pomocniczymi. |
adhikāriṇamāśāste |
| Dlatego ten, kto pragnie poznania przedmiotu, którym jest Atman, powinien praktykować owo badanie (vicāra), znalazłszy przedtem pełnego współczucia guru, najwyższego znawcę Atmana. |
ato vicāraḥ kartavyo |
| Człowiek mądry i wykształcony, a w dysputach biegły w argumentacji i w zbijaniu argumentów przeciwnika uważany jest za uprawnionego (adhikarin) do przyjęcia wiedzy o Atmanie (atma-vidyā). |
medhāvī puruṣo vidvā- |
| Uważa się bowiem, że tylko ten jest w stanie pragnąć poznania Brahmana, kto posiadł zdolność rozróżniania, jest beznamiętny, posiada cechy takie jak spokój (śama) itd. oraz pragnie wyzwolenia. |
vivekino viraktasya |
| Inaczej nazywają to mędrcy czterema praktykami (sādhana). Tylko gdy one są, jest wejście w wyższy stan. Gdy ich nie ma, nie osiąga się sukcesu. |
sādhanānyatra catvāri |
| Na początku wymienia się rozróżnienie rzeczy wiecznej i nie-wiecznej[4], dalej niepragnienie doznawania owoców czynów na tym i na tamtym świecie, następnie posiadanie sześciu cech takich, jak spokój itd., i na końcu – pragnienie wyzwolenia. |
ādau nityānityavastu- |
| „Prawdą jest Brahman! Świat to pomyłka!” Tego rodzaju niepozostawiające wątpliwości olśnienie nazywane jest owym rozróżnieniem rzeczy wiecznej i nie-wiecznej. |
brahma satyaṃ jaganmithyety |
| Bezpragnieniowość (vairāgya) – to pragnienie porzucenia nietrwałych przedmiotów doznawanych dzięki zmysłom takim, jak wzrok, słuch itd., począwszy od ciała, a skończywszy na Brahmie. |
tadvairāgyaṃ jihāsā yā |
| Spokojem (śama) nazywa się stały stan umysłu, utkwionego w tym, co ma być poznane, gdy się odrzuciło liczne przedmioty doznawania dzięki ciągłemu widzeniu ich niedoskonałości. |
virajya viṣayavrātād |
| Zatrzymanie obu rodzajów narządów zmysłowych[5] w ich własnych ośrodkach, po odwróceniu się ich od właściwych im przedmiotów nazywa się powściągnięciem (dama). Najwyższy stopień zatrzymania (uparati) jest wtedy, kiedy zjawiska świadomościowe nie mają swej podstawy w przedmiotach zewnętrznych. |
viṣayebhyaḥ parāvartya |
| Cierpliwe znoszenie wszelkich niewygód, gdy się nie stosuje środków zaradczych przeciwko nim, wolne od obaw i rozpaczy, nazywa się wytrwałością (titikṣā)[6]. |
sahanaṃ sarvaduḥkhānām |
| Niewzruszona, zrodzona z intuicji (buddhi) pewność, że prawdę mówią śastry i nauki guru, nazywana jest przez mędrców wiarą (śraddhā). Dzięki niej poznaje się Rzeczywistość. |
śāstrasya guruvākyasya |
| Trwałe unieruchomienie intuicyjnej świadomości (buddhi) w wiecznie czystym Brahmanie, nie zaś błogość świadomości, nazywane jest skupieniem (samādhāna). |
sarvadā sthāpanaṃ buddheḥ |
| Pragnienie, aby przez poznanie swej własnej natury wyzwolić się z więzów, zaczynających się od ahankary (ahaṁkāra, poczucie „ja”) i kończących na ciele, a sprawionych niewiedzą, to pragnienie wyzwolenia (mumukṣutā). |
ahaṃkārādidehāntān |
| Nawet gdy ma ono postać słabą lub średnią, to przez praktykowanie bezpragnieniowości, spokoju itd. oraz dzięki łasce guru, gdy dojrzeje, wydaje owoc. |
mandamadhyamarūpāpi |
| Czyje zaś bezpragnieniowość i pragnienie wyzwolenia są potężne, u tego praktykowanie spokoju itd. powinno być bogate i owocne. |
vairāgyaṃ ca mumukṣutvaṃ |
| Tam, gdzie bezpragnieniowość i pragnienie wyzwolenia są słabe, spokój i inne praktyki występują tak rzadko, jak woda na pustyni. |
etayor mandatā yatra |
| W komplecie środków, prowadzących do wyzwolenia najważniejsza jest miłość (bhakti). Nazywana jest ona zgłębianiem (anusandhāna) swojej własnej natury. |
mokṣakāraṇasāmagryāṃ |
| Inni określają bhakti jako dociekanie prawdy o samym sobie. Kto stosuje wymienione wyżej środki i pragnie poznać swą własną istotę, powinien przebywać blisko mądrego guru, który daje uwolnienie od więzów; |
svātmatattvānusandhānaṃ |
| który zna Wedy, jest szczery i bezpośredni, obojętny wobec pragnień, jest najwyższym znawcą Brahmana. Nieruchomy w Brahmanie, spokojny jak ogień pozbawiony paliwa, jest oceanem bezinteresownego współczucia i przyjacielem kłaniających mu się dobrych ludzi. |
śrotriyo ‚vṛjino ‚kāma- |
| Zjednawszy sobie owego guru pobożnością, złożeniem pokłonu, zachowaniem pełnym szacunku oraz usługiwaniem mu, zbliżywszy się do niego powinien uczeń zapytać o to, co należy poznać: |
tamārādhya guruṃ bhaktyā |
| Bądź pozdrowiony, Swami, przyjacielu kłaniającego ci się świata! Spojrzeniem twych oczu, promieniejących jak nektarem najwyższą łaską, wydobądź mnie, proszę, z tego oceanu narodzin i śmierci! |
svāmin namaste natalokabandho |
| Przypiekanego niepowstrzymanym ogniem egzystencji światowej, wstrząsanego gwałtownymi wichrami złego losu – obroń mnie przed śmiercią. Nie znam nikogo innego, dającego schronienie. |
durvārasaṃsāradavāgnitaptaṃ |
| Istnieją ludzie spokojni, wielcy i szlachetni, jak wiosna niosący dobro światu. Przekroczywszy samemu straszliwy ocean sansary, bezinteresownie przeprawiają też innych. |
śāntā mahānto nivasanti santo |
| Natura wielkodusznych jest właśnie taka, że sami z siebie działają z intencją usunięcia trudów innych – tak jak księżyc sam z siebie chroni ziemię, przypiekaną palącymi promieniami słońca. |
ayaṃ svabhāvaḥ svata eva yatpara- |
| Dającym pojęcie o smaku szczęśliwości Brahmana, chłodnym i czystym, z dzbana twej mowy wypływającym, słodkim dla uszu, nektarem twych słów, o Panie, pokrop mnie, przypiekanego nieszczęściami egzystencji niczym płomieniami gorejącego lasu! Szczęśliwi ci, których twoje momentalne spojrzenie uczyniło godnymi, by stać się naczyniem[7], uznało za swoich. |
brahmānandarasānubhūtikalitaiḥ |
| W jaki sposób mógłbym przekroczyć ten ocean egzystencji albo jaką drogą pójść i którym z wielu środków się posłużyć – nie wiem. Przez odrobinę litości, ochroń mnie, Panie, i powiedz dokładnie, jak zniweczyć cierpienie sansary… |
kathaṃ tareyaṃ bhavasindhumetaṃ |
| Wtenczas na tak mówiącego, szukającego schronienia, przypiekanego żarem sansary jak ogniem płonącego lasu spojrzawszy wilgotnymi od łez współczucia oczyma – oby dał mu nieustraszoność Wielkoduszny! |
tathā vadantaṃ śaraṇāgataṃ svaṃ |
| Mędrzec ów, kierowany współczuciem, dopiero temu, kto zbliżył się do niego, pragnącemu wyzwolenia, postępującemu szlachetnie, zgodnie z tym, co powiedziano w świętych tekstach, posiadającemu uciszoną świadomość i spokój (śama) – dopiero takiemu człowiekowi może okazać łaskę i udzielić pouczenia: |
vidvān sa tasmā upasattimīyuṣe |
| Nie lękaj się, mądry człowieku, nie ma dla ciebie śmierci! Istnieje sposób na przekroczenie oceanu sansary. Przy jego pomocy pokonują ów ocean asceci i tę właśnie drogę, prowadzącą na drugą stron wskażę tobie. |
mā bhaiṣṭa vidvaṃstava nāsty apāyaḥ |
| Istnieje środek potężny, niweczący bojaźń sansary. Dzięki niemu, przekroczywszy ocean egzystencji, najwyższe osiągniesz szczęście. |
asty upāyo mahān kaścit |
| Poprzez badanie (vicāra) przedmiotu (sensu) Wedanty rodzi się najwyższe poznanie, a dzięki temu poznaniu następuje natychmiastowe i ostateczne zniweczenie cierpień sansary. |
vedāntārthavicāreṇa |
| Hymny święte mówią jasno, że dla tych, którzy tęsknią do wyzwolenia, wiara, miłość, medytacja i joga są przyczynami wyzwolenia. Lub ten, kto jest stały w nich osiąga wyzwolenie od sprawionych niewiedzą więzów ciała. |
śraddhābhaktidhyānayogāmmumukṣoḥ |
| Z powodu połączenia z Niewiedzą (ajñānayogāt) twoja najwyższa Jaźń (paramātman) jest uwięziona w bezjaźniowym i stąd wyłonienie (stworzenie, świat). Ogień poznania, powstały z rozróżnienia tej dwójki („ja” i „nie-ja”) powinien wypalić wraz z korzeniem skutek niewiedzy. |
ajñānayogātparamātmanastava |
| Rzecze Uczeń: Racz wysłuchać, o Swami, pytań, które chcę ci zadać, a odpowiedź z twych ust, o Panie, niechaj sprawi, że poznam sens rzeczy: |
śiṣya uvāca |
| Co to są więzy? W jaki sposób doszło do nich? Co je podtrzymuje i jaki jest sposób na uwolnienie się od nich? Czym jest „ja”, a czym najwyższe „Ja”, oraz jak je odróżnić? – to, proszę, racz powiedzieć. |
ko nāma bandhaḥ katham eṣa āgataḥ |
| Rzecze Guru: Szczęśliwcem jesteś! Spełnione twe powinności! Dzięki tobie świetny jest twój ród – skoro wyzwoliwszy się z więzów niewiedzy pragniesz stać się Brahmanem. |
śrīguruvāca |
| Długi ojca spłaca syn lub inne osoby. Ale ten, kto uwalnia się z więzów, musi to zrobić sam. Nikt inny tego za niego zrobi. |
ṛṇamocanakartāraḥ |
| Niewygodę, powodowaną np. przez niesiony na głowie ciężar, mogą usunąć inni. Ale cierpienia, wywołanego głodem, nie usunie nikt poza samym głodnym. |
mastakanyastabhārāder |
| Chory dochodzi do zdrowia dzięki temu, że sam odwiedza lekarza, przestrzega diety i przyjmuje lekarstwa, a nie dzięki działaniu innych ludzi. |
pathyamauṣadhasevā ca |
| Naturę Rzeczywistości trzeba oglądać własnymi otwartymi i przebudzonymi oczyma, nie zaś oczyma uczonych. Także kształt księżyca trzeba poznawać własnym wzrokiem – bo czyż poznaje się oczami innych? |
vastusvarūpaṃ sphuṭabodhacakṣuṣā |
| Któż poza samym spętanym jest w stanie rozwiązać supły pęt niewiedzy, pożądania, działania itd., nawet w ciągu niezliczonych cykli światowych? |
avidyākāmakarmādi- |
| Nie dzięki jodze ani sankhji, nie dzięki rytuałom ani wiedzy; a dzięki poznaniu jedności Brahmana i Atmana następuje wyzwolenie, nie inaczej. |
na yogena na sāṃkhyena |
| Piękny kształt winy (lutni) czy doskonała gra muzyka mogą jedynie zabawić ludzi, ale nie pomagają w osiągnięciu pełnego panowania. |
vīṇāyā rūpasaundaryaṃ |
| Zręczna mowa, potoki słów, biegłość w objaśnianiu tekstów czy erudycja uczonych służą doznawaniu, nie zaś uwalnianiu. |
vāgvaikharī śabdajharī |
| Bezowocne jest studiowanie śastr, gdy nie jest poznana najwyższa rzeczywistość (para-tattva). Lecz gdy się ją pozna, wtedy studiowanie śastr staje się już niepotrzebne. |
avijñāte pare tattve |
| Pułapka słów jest jak wielki las, jest przyczyną błądzenia świadomości. Dlatego ci, którzy znają się na rzeczy, powinni starać się poznać swoją własną naturę (istotę, tattva). |
śabdajālaṃ mahāraṇyaṃ |
| Dla człowieka ukąszonego przez węża niewiedzy nie ma lekarstwa poza poznaniem Brahmana. Cóż mu po Wedach, cóż po śastrach, cóż po mantrach i lekach? |
ajñānasarpadaṣṭasya |
| Dzięki samemu tylko wypowiedzeniu nazwy lekarstwa, bez zażycia go, choroba nie ustępuje. Bez naocznego, bezpośredniego poznania Brahmana, a tylko przez powtarzanie słowa „Brahman” – nie ma wyzwolenia. |
na gacchati vinā pānaṃ |
| Nie doprowadziwszy do zniknięcia (rozpuszczenia) widzialnego, nie poznawszy własnej natury, jak mogą ludzie osiągnąć wyzwolenie wskutek samego tylko powtarzania słowa „Brahman”? |
akṛtvā dṛśyavilayam |
| Nie pokonawszy wrogów i nie zdobywszy szacunku całego kraju, nie da się zostać królem, mówiąc sobie: „ja jestem królem”. |
akṛtvā śatrusaṃhāram |
| Aby wejść w posiadanie ukrytego skarbu, trzeba najpierw dowiedzieć się o miejscu jego ukrycia, potem go wykopać, i na koniec wydobyć. Podobnie swoją własną, nieskażoną naturę, zakrytą wskutek działania Maji, odkrywa się dzięki pouczeniu, danemu przez znawcę Brahmana, własnej inteligencji i medytacji, nie zaś dzięki zawiłym i skomplikowanym dowodzeniom. |
āptoktiṃ khananaṃ tathopariśilā- |
| Dlatego człowiek mądry powinien starać się ze wszystkich sił i niczym od choroby, uwolnić się samemu od więzów egzystencji. |
tasmātsarvaprayatnena b |
| Zagadnienie, które tu poruszyłeś uważane jest przez znawców śastr za ważne, jest omawiane w licznych sutrach, posiada głębszy sens i powinno być poznane przez tych, którzy pragną Wyzwolenia. |
yastvayādya kṛtaḥ praśno |
| Posłuchaj w skupieniu, mój synu tego, co powiem, a na zawsze uwolnisz się od więzów sansary. |
śṛṇuṣvāvahito vidvan |
| Jako pierwszą przyczynę wyzwolenia wymienia się absolutną (doskonałą) bezpragnieniowość (vairāgya) w stosunku do rzeczy niewiecznych, dalej spokój (śama), dalej powściągnięcie (dama), wytrzymałość (titikṣā) i na koniec zdecydowane porzucenie (nyāsa,) wszelkich działań, dających lgnięcie do świata. |
mokṣasya hetuḥ prathamo nigadyate |
| Dalej słuchanie nauk wedanty (śravana) i rozmyślanie nad nimi. Potem powinno się przez długi czas i nieprzerwanie praktykować kontemplację (dhyāna) z jedną tattwą. Po dojściu do najwyższego stanu bez myślenia (bez fantazjowania, bez wyobrażeń, avikalpa) człowiek mądry już tu, na ziemi osiąga szczęśliwość Nirwany. |
tataḥ śrutis tanmananaṃ satattva- |
| Powiem ci teraz o odróżnieniu „ja” od „nie-ja”, które powinieneś koniecznie poznać. Wysłuchawszy z uwagą moich słów, zastanów się głęboko nad ich sensem. |
yad boddhavyaṃ tavedānīm |
| Posiadające siedem składników: szpik, kości, tłuszcz, mięśnie, krew, skórę i naskórek; używające członków oraz części ciała takich, jak stopy, uda, piersi, ramiona, pośladki czy głowa, |
majjāsthimedaḥpalaraktacarma- |
| owo ciało, znane jako siedlisko złudzenia „ja” i „moje” przebudzeni nazywają grubym (sthūla). Natomiast przestrzeń, powietrze, ogień, woda i ziemia są elementami subtelnymi. |
ahaṃmametiprathitaṃ śarīraṃ |
| One, gdy mają cząstki wzajemnie zmieszane tworzą elementy grube oraz są przyczyną ciał grubych. Natomiast ich principia (tzn. elementy subtelne) stają się pięcioma przedmiotami zmysłowymi (dźwięk itd.), służącymi przyjemności doznającego. |
parasparāṃśair militāni bhūtvā |
| Jakże omamić dają się ci, którzy żyjąc wśród tych przedmiotów, związani trudnymi do rozerwania sieciami pragnień, to wznoszą się, to opadają w dół, prowadzeni przez chyżego przewodnika, którym są ich własne czyny. |
ya eṣu mūḍhā viṣayeṣu baddhā |
| Jeleń, słoń, motyl, ryba i pszczoła, zgodnie ze swą naturą przywiązane do właściwych im przedmiotów zmysłowych, znalazły śmierć – a cóż dopiero człowiek, skierowany ku wszystkim pięciu! |
śabdādibhiḥ pañcabhir eva pañca |
| Przedmioty zmysłowe są szkodliwe bardziej nawet niż jad czarnej kobry. Jad węża zabija bowiem tego, kogo wąż ukąsi, a przedmioty zmysłowe – nawet tego, kto tylko patrzy. |
doṣeṇa tīvro viṣayaḥ |
| Kto wolny jest od wielkiej sieci przedmiotów zmysłowych, niezmiernie trudnej do porzucenia, ten tylko nadaje się do Wyzwolenia, a nie ktoś inny, chociażby poznał sześć śastr[8]. |
viṣayāśāmahāpāśādyo |
| Tych dążących do Wyzwolenia, u których osłabła bezpragnieniowość, a którzy próbują pokonać ocean sansary, pożądanie-grabieżca zatrzymuje w pół drogi, chwyta za gardło i zatapia. |
āpātavairāgyavato mumukṣūn |
| Kto mieczem niewzruszoności uśmiercił pożądanie-grabieżcę, ten bez przeszkód dociera do celu i wydobywa się z oceanu sansary. |
viṣayākhyagraho yena |
| Wiedz, że ludzie o zamąconej świadomości, napastliwi, idący nierównymi drogami pożądania przedmiotów zmysłowych, znajdują śmierć. Wiedz także, iż prawdą jest najprawdziwszą, że ludzie opanowani, postępujący wedle pouczeń życzliwego i przyjaznego guru, cel osiągają. |
viṣamaviṣayamārgair gacchato ‚nacchabuddheḥ |
| Jeśli rzeczywiście pragniesz Wyzwolenia, to jak truciznę odrzuć precz przedmioty zmysłowe, i stale i gorliwie uprawiaj będące niczym nektar: zadowolenie, współczucie, wytrwałość, prostotę, uciszenie i powściągliwość. |
mokṣasya kāṃkṣā yadi vai tavāsti |
| Kto zaniechawszy nieustannego działania, koniecznego, by wyzwolić się z nie mających początku więzów niewiedzy, lgnie do ciała, które posłuży kiedyś za pokarm innym istotom, ten zabija sam siebie. |
anukṣaṇaṃ yatparihṛtya kṛtyaṃ |
| Kto chce zaznawać ciała i jednocześnie chce też ujrzeć Atmana, jest jak człowiek, który zamierza przeprawić się przez rzekę i chwyta krokodyla, myśląc, że to kłoda drewna. |
śarīrapoṣaṇārthī san |
| Omamienie pośród ciała i temu podobnych przedmiotów – to dla pragnącego wyzwolenia wielka śmierć. Kto przezwycięży omamienie (moha), ten godzien jest wstąpić do krainy Wolności. |
moha eva mahāmṛtyur |
| Pokonaj omamienie, wielką śmierć pośród ciała, żony, syna itd., które zwyciężywszy, asceci osiągają ów najwyższy stan Wisznu. |
mohaṃ jahi mahāmṛtyuṃ |
| Powinno się lekceważyć to ciało, złożone ze skóry, mięsa, krwi, żył, tłuszczu i kości, i napełnione moczem i kałem! |
tvaṅmāṃsarudhirasnāyu- |
| Owo ciało grube, zbudowane wedle przeszłych czynów z powstałych z piątki[9] elementów grubych, jest siedzibą Atmana. W stanie jawy owego zachodzi spostrzeganie przedmiotów grubych. |
pañcīkṛtebhyo bhūtebhyaḥ |
| Poprzez tego Atmana, dusza sama, przy pomocy zewnętrznych narządów zmysłowych doznaje różnobarwnych przedmiotów sfery grubej, takich jak wieńce kwiatów, pasta sandałowa, czy kobiety. I dlatego najwięcej chwali sobie ciało stan jawy. |
bāhyendriyaiḥ sthūlapadārthasevāṃ |
| Wiedz, że to ciało grube, które jest siedzibą puruszy, i poprzez które ma się kontakt z całym zewnętrznym światem, jest jak dom dla właściciela domu. |
sarvāpi bāhyasaṃsāraḥ |
| Narodziny, choroba i śmierć to cechy ciała grubego. Przybiera ono rozmaite rozmiary oraz stany, jak dzieciństwo itd., dotyczą go reguły, związane z warną i okresem życia, może podlegać rozmaitym chorobom oraz ma różny wyraz twarzy, gdy wyraża cześć, szacunek czy lekceważenie. |
sthūlasya saṃbhavajarāmaraṇāni dharmāḥ |
| Narządy zmysłowe poznania to słuch, dotyk (skóra), wzrok (oko), węch (nos) i smak (język), ponieważ one ujmują przedmioty zmysłowe. Mowa, ręka, noga, organ wydalania i organ rozrodczy są narządami działania, gdyż biorą udział w działaniu. |
buddhīndriyāṇi śravaṇaṃ tvagakṣi |
| W skład narządu wewnętrznego (antaḥkaraṇa) zalicza się: umysł (manas), intuicyjną świadomość (buddhi), ahankarę (poczucie „ja”) oraz pamięć (citta) – z powodu ich odmiennych funkcji. Umysł – gdyż dostrzega dobre i złe strony (alternatywy); buddhi – gdyż daje niezbitą pewność co do poznawanego przedmiotu (czy zagadnienia); |
nigadyate ‚ntaḥkaraṇaṃ manodhīḥ |
| ahankarę – z powodu mniemania „to jestem ja” oraz cittę – gdyż ma zdolność odnajdywania swego przedmiotu (svārthānusaṁdhānaguṇena)[10]. |
atrābhimānādahamityahaṃkṛtiḥ | |
| Prana dzieli się na pranę, apanę, wjanę, udanę i samanę, gdyż w swoich różnych odmianach pełni różne funkcje, jak srebro czy woda. |
prāṇāpānavyānodāna- |
| Pięć narządów działania, pięć narządów zmysłowych poznania, pięć pran, pięć elementów subtelnych, a także narząd wewnętrzny, niewiedzę (avidyā), żądzę (kma) oraz [złoże] karmana – tych osiem miast nazywa się ciałem subtelnym. |
vāgādi pañca śravaṇādi pañca |
| Dowiedz się, że ciało zwane subtelnym to linga. Zbudowane jest ono z elementów, które nie powstały z piątki, posiada wasany (vāsana) i dzięki niemu przejawiają się owoce czynów. Jest ono niemającą początku powłoką Atmana, sprawioną niewiedzą. |
idaṃ śarīraṃ śṛṇu sūkṣmasaṃjñitaṃ |
| Sen jest innym (od stanu jawy) stanem owego [subtelnego ciała, czyli duszy], w którym Atman jaśnieje tylko cząstką siebie. We śnie sama tylko buddhi panuje, popadłszy w stan sprawcy z powodu różnorakich wasan, należących do stanu jawy. |
svapno bhavatyasya vibhaktyavasthā |
| Najwyższy Atman, świadek wszystkiego, nietknięty najmniejszym nawet czynem, jaśnieje swoim własnym światłem. Ponieważ nie lgnie do niczego, nie kalają go żadne czyny, wykonywane przez jakąś powłokę. |
kartrādibhāvaṃ pratipadya rājate |
| Linga jest narzędziem działania świadomego Atmana, puruszy, tak jak topór ciesielski jest narzędziem cieśli. Dlatego ów Atman pozostaje nieskalany. |
sarvavyāpṛtikaraṇaṃ liṅgam |
| Ślepota, słabość i ostrość są cechami wzroku, według siły jego zalet i wad. Podobnie głuchota, niemota itd. są cechami słuchu i innych narządów, ale nie są cechami świadomego Atmana. |
andhatvamandatvapaṭutvadharmāḥ |
| Wdech, wydech, ziewanie, kichanie, pocenie się, a także wyjście z ciała (śmierć?), mędrcy nazywają funkcjami piątki pran, a głód i pragnienie to cechy właściwej prany[11]. |
ucchvāsaniḥśvāsavijṛmbhaṇakṣut |
| Świecący odbitym światłem (Atmana) zmysł wewnętrzny (antaḥkaraṇa) z powodu błędnego mniemania „ja jestem tym ciałem”, tkwi w ciele w zmysłach wzroku, słuchu itd. |
antaḥkaraṇameteṣu |
| Ahankarą (ahaṁkāra) powinno się rozpoznać jako mający błędne mniemanie o swej tożsamości podmiot działania i doznawania, który przez połączenie z sattwą i pozostałymi gunami doświadcza trzech stanów, tzn. stanu jawy, snu z marzeniami sennymi i snu głębokiego. |
ahaṃkāraḥ sa vijñeyaḥ |
| [Ta ahankara], gdy ma przedmioty zmysłowe przyjemne (wygodne, pożądane), jest szczęśliwa; w przeciwnym razie cierpi. Przyjemność i przykrość to cechy ahankary, nie zaś wiecznie szczęśliwego Atmana. |
viṣayāṇāmānukūlye |
| Przedmioty doznawania (przedmioty zmysłowe, viṣaya) nie dają przyjemności mocą swej własnej natury, lecz ze względu na Atmana (który się przez nie przejawia). Jako że wszystkie istoty zgodnie ze swą naturą kochają najbardziej samego siebie (czyli Atmana), przeto Atman jest wiecznie szczęśliwy i nigdy nie cierpi[12]. |
ātmārthatvena hi preyān |
| W głębokim śnie doświadcza się szczęśliwości Atmana, niezwiązanej z żadnym przedmiotem, co potwierdzają zgodnie: śruti[13], własne doświadczenie, tradycja i wnioskowanie (rozumowanie). |
yatsuṣuptau nirviṣaya |
| Niemająca początku, zawierająca w sobie trzy guny cudowna, najwyższa moc Najwyższego Pana nazywana jest awjaktą i to ona stwarza cały ten świat. Ludzie uczeni i inteligentni dowodzą jej istnienia wnioskując na podstawie skutków (tzn. świata). |
avyaktanāmnī parameśaśaktiḥ |
| Nie jest ona ani istniejąca ani nieistniejąca ani też nie jest jednocześnie istniejąca i nieistniejąca. Nie jest zmienna, ani nie jest niezmienna. Nie jest podzielona na części, ani nie jest niepodzielona na części. Jest wielka, a jej natury nie da się opisać słowami. |
sannāpyasannāpyubhayātmikā no |
| Można ją pokonać (zniszczyć lub usunąć) dzięki (roz)poznaniu czystego, niedwoistego Brahmana, poza którym nic nie istnieje, podobnie jak się rozpoznaje sznur w wężu. Zawiera ona guny sattwę, radźas i tamas, nazwane tak od swoich funkcji. |
śuddhādvayabrahmavibhodhanāśyā |
| Mocą radźasu jest vikṣepa-śakti (siła rzutowania lub projekcji), której naturą jest zmienność. Z niej wyłania się pierwotne przejawienie (aktywność). Z niej też powstają stale pragnienie itp. oraz cierpienie itp., będące wytworami umysłu. |
vikṣepaśaktī rajasaḥ kriyātmikā |
| „Straszne” cechy radźasu to rozkosz zmysłowa, złość, skąpstwo, pragnienie posiadania, oszustwo, zazdrość, pycha, wrogość, zawiść itp. Ponieważ cechy te popychają człowieka na drogę ku doznawaniu świata, radźas jest przyczyną więzów. |
kāmaḥ krodho lobhadambhādyasūyā |
| Mocą guny tamasu jest tak zwana siła zasłaniania (āvṛti-śakti), która sprawia, że przedmiot widzi się inaczej (błędnie). Ta moc jest przyczyną „choroby” człowieka – cyklu narodzin i śmierci. Jest ona również przyczyną kiełkowania siły projekcji (vikṣepa-śakti). |
eṣāvṛtirnāma tamoguṇasya |
| Nawet mędrzec ani uczony, ani człowiek dobry, ani nawet ten, kto widzi nieskończenie subtelnego Atmana, nie poznaje prawdziwie gdy pozostaje pod wpływem guny tamasu. „Ach! Jakże niebezpieczna jest i potężna owa awryti, siła zasłaniania zgubnego tamasu!” |
prajñāvān api paṇḍito ‚pi caturo |
| Niepojawienie się (brak) prawdziwego poznania, błędne poznawanie, niemożliwość zrozumienia, a także sprzeczność reguł moralnych, będąca efektem działania wikszepaśakti stale towarzyszą temu, kto ma z nią połączenie. Wikszepaśakti działa bezustannie i nic nie jest w stanie jej powstrzymać. |
abhāvanā vā viparītabhāvanā |
| Niewiedza, lenistwo, gnuśność, brak energii, tępota, nuda, senność, niedbałość, głupota – to główne cechy guny tamasu. Człowiek, który jest nimi owładnięty jest jakby śpiący, jak ziemniak lub kamień. |
ajñānamālasyajaḍatvanidrā- |
| Sattwa jest czysta (jasna, przejrzysta) jak woda; jednak gdy jest zmieszana z radźasem i tamasem, wtedy przyczynia się do ruchu (zmiany). W niej odbity jest Atman; ona też, tak jak słońce, oświetla (czyni widocznym, ujawnia) cały świat nieożywiony (zimny, nieświadomy, nieczujący, jaḍam). |
sattvaṃ viśuddhaṃ jalavattathāpi |
| Cechy sattwy zmieszanej z radźasem i tamasem to skromność (brak pychy) itp., nijamy i jamy[14] itp., wiara, miłość Boga, pragnienie wyzwolenia oraz osiągnięcie cech predestynujących do boskości[15], a także zlekceważenie (odwrócenie się od) nieistniejącego (tzn. świata). |
miśrasya sattvasya bhavanti dharmāḥ |
| Cechy czystej sattwy[16] to przejrzystość (jasność, świetlistość), poznanie samego siebie (Atmana), najwyższy spokój umysłu, zadowolenie, najwyższe szczęście, stan doskonałości najwyższego Atamana. Dzięki tym cechom osiąga się szczęście wieczne. |
viśuddhasattvasya guṇāḥ prasādaḥ |
| Ową awjaktę, o której powiedziano, że zawiera trzy guny, nazywa się również ciałem przyczynowym (kāraṇa-śarīra) Atmana. Głęboki sen jest jej szczególnym stanem, w którym funkcje buddhi i wszystkich narządów zmysłowych są wyłączone (zawieszone, pralīna). |
avyaktametattriguṇair niruktaṃ |
| W głębokim śnie buddhi (intuicyjna świadomość) pozostaje w stanie zalążkowym i uciszone są wszystkie rodzaje poznawania. Świadczy o tym fakt, iż po przebudzeniu ludzie mówią: „w ogóle nic nie wiem”. |
sarvaprakārapramitipraśāntiḥ |
| Ciało, narządy zmysłowe, manas, ahankara, wszystkie wikary (vikāra, modyfikacja), a także przedmioty zmysłowe, szczęście itp., przestrzeń i pozostałe żywioły, cały świat – aż do awjakty włącznie – wszystko to nie jest Atmanem (mną). |
dehendriyaprāṇamano ‚ham ādayaḥ |
| Powinieneś wiedzieć, że maja i wszystkie jej wytwory, poczynając od awjakty (mahat), a kończąc na ciele, są nieistniejące i mając naturę bezjaźniową, są nierealne jak miraż na pustyni. |
māyā māyākāryaṃ sarvaṃ |
| A teraz powiem ci o naturze najwyższego Atmana, którą poznawszy, człowiek, uwolniony od więzów, osiąga Kaiwalję[17]. |
atha te saṃpravakṣyāmi |
| Istnieje jakieś „Ja” (Jaźń), wieczna podstawa poczucia-pojęcia „ja”, Świadek trzech stanów – jawy, marzeń sennych i snu głębokiego, który jest odrębny (różny) od pięciu powłok. |
asti kaścitsvayaṃ nityam |
| [Ten Świadek] wie o wszystkim, co dzieje się na jawie i we śnie, widzi też sen głęboki. Widzi świadomość i jej zjawiska, jak pojawiają się i znikają, i widzi tego, który mówi: „ja”. |
yo vijānāti sakalaṃ |
| On widzi wszystko, lecz sam przez nikogo nie jest widziany; to on udziela mocy świadomego poznawania buddhi i pozostałym władzom i narządom poznawczym, a nie one jemu. |
yaḥ paśyati svayaṃ sarvaṃ |
| On przenika cały ten świat, jego zaś nic nie przenika. On jest tym, który jaśniejąc oświetla cały ten świat, będący jego samego odbiciem! |
yena viśvamidaṃ vyāptaṃ |
| Sama tylko jego obecność sprawia, że ciało, zmysły, umysł i rozum, jak posłuszni słudzy, trzymając się właściwych sobie przedmiotów, wypełniają polecone im zadania. |
yasya sannidhimātreṇa |
| On, którego naturą jest wieczne poznawanie, widzi człowieka na wskroś, poczynając od ahankary, a kończąc na ciele; poznał też wszystkie rzeczy i wszystkie doznania przyjemne i przykre tak wyraźnie i jasno, jak widzi się dzban. |
ahaṅkārādidehāntā viṣayāśca sukhādayaḥ | |
| On jest wewnętrznym „ja”, odwiecznym Puruszą. Wiecznie niezmienny, będący samą tylko świadomością, On poznał szczęście nieustające i bezgraniczne. Zgodnie z jego wolą działają mowa i tchnienia żywotne (prany, energie życiowe). |
eṣo ‚ntarātmā puruṣaḥ purāṇo |
| W tym ciele, w umyśle pełnym sattwy, w tajemnej jaskini buddhi, w nieprzejawionym, jaśnieje jak słońce Atman i swym światłem rozjaśnia cały ten świat[18]. |
atraiva sattvātmani dhīguhāyāṃ |
| Poznając wszelakie twory umysłu i ahankary, a także czynności prany, narządów zmysłowych i ciała, Atman przybiera ich formy, tak jak ogień przybiera formę żelaza, które sam rozgrzał do czerwoności[19]. Lecz sam ani nie działa, ani się w żaden sposób nie zmienia. |
jñātā mano ‚haṃkṛtivikriyāṇāṃ |
| Atman jest wieczny. Nie rodzi się ani nie umiera, nie wzrasta ani się nie zmniejsza, ani w ogóle pod żadnym względem nie ulega zmianie. On, samoistny, nie ginie nawet gdy ginie ciało, tak jak nie ginie przestrzeń w rozbitym dzbanie. |
na jāyate no mriyate na vardhate |
| Najwyższy, nieposiadający cech Atman, którego naturą jest czysta świadomość i który jest czymś innym niż prakryti i jej wytwory, sprawia, że stają się widoczne wszystkie istniejące (prawdziwe, sat) i nieistniejące (złudne, fałszywe, asat) światy. To on, który widzi buddhi, rozświetla stany jawy, snu itp. |
prakṛtivikṛtibhinnaḥ śuddhabodhasvabhāvaḥ |
| Skupionym umysłem, w jasnym i czystym spokoju intuicji odkryj, że to ty sam jesteś tym Atmanem. Wydostań się na drugi brzeg rzeki wcieleń, której falami są narodziny i zgony, i stań się tym, który osiągnął cel trwając w naturze Brahmana. |
niyamitamanasāmuṃ tvaṃ svamātmānam ātmany |
| „Tutaj, w bezjaźniowym (ciele) jestem ja” – taka myśl wiąże (zniewala) człowieka. A dzieje się tak z powodu jego niewiedzy. Myśl ta jest też przyczyną uciążliwości narodzin i śmierci. Potem człowiek to ciało karmi, pielęgnuje i zadowala rozmaitymi przedmiotami, przez co jeszcze bardziej się wiąże, jak gąsienica w kokonie. |
atrānātmanyahamiti matirbandha eṣo ‚sya puṃsaḥ |
| Człowiek omroczony tamasem błędnie identyfikuje rzeczy. To z powodu braku rozróżniania pojawia się u niego błędne rozpoznanie węża jako sznura. Dlatego próżno się trudzi i naraża się na wielką ruinę ten, kto chwytałby węża myśląc, że jest to sznur. Zapamiętaj więc, przyjacielu, że kto chwyta nieistniejące, ten staje się niewolnikiem. |
atasmiṃstadbuddhiḥ prabhavati vimūḍhasya tamasā |
| Tego wiecznego, niepodzielnego Atmana, oprócz którego nie ma nic innego; który jest pełnią i jaśnieje mocą poznania, a którego wspaniałość jest nieskończona, tego oto Atmana zakrywa przeniknięta tamasem siła zasłaniania (āvṛti-śakti), tak jak demon Rahu zakrywa tarczę słońca[20]. |
akhaṇḍanityādvayabodhaśaktyā |
| Kiedy ten pełen najczystszej chwały Atman jest zasłonięty i człowiek wskutek niewiedzy uznaje za samego siebie niebędące nim ciało, wtedy siła projekcji radźasu (vikṣepa-śakti) zaczyna go srodze dręczyć pożądaniem i gniewem, co jeszcze silniej go wiąże. |
tirobhūte svātmanyamalataratejovati pumān |
| Głupiec, którego los godny jest pogardy, pozwoliwszy by rekin wielkiego omamienia połknął jego rozsądek, błądzi w tym bezbrzeżnym oceanie sansary, pełnym trujacych przedmiotów zmysłowych, to zanurzając się, to znów wypływając na powierzchnię. |
mahāmohagrāhagrasanagalitātmāvagamano |
| Tak jak chmury, powstałe dzięki gorącym promieniom słońca, słońce zasłoniwszy, same zajmują jego miejsce, tak też stworzona przez Atmana osobowość (ego), istotę Atmana zasłoniwszy, sama zajmuje jego miejsce. |
bhānuprabhāsaṃjanitābhrapaṅktiḥ |
| Tak jak kiedy w dzień deszczowy i zimny pan dnia przez gęste chmury zostaje zasłonięty, wtedy potężny wicher targa i dręczy chmury, tak też kiedy Atman zostaje zasłonięty gęstą ciemnością niewiedzy, dręczy człowieka głupiego niezliczonymi cierpieniami straszliwa potęga radźasu – moc projekcji (vikṣepa-śakti). |
kavalitadinanārthe durdine sāndrameghaiḥ |
| Te właśnie dwie siły sprowadzają na człowieka więzy; przez nie oszukany, bierze ciało za Atmana i błądząc – wędruje. |
etābhyām eva śaktibhyāṃ |
| Nasieniem drzewa sansary jest niewiedza; jego kiełkiem – myśl: „ja jestem ciałem”; jego kwitnące gałązki to nasze pragnienia; a wodą, która to drzewo podlewa, są nasze czyny. Pniem tego drzewa jest nasze ciało, a jego konary to pięć żywotnych tchnień (prāṇa). |
bījaṃ saṃsṛtibhūmijasya tu tamo |
| Powiada się, że owo mające swój korzeń w niewiedzy utożsamienie z bezjaźniowym, [nazywane] więzami, jest niestworzone i nie ma początku ani końca. Ono to sprawia, że człowiek popada w długi ciąg cierpień, takich, jak narodziny, śmierć, choroba, starość itd. |
ajñānamūlo ‚yamanātmabandho |
| Bez potężnego, cudownego, łaską Stwórcy wyostrzonego miecza poznania rozróżniającego (viveka-vijñāna) nie można tych więzów zniszczyć ani strzałą, ani przeciąć nożem; nie czyni im szkody wiatr, ani ogień; odporne są też na setki zabiegów, zalecanych przez śastry. |
nāstrair na śastrair anilena vanhinā |
| Życie zgodne z zaleceniami pism prowadzi do stałości w wypełnianiu swych obowiązków (sva-dharma), a dzięki należytemu wypełnianiu obowiązków oczyszcza się świadomość człowieka. Z kolei oczyszczona świadomość umożliwia poznanie w bezpośrednim doświadczeniu najwyższego ducha, Atmana. Tylko takie poznanie zdolne jest całkowicie zniszczyć sansarę (kołowrót wcieleń). |
śrutipramāṇaikamateḥ svadharma |
| Tego Atmana, okrytego pięcioma powłokami, powstałymi z jego własnej mocy, nie widać, tak jak nie widać wody w stawie, zarośniętym zielskiem. |
kośair annamayādyaiḥ |
| Gdy się całe to zielsko usunie, wtedy widać jak na dłoni wodę doskonale czystą, kojącą cierpienie pragnienia i dającą najwyższą rozkosz. |
tacchaivālāpanaye samyak |
| Gdy odrzuci się wszystkie pięć powłok, wtedy sam tylko Atman jaśnieje, czysty, wiecznie szczęśliwy, niezmienny, wewnętrzny, najwyższy i samoświetlny. |
pañcānām api kośānām |
| Aby uwolnić się z więzów, człowiek mądry powinien odróżnić, czym jest „ja”, a czym „nie-ja”. Tylko dzięki temu człowiek staje się szczęśliwy, poznawszy siebie jako byt-świadomość-szczęśliwość. |
ātmānātmavivekaḥ kartavyo |
| Wyzwolonym jest ten, kto oddzieliwszy niczym ziarno od plew wolnego i niedziałającego wewnętrznego Atmana od całego złożonego przedmiotu widzenia i w tym Atmanie wszystko rozpuściwszy, sam staje się Atmanem. |
muñjādiṣīkām iva dṛśyavargāt |
| To ciało powstaje z pokarmu i nazywane jest „powłoką wypełnioną pokarmem.” Ciało to żyje, gdy jest karmione, a ginie, gdy je pokarmu pozbawić. Jest ono zlepkiem skóry, mięsa, kości, krwi i odchodów, i samo nie jest zdolne stać się wiecznie czystym. |
deho ‚yamannabhavano ‚nnamayastu kośaḥ |
| To ciało, ze swej natury nietrwałe, jest obecne [tutaj] krótką tylko chwilę. Nie ma go przed narodzinami, ani po śmierci, a jego zalety też są krótkotrwałe. Jest ono zmienne i nieświadome jak garnek, i jest przedmiotem widzenia. Jakim tedy sposobem mogłoby się ono stać wewnętrznym „Ja”, Świadkiem przemiany stanów [świadomości]? |
pūrvaṃ janeradhimṛter api nāyamasti |
| To ciało, mające ręce, nogi itd. nie jest Atmanem, gdyż nawet, jeśli człowiek zostaje pozbawiony członków, to żyje nadal i nie traci swej siły. Nie jest poddanym (ciałem) panujący (Atman). |
pāṇipādādimāndeho |
| Atman jest tym, co istnieje i jest rzeczą oczywistą [i nie wymagającą dowodzenia], że jest on czymś innym niż ciało, jego cechy, czyny i stany (takie jak dzieciństwo, młodość itd.], których jest świadkiem. |
dehataddharmatatkarmat- |
| Jakim sposobem ta bojaźliwa masa mięsa, wypełnionego nieczystościami, to bolesne ciało, stać by się mogło wiedzącym, Atmanem, od tego ciała różnym? |
śalyarāśirmāṃsalipto |
| Człowiek głupi myśli: „jestem tym zlepkiem skóry, mięsa, tłuszczu, kości i nieczystości”; ten zaś, kto nauczył się dociekania (vicāra), zna coś innego: własną swą naturę – Najwyższą Rzeczywistość. |
tvaṅmāṃsamedo ‚sthipurīṣarāśā- |
| „Jestem ciałem” – myśli głupiec; człowiek wykształcony myśli: „jestem w ciele i w duszy”, zaś człowiek wielki duchem, który dzięki poznaniu rozróżniającemu [„ja” od „nie-ja”] posiadł mądrość i stale przebywa w Atmanie, myśli: „jestem Brahmanem”. |
deho ‚ham ity eva jaḍasya buddhiḥ |
| Porzuć, głupcze, myśl, że jesteś tym zlepkiem skóry, mięsa, kości, tłuszczu itd. i znajdź najwyższe szczęście w pewności, że jesteś Brahmanem, jaźnią wszystkich istot. |
atrātmabuddhiṃ tyaja mūḍhabuddhe |
| Dopóki człowiek wykształcony nie porzuci owej wyrosłej z błędu myśli, że jest ciałem itd., dopóty nie ma dla niego Wyzwolenia, choćby był nawet poznał całą wedantę. |
dehendriyādāvasati bhramoditāṃ |
| Tak samo jak nie myślisz, że jesteś swym własnym cieniem, ani tym obrazem, odbitym w wodzie, ani ciałem sennym, ani też wyobrażeniem o sobie, tak też nie utożsamiaj się z tym żyjącym ciałem (fizycznym). |
chāyāśarīre pratibimbagātre |
| Myśl: „jestem ciałem” jest ziarnem, z którego wyrasta rozpoczynające się od narodzin cierpienie ludzi, uznających za realne to, co realne nie jest. Dlatego zebrawszy wszystkie siły zabij tę myśl, a gdy to uczynisz, w twej świadomości nie będzie już pragnienia ponownych narodzin. |
dehātmadhīr eva nṛṇāmasaddhiyāṃ |
| Ta prana (o której wcześniej powiedziano) wchodzi w pięć narządów działania (karmendriya) i staje się powłoka praniczną. Przeniknięte tą powłoką praniczną posiadające Atmana ciało fizyczne wykonuje tutaj wszystkie czynności. |
karmendriyaiḥ pañcabhirañcito ‚yaṃ |
| Zatem ta powłoka praniczna, która jest modyfikacją wiatru prany (prāṇa-vāyu), i która tak jak wiatr wchodzi w [ciało] i zeń wychodzi, też nie jest Atmanem, gdyż jest zawsze podległa innemu (tzn. Atmanowi) i sama nigdy i nijak nie zdaje sobie sprawy ze swych własnych ani cudzych upodobań i niechęci. |
naivātmāpi prāṇamayo vāyuvikāro |
| Narządy zmysłowe poznania (jñānendriya) wraz z umysłem (manas) tworzą powłokę mentalną (manomāya-kośa). [Ta powłoka mentalna, myśląc:] „ja” i „moje” jest przyczyną różnorodności rzeczy. Jest ona wielce potężna, gdyż ma moc tworzenia różnorodnych myśli-pojęć, z których pierwszą jest myśl „ja”. Przejawia się ona po przeniknięciu powłoki poprzedniej [czyli pranicznej]. |
jñānendriyāṇi ca manaśca manomayaḥ syāt |
| Powłoka mentalna jest jak ogień ofiarny, rozpalony przez pięć zmysłów niczym przez pięciu kapłanów, karmiony przedmiotami zmysłowymi niczym topionym masłem, i płonący gwałtownie paliwem licznych skłonności (vāsana). Ten ogień powłoki mentalnej spala cały świat[21]. |
pañcendriyaiḥ pañcabhir eva hotṛbhiḥ |
| Nie jest bowiem niewiedza oddzielona od umysłu; to umysł jest niewiedzą i przyczyną więzów egzystencji. Gdy ginie umysł, ginie wszystko; gdy się pojawia, wszystko pojawia się w nim. |
na hyasty avidyā manaso ‚tiriktā |
| Wszystko to, poczynając od samego doznającego, stwarza umysł swą mocą podczas snu, w pustce bez rzeczy, lecz także w stanie jawy; nie ma tu różnicy. Wszystko to (cały świat) jest rozszerzeniem się umysłu. |
svapne ‚rthaśūnye sṛjati svaśaktyā |
| W czasie głębokiego snu, gdy umysł jest w spoczynku, nie ma w ogóle nic. Takie jest powszechne doświadczenie ludzi. Zatem cała ta sansara jest wytworem umysłu człowieka i nie jest rzeczywista. |
suṣuptikāle manasi pralīne |
| Wiatr przygania chmury, a potem je odgania. To umysł wymyśla więzy i umysł wymyśla wyzwolenie. |
vāyunānīyate medhaḥ |
| Wytworzywszy pragnienie posiadania ciała oraz innych rzeczy, umysł związuje nim człowieka jak bydlę powrozem. Potem zaś ten sam umysł, wytworzywszy w człowieku wstręt do przedmiotów, niczym do trucizny, uwalnia go z więzów. |
dehādisarvaviṣaye parikalpya rāgaṃ |
| Przeto w życiu człowieka przyczyną więzów i wyzwolenia jest umysł. Gdy jest zanieczyszczony radźasem, jest przyczyną więzów; gdy jest czysty i wolny od radźasu i tamasu, jest zaprawdę przyczyną wyzwolenia. |
tasmānmanaḥ kāraṇamasya jantoḥ |
| Umysł zaczyna dążyć do wyzwolenia dopiero wtedy, gdy dzięki rozróżnianiu[22] i bezpragnieniowości osiąga czystość. Dlatego człowiek mądry, pragnący Wyzwolenia, powinien zacząć od wzmocnienia tej dwójki cnót. |
vivekavairāgyaguṇātirekāc |
| W lasach przedmiotów pożądania mieszka wielki tygrys, zwany umysłem. Niechaj nie chodzą tamtędy dobrzy ludzie, pragnący Wyzwolenia. |
mano nāma mahāvyāghro |
| Umysł stale wytwarza i podsuwa człowiekowi przedmioty doznawania, wszystkie, co do jednego, zarówno namacalne, jak i subtelne. On tworzy też rozmaitość ciał, kast, trybów życia i narodów, a także rozmaitość cech, działań, przyczyn i skutków. |
manaḥ prasūte viṣayānaśeṣān |
| To umysł, ogłupiwszy tego doznającego, którego natura jest przecież wolna i świadoma, i związawszy go więzami ciała, zmysłów i prany, wysyła go na tułaczkę i mówiąc: „ja!”, „moje!” – każe mu wiecznie błąkać się wśród doznań, będących skutkami jego własnych czynów. |
asaṅgacidrūpamamuṃ vimohya |
| Z błędu nałożenia pochodzi kołowrót wcieleń człowieka, a więzy nałożenia tworzy tylko umysł. To nałożenie jest przyczyną rozpoczynających się w momencie narodzin cierpień człowieka, obciążonego radźasem i tamasem, i niezdolnego do rozróżniania. |
adhyāsadoṣātpuruṣasya saṃsṛtiḥ |
| Dlatego znający prawdę Mędrcy nazwali umysł niewiedzą (avidyā). To ona wprawia w ruch ten świat, tak jak wiatr wprawia w ruch zwały chmur. |
ataḥ prāhurmano ‚vidyāṃ |
| Przeto ten, kto pragnie wyzwolenia powinien cierpliwie i starannie oczyszczać umysł. Gdy umysł jest oczyszczony, Wyzwolenie przychodzi bardzo łatwo – jest jak owoc na dłoni, po który wystarczy sięgnąć. |
tanmanaḥśodhanaṃ kāryaṃ |
| Kto dzięki wytrwałemu dążeniu do Wyzwolenia, wykorzeniwszy pragnienie doznawania przedmiotów zmysłowych i wszelkie czyny porzuciwszy, z wiarą praktykuje regularnie słuchanie, rozmyślanie i kontemplację Brahmana, ten uwalnia swoją intuicję (buddhi) od radźasu. |
mokṣaikasaktyā viṣayeṣu rāgaṃ |
| Powłoka mentalna nie może być najwyższym Atmanem również i z tego powodu, że ma swój początek i koniec, i podlega przemianom oraz ponieważ cierpi i jest przedmiotem. A przecież widz nie może mieć natury przedmiotu widzenia. |
manomayo nāpi bhavetparātmā |
| Pełniąca różne funkcje oraz określana jako podmiot działania buddhi, wraz z podległymi jej narządami poznawczymi (buddhīndriya) tworzy tak zwana powłokę wiedzy (vijñānamaya-kośa). Jest ona przyczyną kołowrotu wcieleń człowieka. |
buddhirbuddhīndriyaiḥ sārdhaṃ |
| Powłoka wiedzy, której towarzyszy moc odbitego [światła] świadomości i która jest wytworem prakryti, pełni funkcję poznawania i zawsze silnie identyfikuje się z ciałem i narządami zmysłów. |
anuvrajaccitpratibimbaśaktiḥ |
| Ta powłoka wiedzy to dusza. Nie ma ona początku, a jej naturą jest „ja’ i jest ona wykonawcą wszystkich czynności. Wiedziona pragnieniami, pochodzącymi z poprzednich wcieleń, podejmuje wszelkie działania i wytwarza przyjemne i przykre skutki (tych działań). |
anādikālo ‚yamahaṃsvabhāvo |
| Wcielając się korzysta z różnych łon; schodzi w dół lub wznosi się w górę. Jej są trzy stany (jawy, marzeń sennych i snu głębokiego) oraz doznawanie przyjemności i przykrości. |
bhuṅkte vicitrāsv api yoniṣu vrajan |
| Cechy, działania i powinności związane z okresami życia i należące do ciała powłoka wiedzy zawsze bierze za swoje i szczyci się nimi. Jest ona nadzwyczaj jasna z powodu bliskości najwyższego Atmana. Ogranicza ona Atmana, a on, myśląc, że jest tą powłoką, przechodzi przez kolejne wcielenia. |
dehādiniṣṭhāśramadharmakarma- |
| Ten, który okryty jest powłoką wiedzy, jaśnieje w sercu pośród pran; to jest światło. W tym przebraniu powłoki wiedzy niezmienny Atman staje się działającym i doznającym. |
yo ‚yaṃ vijñānamayaḥ prāṇeṣu |
| Utożsamiwszy się błędnie z buddhi, Atman, który jest Jaźnią wszystkich istot, sam na siebie patrzy jak na kogoś innego, tak jak glina mogłaby patrzeć na garnki, jako na coś innego niż glina. |
svayaṃ paricchedamupetya buddheḥ |
| Choć jest ze swej natury najwyższym Atmanem, to z powodu swego związku z owym przebraniem powłoki wiedzy, przejawia jego cechy – tak jak ogień, który jest niezmienny, a przybiera kształt żelaza, które sam rozgrzał do czerwoności. |
upādhisaṃbandhavaśātparātmā |
| Rzecze uczeń: Niechby Atman [przybrał] stan duszy poprzez błąd lub w inny sposób; ale ponieważ to przybranie nie miało początku, to nie możemy oczekiwać, że będzie miało kiedyś koniec. |
śiṣya uvāca |
| Dusza jest zatem wieczna, a jej wędrówka nie ustaje. Powiedz mi więc, o Guru, w jaki sposób dochodzi do jej wyzwolenia? |
ato ‚sya jīvabhāvo ‚pi |
| Rzecze Guru: Słusznie pytasz, mój mądry uczniu, posłuchaj zatem uważnie, co powiem: przyjęta wskutek błędu fikcja nie staje się prawdą. |
śrīgururuvāca |
| Nie może być innego połączenia niełączącego się z niczym, niedziałającego i niemającego formy Atmana z przedmiotami, jak tylko pozorne (błędne), tak jak nie może być połączenia przestrzeni z barwą niebieską. |
bhrāntiṃ vinā tvasaṅgasya |
| Stan duszy, należący do nieposiadającego cech, niedziałającego i mającego naturę wewnętrznej świadomości i szczęśliwości widza (Atmana) powstał w wyniku błędu buddhi i nie jest prawdziwy. Ponieważ jest ze swej natury nierzeczywisty, znika wraz z usunięciem błędu zaślepienia. |
svasya draṣṭurnirguṇasyākriyasya |
| Dopóki trwa błąd, dopóty istnieje stan duszy, utrzymujący się dzięki błędnemu poznaniu. Wąż w sznurze jest tylko tymczasowy. Gdy znika błędne poznawanie, nie widzi się już dłużej węża. Tak samo jest z duszą. |
yāvadbhrāntistāvadevāsya sattā |
| [Prawdą jest, że] obserwuje się bezpoczątkowość awidji i jej wytworów. Lecz gdy pojawia się wiedza, wtedy wszystko, co powstało z niewiedzy |
anāditvamavidyāyāḥ |
| ginie wraz z korzeniem i znika jak sen po przebudzeniu. Zatem jasne jest, że ten świat, choć nie ma początku, nie jest wieczny, tak jak wcześniejsze nieistnienie (prāgabhāva)[23]. |
prabodhe svapnavatsarvaṃ |
| A przecież obserwuje się zanik tego wcześniejszego nieistnienia, choć nie ma ono poczatku. Podobnie jest z duszą, powstającą poprzez nałożenie powłoki buddhi na Atmana; |
anāder api vidhvaṃsaḥ |
| nie jest ona realna. Atman ma naturę inną. Połączenie (związek) Atmana z buddhi poprzedzone jest błędnym poznaniem. |
jīvatvaṃ na tato ‚nyastu |
| Usunięcie tego nałożenia możliwe jest nie inaczej, jak tylko poprzez należyte poznanie. Według pism objawionych należyte poznanie polega na uchwyceniu (rozpoznaniu) jedności (tożsamości) Brahmana i Atmana. |
vinivṛttir bhavet tasya |
| To rozpoznanie osiąga się poprzez należyte odróżnienie „ja” od „nie-ja”. Dlatego należy starać się odróżnić wewnętrzne „ja” od „ja” wiecznego. |
tadātmānātmanoḥ samyag |
| Gdy nawet z bardzo zabrudzonej wody usunie się muł, wtedy staje się ona czysta i przejrzysta; tak samo gdy usunie się jego wady (doṣa), staje się widoczny blask Atmana. |
jalaṃ paṅkavadatyantaṃ |
| A kiedy znika nieistniejące, wtedy ta oto dusza ludzka rozkwita jako wieczny Atman. Dlatego od wiecznego Atmana precz należy odrzucić myśli takie, jak: „jestem doskonały” itd. |
asannivṛttau tu sadātmanā sphuṭaṃ |
| Przeto nie może być najwyższym Atmanem to, co się nazywa powłoką wiedzy. A to z tej przyczyny, że jest ona wytworem, jest przedmiotem widzenia, i jest nieświadoma, ograniczona i zmienna. Nie ogłasza się wiecznym tego, co nietrwałe. |
ato nāyaṃ parātmā syādvijñānamayaśabdabhāk | |
| Powłoka szczęśliwości jest stanem osoby, muśniętej delikatnym odbiciem szczęśliwości, [lecz] powstającym przy udziale tamasu, a jej cechy to przyjemność itd., będące rezultatem osiągnięcia rzeczy upragnionych. [Stan ten] objawia się spontanicznie u osób, doświadczających przyjemnych skutków swoich zacnych czynów. Tam, gdzie dobrze, same z siebie i bez najmniejszego wysiłku radują się wszystkie cielesne byty. |
ānandapratibimbacumbitatanur |
| Powłoka szczęśliwości osiąga pełny ogrom swego przejawu w stanie głębokiego snu. Na jawie i w marzeniach sennych niewielka, przejawia się na widok rzeczy upragnionych itd. |
ānandamayakośasya |
| Przeto i ta powłoka szczęśliwości nie jest najwyższym Atmanem, ponieważ jest ona ograniczona, jest wytworem prakryti, ponieważ jej przyczyną są zasługi z poprzednich wcieleń i ponieważ jest połączona z pozostałymi powłokami, które również są wytworami prakryti. |
naivāyamānandamayaḥ parātmā |
| Kiedy dzięki wskazówkom, podanym przez pisma, rozum ludzki odrzuci wszystkie pięć powłok, wtedy pozostaje już sam tylko świadek, mający naturę świadomości. |
pañcānām api kośānāṃ |
| To jest samoświetlny Atman, różny od pięciu powłok, świadek trzech stanów, niezmienny, nieskalany i wiecznie szczęśliwy. Mądry człowiek powinien rozpoznać w nim samego siebie. |
yo ‚yamātmā svayaṃjyotiḥ |
| Rzecze uczeń: Mistrzu, po odrzuceniu pięciu złudnych powłok widzę tylko, że nic tu nie ma prócz pustki. Jaką zatem rzecz powinien poznać ów mądry, by poznać samego siebie? |
śiṣya uvāca |
| Rzecze Guru: Powiedziałeś prawdę, mój bystry i mądry uczniu i twoje pytanie jest całkiem zasadne. Tego Atmana, który widzi (poznaje) wszystkie wytwory, |
śrīgururuvāca |
| z których pierwszym jest „ja”, a który sam nie jest widziany (poznawany) – tego poznającego Atmana poznaj subtelnym aktem intuicji (buddhyā). |
sarve yenānubhūyante |
| Świadek jest tam, gdzie jest coś przez kogoś postrzegane. Nie można mówić o świadku, gdy nie ma postrzegania rzeczy. |
tat sākṣikaṃ bhavet tat tad |
| Ten Atman jest bytem, który jest świadkiem samego siebie, gdyż sam siebie doświadcza. Przeto oczywiste jest, że sam tylko wewnętrzny Atman jest Jaźnią, a nie [ktoś] inny. |
asau svasākṣiko bhāvo |
| Tego, który jest wyraźniej widzialny w stanie jawy, marzeń sennych i snu głębokiego; który wewnątrz różnorako jaśnieje, mówiąc zawsze: „ja”, „ja”; który widzi myśl: „ja” i inne formy [umysłu] i ich modyfikacje; który jaśnieje wiecznym szczęściem własnej świadomości – tego poznaj w sercu jako siebie samego[24]. |
jāgratsvapnasuṣuptiṣu sphuṭataraṃ |
| W dzbanie pełnym wody ujrzawszy słońca odbicie, myśli głupiec, że oto widzi słońce; podobnie też myli się głupiec myśląc z dumą: „oto jestem ja”, kiedy widzi odbicie światła świadomości utkwione w buddhi. |
ghaṭodake bimbitamarkabimbam |
| Dopiero gdy odwróci się od garnka, wody i utkwionego w wodzie odbicia, widzi mędrzec wiszące nad widnokręgiem słońce, oświetlające całą tę trójkę i świecące jasno swym własnym światłem. |
ghaṭaṃ jalaṃ tadgatamarkabimbaṃ |
| Podobnie [człowiek mądry], odrzuciwszy ciało, buddhi oraz utkwione w buddhi odbicie światła świadomości[25], poznaje ukrytego w głębinach buddhi widza, Jaźń, będącą wszystko oświetlającą pełnią świadomości, różną od dobra i zła. |
dehaṃ dhiyaṃ citpratibimbam evaṃ |
| Jaźń ta jest wieczna, wszechobecna, przenika wszystko i jest niezmiernie subtelna; nie ma ona wnętrza i nie ma dla niej nic zewnętrznego; i nie jest ona kimś innym od Atmana. Poznawszy tę Jaźń jako swą własną naturę, człowiek uwalnia się od grzechów, nieczystości i śmierci. |
nityaṃ vibhuṃ sarvagataṃ susūkṣmaṃ |
| Mądry, wolny od trosk, jest sam czystą radością i niczego się nie boi. Dla pragnącego Wyzwolenia nie ma innego sposobu uwolnienia się od więzów egzystencji, jak tylko przez poznanie własnej natury. |
viśoka ānandaghano vipaścit |
| Przyczyną Wyzwolenia jest poznanie [własnej] nieodrębności od Brahmana. Przez to [poznanie] człowiek mądry wstępuje w [stan] wiecznie szczęśliwego Brahmana, poza którym nic nie istnieje. |
brahmābhinnatvavijñānaṃ |
| Ten, kto osiągnął stan Brahmana nie powraca już ponownie do kołowrotu wcieleń. Dlatego koniecznym jest, aby należycie rozpoznać własną od Brahmana nieodrębność (brahmābhinnatvam). |
brahmabhūtastu saṃsṛtyai |
| Prawdą, poznaniem i nieskończonością jest Brahman – czysty, najwyższy i samowładny, jest szczęściem nieustającym i niezmiennym. Nie ma przedziału pomiędzy nim a duszą i nie ma w nim pustych przestrzeni. On zwycięża. |
satyaṃ jñānamanantaṃ brahma |
| On, rzeczywisty, jest najwyższą Jednią, ponieważ poza Jaźnią nie istnieją inne rzeczy. Gdyż nie istnieje nic innego dla człowieka, który osiągnął stan należytego poznania najwyższej rzeczywistości. |
sadidaṃ paramādvaitaṃ |
| Cały ten świat, o którym z powodu naszej niewiedzy sądzimy, iż składa się z rozmaitych form, jest w rzeczywistości samym tylko Brahmanem, absolutnie wolnym od ludzkich ograniczeń. |
yad idaṃ sakalaṃ viśvaṃ |
| Będący wytworem z gliny, a przecież niebędący od gliny oddzielonym, dzban jest zawsze ze swej natury gliną i nie istnieje odrębna natura dzbana. Dlaczegóż [więc mielibyśmy] go tak nazywać? „Dzban” to tylko błędnie wymyślona nazwa. |
mṛtkāryabhūto ‚pi mṛdo na bhinnaḥ |
| Nikt nie zdoła dowieść, że istnieje coś takiego, jak natura dzbana, oddzielając go od gliny! Przeto dzban został po prostu wymyślony i jest efektem omroczenia. Naprawdę istnieje tylko glina, będąca najwyższą rzeczywistością. |
kenāpi mṛdbhinnatayā svarūpaṃ |
| Wszystko, co uczynił rzeczywisty Brahman jest równie rzeczywiste, jak on sam. Przeto tanmatry nie są czymś innym od niego. Kto twierdzi inaczej, ten ulega jeszcze złudzeniu i bredzi jakby we śnie. |
sadbrahmakāryaṃ sakalaṃ sadevaṃ |
| „Brahman zaiste jest tym wszystkim” – oto najcenniejsze stwierdzenie Atharwawedy, które powinno się poznać. Sam tylko Brahman jest całym tym światem, gdyż to, co zostało na coś nałożone, nie może istnieć jako oddzielone od swego podłoża. |
brahmaivedaṃ viśvam ity eva vāṇī |
| Jeśli prawdziwym miałby być ten świat, to nastąpiłaby zatrata wieczności Atmana, Wedy nie miałyby mocy źródła poznania, a Pan okazałby się kłamcą. A przecież mędrcy wcale nie uważają, że coś takiego się dzieje. |
satyaṃ yadi syājjagadetad ātmano |
| Taki pogląd potwierdza Pan, znawca wszystkich rzeczy, mówiąc: „I nie przebywam Ja w nich, ani też te istoty nie przebywają we mnie”. |
īśvaro vastutattvajño |
| Jeśli prawdziwym miałby być ten świat, to powinno się go doświadczać również w głębokim śnie. Skoro zaś (w tym śnie głębokim) świata nie ma ani odrobiny, to znaczy, że jest on nierzeczywisty i złudny, jak sen. |
yadi satyaṃ bhavedviśvaṃ |
| Świat nie istnieje więc jako odrębny od Atmana i błędem jest rozpoznanie go jako odrębnego, podobnie jak błędem może być przypisanie cechy (np. przypisanie niebu barwy niebieskiej). Czy to, co zostało na coś nałożone, może mieć jakieś znaczenie? To podstawa tam jaśnieje, błędnie rozpoznana. |
ataḥ pṛthaṅnāsti jagatparātmanaḥ |
| Cokolwiek błądzący człowiek błędnie poznaje, to jest zawsze Brahman; macica perłowa nie jest srebrem. To Brahman jest tym, co się zawsze uważa za świat, natomiast to, co zostało nałożone na Brahmana, czyli świat – to tylko nazwa. |
bhrāntasya yady adbhramataḥ pratītaṃ |
| Jest zatem ów Brahman najwyższą rzeczywistością, a poza nim nic nie istnieje. Czysty, pełen mądrości, nieskalany, cichy, nie ma on początku ani końca. Niedziałający, niemający wnętrza, jego naturą jest smak szczęśliwości. |
ataḥ paraṃ brahma sadadvitīyaṃ |
| On odrzucił stworzoną przez maję wszelką odrębność. Jest wieczny, szczęśliwy, niepodzielny, niezmierzony, nie posiada kształtu, nieprzejawiony, nienazwany, niezmienny, niezniszczalny; jest światłem, które samo świeci. |
nirastamāyākṛtasarvabhedaṃ |
| Mędrcy znają tę najwyższą rzeczywistość jako czystą świadomość, pełną, jedyną, niezmienną i nieskończoną, w której nie ma ani poznającego [podmiotu], ani poznawanego [przedmiotu], ani [aktu] poznania. |
jñātṛjñeyajñānaśūnyam |
| Brahmana nie można się pozbyć ani też znikąd otrzymać. Jest on poza umysłem i mową; niezmierzony, nie ma początku, ani końca. Jest pełnią, jest Jaźnią, jest wielki. |
aheyamanupādeyaṃ |
| Jeśli słowami „to” i „ty”, oznaczającymi Brahmana i Atmana głoszą śruti ich jedność mówiąc: „Ty jesteś tym” (tat tvam asi), to o ich jedności nie można mówić na podstawie definicji, |
tat tvaṃ padābhyām abhidhīyamānayoḥ |
| gdyż ich cechy wzajemnie się wykluczają, jak w przypadku słońca i świetlika, króla i sługi, oceanu i studni, czy góry Meru i atomu. |
aikyaṃ tayor lakṣitayor na vācyayoḥ |
| Ich sprzeczność jest efektem nałożenia i nie jest prawdziwa. Maja, która jest przyczyną świata, a której pierwszym wytworem jest mahat (wielkie), jest nałożeniem Iśwary, a pięć powłok, będących także wytworami maji to nałożenie duszy. |
tayor virodho ‚yamupādhikalpito |
| Te dwa nałożenia to Iśwara i dusza. Gdy się je w należyty sposób usunie, wtedy nie ma już ani Boga, ani duszy. Król musi mieć królestwo, a żołnierz oręż. Gdy tego nie ma, nie ma ani króla, ani żołnierza. |
etāvupādhī parajīvayostayoḥ |
| Również same Wedy nakazują odrzucenie nałożonej na Brahmana dwoistości, mówiąc: „Teraz oto rozpoczyna się nauka…” itd. Zatem gdy się tę naukę pozna i zrozumie, powinno się te dwa nałożenia zdecydowanie usunąć. |
athāta ādeśa iti śrutiḥ svayaṃ |
| Nie to, i nie to. To nie jest prawdziwe, gdyż zostało wymyślone, jak widzenie węża w sznurze lub jak we śnie. Niechaj więc człowiek, usunąwszy pierwej należytymi środkami widzialny świat, pozna to, co jest wspólnym stanem tej dwójki (czyli Boga i duszy). |
nedaṃ nedaṃ kalpitatvān na satyaṃ |
| Dla dowiedzenia całkowitej identyczności tej dwójki należy dogłębnie zbadać znaczenia tych dwu terminów, biorąc pod uwagę ich ukryty sens. Aby to uczynić, nie wystarczy przedstawić argumenty, przemawiające za odrzuceniem tej tezy lub tylko za jej przyjęciem, lecz i jedne i drugie. |
tatastu tau lakṣaṇayā sulakṣyau |
| 248-249. Tak jak w zdaniu: „To jest Dewadatta” określa się jego tożsamość po odrzuceniu części cech niezgodnych (z nim), tak też w zdaniu: „Ty jesteś tym” powinien człowiek mądry, po odrzuceniu cech niezgodnych po obu stronach, rozpoznać identyczność Boga i Duszy poprzez uchwycenie ich wspólnej istoty, którą jest sama tylko świadomość (cinmātratayā). O tym niepodzielnym stanie jedności Brahmana i Atmana mówią [teksty] na sto różnych sposobów. |
sa devadatto ‚yamitīha caikatā |
| aaaaa |
saṃlakṣya cinmātratayā sadātmanoḥ |
| Odrzuciwszy nieistniejące poprzez myśli takie, jak: „Atman nie jest ciałem, jest doskonały, samowładny, subtelny jak przestrzeń i niepojęty”, porzuć to, co błędnie rozpoznałeś i uznałeś za samego siebie i poznaj czystą intuicją, że jesteś Brahmanem, ty, którego Jaźń jest pełnią świadomości. |
asthūlamityetadasannirasya |
| Wszystko, co jest zrobione z gliny, rozpoznaje się jako glinę. Podobnie ten [świat] z bytu zrodzony jest samym tylko bytem (Brahmanem). Ponieważ zaś nie istnieje nic poza bytem, który jest prawdą i jest (naszą) własną Jaźnią, to ty jesteś tym – nieruchomym, czystym, jedynym bez drugiego Brahmanem, Najwyższym. |
mṛtkāryaṃ sakalaṃ ghaṭādi satataṃ mṛnmātramevāhitaṃ |
| Tak jak wszystko, co zostało (siłą wyobraźni) wytworzone w czasie snu – miejsce, czas, wszystkie przedmioty i sam poznający – jest nierzeczywiste, tak też tutaj, w stanie jawy, nieistniejącym jest ten świat, wytwór naszej niewiedzy. Ponieważ zaś ciało, jego narządy działania, prana, ego itd. są również nierzeczywiste, to ty jesteś tym, nieruchomym, czystym, jedynym bez drugiego Brahmanem, Najwyższym. |
nidrākalpitadeśakālaviṣayajñātrādi sarvaṃ yathā |
| To, co się błędnie przyjęło za istniejące odrębnie, po należytym rozpoznaniu okazuje się nie być różnym od swej podstawy (substancji). Cały ten senny świat znika [już nawet] w czasie snu. Czy po przebudzeniu jawi się on jako odrębny od Jaźni? |
yatra bhrāntyā kalpita tadviveke |
| Tym Brahmanem, któremu obce są kasty, reguły, rody i klany, który nie ma imienia ani kształtu, pozbawionym zalet i wad, który przekracza przestrzeń, czas i wszelki przedmiot, jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
jātinītikulagotradūragaṃ |
| Tym Brahmanem, o którym nic nie da się powiedzieć, a którego ogląda się czystym okiem mądrości, i który jest niemającą początku rzeczywistością czystej świadomości, jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
yatparaṃ sakalavāgagocaraṃ |
| Tym Brahmanem, który nie poddaje się sześciu falom, [niosącym] rozkład, śmierć, głód, pragnienie, smutek i złudzenia, który, choć niedostepny zmysłom i którego nawet buddhi nie poznaje, to obecny jest w sercu jogina; nieskazitelnym jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
ṣaḍbhirūrmibhirayogi yogihṛd- |
| Tym Brahmanem, który jest podporą wszystkich cząstek, wytworów złudnej wyobraźni, z których składa się świat; który sam jest dla siebie podporą, o którym nie można powiedzieć ani że istnieje, ani że nie istnieje, niezłożonym z cząstek, niemającym sobie równego, jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
bhrāntikalpitajagatkalāśrayaṃ |
| Tym Brahmanem, który jest wolny od narodzin, wzrostu, rozwoju, rozkładu, chorób i śmierci, niezmiennym i niezniszczalnym, który jest przyczyną stwarzania, podtrzymywania i niszczenia świata, jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
janmavṛddhipariṇatyapakṣaya- |
| Tym Brahmanem, w którym nie ma zróżnicowania, zawsze obecnym, nieruchomym jak pozbawiony fal ocean, zawsze wolnym i niepodzielnym, jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
astabhedamanapāstalakṣaṇaṃ |
| Tym Brahmanem, będącym niejednego przyczyną jedyną, inne przyczyny odrzucającym, a samemu przyczyny żadnej niemającym, ponad przyczyna i skutkiem stojącym, samoistnym, jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
ekam eva sadanekakāraṇaṃ |
| Tym Brahmanem, który nie ma swego przeciwieństwa, nieskończonym i niezniszczalnym, a [jednocześnie] różnym od tego, co zniszczalne i niezniszczalne, najwyższym, cieszącym się szczęściem wiecznym i niezmiennym, przeczystym, jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
nirvikalpakamanalpamakṣaraṃ |
| Tym Brahmanem, który choć jest jeden, to z powodu błędnego poznawania wydaje się przejawiać jako liczny, przybierając imię, kształt oraz [rozmaite] cechy i ulegajac zmianom, a [w rzeczywistości] zawsze niezmiennym, jak złoto w licznych przedmiotach ze złota wykonanych, jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
yadvibhāti sadanekadhā bhramān |
| Tym Brahmanem, oprócz którego nic nie istnieje, wyższym od najwyższego, mającym naturę Jaźni, w sobie samym jedynie radość znajdującym, który jest Prawdą, Mądrością i Szczęściem, nieskończonym i niezmiennym, jesteś Ty! Tego Brahmana kontempluj w swym sercu! |
yaccakāstyanaparaṃ parātparaṃ |
| Treść przedstawionych wyżej nauk powinieneś rozważyć własnym umysłem uwzględniajac liczne argumenty; dzięki temu osiagniesz poznanie prawdy wolne od wszelkich wątpliwości i oczywiste jak jabłko na dłoni. |
uktamarthamimam ātmani svayaṃ |
| A potem, dostrzegłszy w licznych rzeczach tę samą tylko czystą Prawdę, na tej Prawdzie wsparty niczym król na swej armii, przebywając stale w swojej prawdziwej naturze, Atmanie, doprowadź do rozpuszczenia w Brahmanie wszystkiego, co stworzone. |
saṃbodhamātraṃ pariśuddhatattvaṃ |
| Ten Brahman, o którym nie można powiedzieć, że istnieje, ani że nie istnieje, będący Prawdą Najwyższą, jeden tylko, bez drugiego, przebywa w tajemnej jaskini serca. Kto w tej jaskini zamieszka na stałe, ten w łono matki więcej nie wstępuje. |
buddhau guhāyāṃ sadasadvilakṣaṇaṃ |
| Nawet gdy ktoś osiągnie już poznanie prawdy, pozostaje u niego jeszcze silna, niemająca początku i trudna do usunięcia dyspozycja (vāsanā) [błędnego] mniemania „ja działam”, „ja doznaję”, będąca przyczyną jego kolejnych wcieleń (saṁsāra). [W celu jej usunięcia] należy uczynić wysiłek osiągnięcia stałego stanu przebywania w Atmanie poprzez ‘patrzenie do wewnątrz’. Wyzwoleniem nazywają Mędrcy [właśnie] owo usunięcie (wyniszczenie) dyspozycji. |
jñāte vastuny api balavatī vāsanānādireṣā |
| Błędne przeświadczenie, że jest się ciałem, okiem itd. oraz że to oto ciało, oko itd. są „moje” powinien człowiek rozsądny usunąć poprzez stałe przebywanie w stanie swojej własnej natury – Jaźni. |
ahaṃ mameti yo bhāvo dehākṣādāvanātmani | |
| Poznawszy siebie jako wewnętrzną Jaźń, Świadka [widzacego] buddhi i jej zjawiska, myśląc nieustannie „ja jestem Nim” (tzn. Brahmanem), zniszcz błędne mniemanie o sobie jako ciele, itd. |
jñātvā svaṃ pratyagātmānaṃ buddhitadvṛttisākṣiṇam | |
| Porzuciwszy działanie w świecie, porzuciwszy troskę o własne ciało, porzuciwszy także nauki śastr, usuwaj to, co zostało na ciebie nałożone! |
lokānuvartanaṃ tyaktvā tyaktvā dehānuvartanam | |
| Ponieważ ludzie [nieustannie] lgną do świata, do śastr i do własnego ciała, nie rodzi się u nich prawdziwe poznanie Rzeczywistości. |
lokavāsanayā jantoḥ śāstravāsanayāpi ca | |
| Powiadają Mędrcy, że dla człowieka pragnącego uwolnić się z więzienia sansary owe trzy silne skłonności są jak żelazne kajdany na nogach. Kto się od nich uwalnia, ten osiąga Wyzwolenie. |
saṃsārakārāgṛhamokṣamicchor |
| Gdy drewno drzewa agaru jest mokre, wtedy jego prawdziwy zapach nie jest wyczuwalny; ujawnia się on dopiero po dokładnym wytarciu i usunięciu obcego zapachu. |
jalādisaṃsargavaśātprabhūta- |
| Podobnie nie jest wyczuwalny zapach najwyższego Atmana, gdy jest on okryty pyłem wiecznej, trudnej do usunięcia i tkwiącej głeboko w świadomości wasany; staje się zaś wyczuwalny, kiedy ów pył wasany zostaje starty przez Poznanie. |
antaḥśritānantadūrantavāsanā- |
| Skłonność (vāsanā) do przeżywania [stanu] Atmana, osłabiona siecią licznych skłonności do doznawania [tego, co] bezjaźniowe, staje się silna, gdy dzięki stałemu przebywaniu w [stanie] Atmana tamte skłonności zostają zniszczone. |
anātmavāsanājālaistirobhūtātmavāsanā | |
| W miarę jak umysł utwierdza się w Jaźni, odrzuca skłonności do doznawania przedmiotów zewnętrznych. A gdy uwolni się od nich całkowicie, tzn. bez pozostałości, wtedy dopiero bez żadnych przeszkód doświadcza Atmana. |
yathā yathā pratyagavasthitaṃ manaḥ |
| Tylko dzięki stałemu przebywaniu w stanie własnej Jaźni znika umysł jogina; przeto zlikwiduj wasany i usuń zasłony, zasłaniające Jaźń. |
svātmany eva sadā sthitvā mano naśyati yoginaḥ | |
| Gunę tamasu usuwa się przy pomocy obu pozostałych gun, tzn. radźasu i sattwy; gunę radźasu usuwa się przy pomocy sattwy, zaś gunę sattwę – przy pomocy Czystego [Brahmana]. Dlatego wsparłszy się silnie na sattwie, pozbywaj się swych własnych zasłon! |
tamo dvābhyāṃ rajaḥ sattvātsattvaṃ śuddhena naśyati | |
| Upewniwszy się, że prarabdha-karman utrzymuje przy życiu ciało, będąc stałym w postanowieniu i nastawiwszy się na cierpliwość, energicznie pozbywaj się własnych zasłon! |
prārabdhaṃ puṣyati vapuriti niścitya niścalaḥ | |
| Odrzuciwszy to, co nierzeczywiste, mówiąc sobie: „Nie jestem duszą, jestem Brahmanem!” – pozbywaj się własnych zasłon, wytworzonych przez strumień wasan. |
nāhaṃ jīvaḥ paraṃ brahmetyatadvyāvṛttipūrvakam | |
| Poznawszy poprzez studiowanie świętych tekstów, rozumowanie i bezpośrednie, naoczne własne doświadczenie, że ten sam Atman jest obecny we wszystkich istotach, pozbywaj się własnych zasłon, choć są one tylko złudzeniem! |
śrutyā yuktyā svānubhūtyā jñātvā sārvātmyam ātmanaḥ | |
| Ponieważ dla Mędrca nie ma [czegoś takiego, jak] przyjmowanie ani dawanie[26], nie jest on nawet w najmniejszym stopniu zaangażowany w [jakiekolwiek] działania. Stale pogrążając się w Jedynym [Brahmanie], pozbywaj się zatem swych zasłon! |
anādānavisargābhyāmīṣannāsti kriyā muneḥ | |
| Poprzez poznanie jedności Atmana i Brahmana, powstałe w efekcie [usłyszenia] prawd takich jak „Ty jesteś Tym” pozbywaj się własnych zasłon, abyś utwierdził się w Brahmanie! |
tattvamasyādivākyotthabrahmātmaikatvabodhataḥ | |
| Ze skupioną uwagą i oddaniem pozbywaj się własnych zasłon tak długo, aż nie pozostanie u ciebie ani śladu poczucia, iż jesteś ciałem! |
ahaṃbhāvasya dehe ‚sminniḥśeṣavilayāvadhi | |
| Dopóki jeszcze postrzegasz dusze i świat jako realne, choćby to nawet była tylko realność snu, dopóty, o mądry człowieku, nieustannie pozbywaj się zasłon! |
pratītirjīvajagatoḥ svapnavadbhāti yāvatā | |
| A w sercu utrzymuj stale pamięć Atmana, nie pozwalając, by choćby przez chwilę zakłócił ją sen, sprawy codziennego życia lub inne rzeczy. |
nidrāyā lokavārtāyāḥ śabdāder api vismṛteḥ | |
| Niczym towarzystwo ćandalów, precz odrzuciwszy to ciało powstałe z nieczystości matki i ojca, wypełnione nieczystym mięsem, stając się Brahmanem, wypełnij cel człowieczy! |
mātāpitror malodbhūtaṃ malamāṃsamayaṃ vapuḥ | |
| Przez wejście w stan jednolitej świadomości, rozpuściwszy swego Atmana w Atmanie Najwyższym niczym [ograniczoną] przestrzeń dzbana w przestrzeni nieskończonej, obyś był zawsze spokojny i cichy, o mądry [człowieku]! |
ghaṭākāśaṃ mahākāśa ivātmānaṃ parātmani | |
| Będąc samemu samoświetlnym i samoistnym, porzucić powinieneś zarówno cały ten wszechświat, jak i to ciało, podobne dwóm nieczystym naczyniom. |
svaprakāśamadhiṣṭhānaṃ svayaṃbhūya sadātmanā | |
| [Choć] przyzwyczaiłeś się do myśli, że jesteś ciałem, myśl [odtąd], że jesteś Duchem-Atmanem, wiecznie szczęśliwą Świadomością. Odrzuć też ciało subtelne i stań się Jedynym, który w wieczności istnieje! |
cidātmani sadānande dehārūḍhāmahaṃdhiyam | |
| Gdy poznasz, że to ty jesteś tym Brahmanem, w którym jest cały świat niczym w zwierciadle odbity, wtedy cel osiągniesz żywota! |
yatraiṣa jagadābhāso darpaṇāntaḥ puraṃ yathā | |
| Wszedłszy w Byt prawdziwy, w swą naturę pierwotną, świadomość jedyną, pełną szczęśliwości, żadnej niemającą formy i żadnym niezwiązaną działaniem, porzuć myśl, że jesteś ciałem, niczym aktor, który po skończonym przedstawieniu zdejmuje swój sceniczny kostium! |
yatsatyabhūtaṃ nijarūpamādyaṃ |
| Zaprawdę nierealny i fałszywy jest ten świat, który wszyscy widzimy; nie jest też realne to nasze „ja” – ego, gdyż dostrzega się jego przemijalność. Skąd miałoby się wziąć poznanie wszystkiego u ego, ciała itd., skoro wiadomo, iż są one przemijające? |
sarvātmanā dṛśyamidaṃ mṛṣaiva |
| A prawdziwym, substancjalnym „Ja” jest świadek (sākṣῑ), który świadomy jest ego („ja”) i całej reszty stworzonego świata, który widzi zawsze, nawet w głębokim śnie. Powiadają Pisma[27], że świadek ten jest niezrodzony i wieczny, jest wewnętrzną jaźnią [wszystkich istot] i stoi poza dobrem i złem. |
ahaṃpadārthastvahamādisākṣī |
| Kto zna wszystkie przemiany rzeczy podlegających przemianom, ten sam musi być zawsze niezmienny. Nierealność tego, co ulega przemianom[28], ciągle na nowo objawia się wyraźnie w wytworach wyobraźni, w marzeniach sennych i w głębokim śnie. |
vikāriṇāṃ sarvavikāravettā |
| Dlatego porzuć błędne mniemanie jako byś był tą kupą mięsa lub tym ciałem subtelnym, które są przecież [nierealnymi] wytworami buddhi i poznawszy samego siebie jako będącego nieskończoną świadomością, niepokonaną przez potrójny czas, zanurz się w cichym spokoju własnej Jaźni. |
ato ‚bhimānaṃ tyaja māṃsapiṇḍe |
| Porzuć zadufanie, którego podstawą jest utożsamianie się z rodziną, krajem, nazwiskiem, urodą czy młodością; są one [przecież] związane z ciałem, które jest żywym trupem. A porzuciwszy też utożsamianie się z ciałem subtelnym, wyrażające się mniemaniem „ja działam” itd. stań się tym, którego własną naturą jest szczęście nieskończone i niepodzielne. |
tyajābhimānaṃ kulagotranāma- |
| Dostrzega się jeszcze inne przeszkody, [utrudniające] człowiekowi [wyzwolenie], a będące przyczynami sansary. Ich korzeniem jest pierwszy wytwór [Niewiedzy], ahankara[29]. |
santyanye pratibandhāḥ puṃsaḥ saṃsārahetavo dṛṣṭāḥ | |
| Dopóki istnieje jakikolwiek związek człowieka z owym nikczemnym ego (ahankarą), dopóty absolutnie nie może być mowy o wyzwoleniu. |
yāvatsyātsvasya saṃbandho ‚haṃkāreṇa durātmanā | |
| Kto niczym księżyc z objęć demona Rahu[30], uwolni się z objęć ahankary, ten wchodzi w swój stan naturalny (przyrodzony), ten staje się czysty, ten staje się pełnią rzeczywistości, ten staje się wiecznie szczęśliwy, ten staje się samoświetlny! |
ahaṃkāragrahānmuktaḥ svarūpamupapadyate | |
| Dopiero gdy bez śladu znika [ ahankara], ów twór w najwyższym stopniu omamionej pięknem formy buddhi, a który rozpoznać można po tym, iż mówi on: „to ciało to ja” – dopiero wtedy nastaje niczym niezakłócony stan identyczności Atmana i Brahmana, wolny od wszelkich przeszkód. |
yo vā pure so ‚ham iti pratīto |
| Skarbu, jakim jest szczęśliwość Brahmana strzeże owinięty wokół Niego potężny i straszliwy, trzygłowy wąż ahankary. Jego trzy groźne głowy to trzy guny – sattwa, radźas i tamas. Jedynie człowiek mądry, wedle wskazówek świętych tekstów owe trzy głowy ostrym mieczem poznania rozróżniającego ściąwszy, godzien jest na stałe posiąść ów skarb. |
brahmānandanidhirmahābalavatāhaṃkāraghorāhinā |
| Lecz jeśli pozostaje w ciele choćby odrobina szkodliwej trucizny, jakże możliwe jest wyzdrowienie? Podobnie ma się rzecz z ahankarą i wyzwoleniem jogina. |
yāvadvā yat kiṃcid viṣadoṣasphūrtirasti ceddehe | |
| Dzięki całkowitemu zanikowi ahankary, który nastaje w efekcie powstrzymania wytwarzania najrozmaitszych wikalp (vikalpa) oraz w wyniku poznania własnej, wewnętrznej rzeczywistości, osiąga się poznanie Prawdy, wyrażające się słowami „Ja jestem Tym”. |
ahamo ‚tyantanivṛttyā tatkṛtanānāvikalpasaṃhṛtyā | |
| Czym prędzej porzuć tedy myśl, że jesteś tą ahankarą, która sama ma naturę wytworu, rozświetlona jest odbiciem Atmana i kradnie ci twój własny stan. Powstała ona w wyniku „nałożenia” (adhyāsāt), a towarzyszą jej nieodłącznie narodziny, śmierć, starość i cierpienie. Ona sprawia, że Ty, który jesteś Czystą Świadomością i Absolutnym Szczęściem, wpadasz w kołowrót wcieleń – sansarę. |
ahaṃkāre kartaryahamiti matiṃ muñca sahasā |
| Lecz bez owego nałożenia „ja” nie ma dla Ciebie, podmiotu świadomości, wiecznie niezmiennego, wszechobecnego, ze swej natury przepełnionego szczęśliwością i okrytego chwałą nieskazitelną, nawet śladu sansary. |
sadaikarūpasya cidātmano vibhor |
| Dlatego zetnij potężnym mieczem Poznania ową wrogą ci ahankarę, która jest jak ość w gardle, i doznawaj do woli szczęśliwości swego własnego królestwa. |
tasmādahaṃkāramimaṃ svaśatruṃ |
| A potem, gdy zniknie myśl „ja” i wszystkie inne myśli, gdy dzięki osiągnięciu Najwyższej Rzeczywistości porzucisz wszelkie pragnienia, trwaj w ciszy doświadczając szczęśliwości swej własnej Jaźni, niezmienny w Brahmanie, Ty, którego naturą jest Pełnia. |
tato ‚ham ādervinivartya vṛttiṃ |
| Ale [pamiętaj] o tym, że owa wielka ahankara, nawet jeśli została wycięta z korzeniami, wskutek nieostrożnej myśli, trwającej choćby mgnienie oka, może zostać przywrócona do życia i ponownie wytwarzać setki projekcji, niczym przywiana wiatrem chmura deszczowa. |
samūlakṛtto ‚pi mahānahaṃ punaḥ |
| Poskromiwszy już ową wrogą ahankarę, nie powinno się pozostawiać miejsca na żadne myśli o przedmiotach zmysłowych: bowiem za ich przyczyną przywraca się życie ahankarze, niczym woda, przywracająca życie uschniętemu drzewu cytrynowemu. |
nigṛhya śatrorahamo ‚vakāśaḥ |
| Rozkoszy pragnie ten jedynie, kto za samego siebie uważa ciało. Jak mógłby pragnąć cielesnych rozkoszy ktoś nieutożsamiony z ciałem? Wskutek myślenia o przedmiotach [zmysłowych] powstaje przywiązanie do [poczucia] odrębności i więzy sansary. |
dehātmanā saṃsthita eva kāmī |
| Gdy wzrasta aktywność człowieka, wtedy dostrzega się również wzrost [liczby i siły] zalążków[31]; gdy działanie człowieka ustaje, wtedy owe zalążki giną. Dlatego powinno się powściągnąć działanie. |
kāryapravardhanādbījapravṛddhiḥ paridṛśyate | |
| Gdy wzrastają [w siłę] wasany, wtedy następuje działanie; gdy wzmaga się działanie, wtedy rosną w siłę wasany. W ten sposób stale wzmaga się i nie ustaje sansara człowieka, kołowrót wcieleń. |
vāsanāvṛddhitaḥ kāryaṃ kāryavṛddhyā ca vāsanā | |
| Aby przeciąć więzy sansary musi asceta tę dwójkę spalić ze szczętem; samo tylko myślenie o przedmiotach zmysłowych, tak samo jak działanie, dają w efekcie wzmocnienie wasan. |
saṃsārabandhavicchittyai tad dvayaṃ pradahedyatiḥ | |
| 315-316. Wasany, wzmocnione przez myślenie (o przedmiotach zmysłowych) i działanie, dają w efekcie wcielenie człowieka w świecie. Środkiem do unicestwienia tej trójki – działania, wasan i egzystencji w świecie, jest widzenie we wszystkich stanach, zawsze, wszędzie i z każdego punktu widzenia, samego tylko Brahmana. Poprzez wzmocnienie wasany stanu rzeczywistego bytu, osiąga się rozpuszczenie tej trójki. |
tābhyāṃ pravardhamānā sā sūte saṃsṛtim ātmanaḥ | |
| aaaaa |
sarvatra sarvataḥ sarvabrahmamātrāvalokanaiḥ | |
| W efekcie ustania działania, następuje taż ustanie myśli; a stąd zniszczenie wasan. Całkowite zniszczenie wasan to wyzwolenie (mokṣa), zwane wyzwoleniem za życia (jῑvan-mukti). |
kriyānāśe bhaveccintānāśo ‚smādvāsanākṣayaḥ | |
| Gdy wasana Prawdy rozbłyskuje i [ogarnia przestrzeń świadomości], wtedy rozpuszczona zostaje wasana „ja” i jej podobne, i [wszystkie one] znikają całkowicie, tak jak znika całkowicie gęsta ciemność nocy w świetle [wschodzącego] słońca. |
sadvāsanāsphūrtivijṛmbhaṇe sati |
| A gdy wznosi się w górę Pan Dnia, potężne Słońce, wtedy nie ma ciemności, ani całej sieci zła z nią związanej. Podobnie gdy doświadcza się smaku szczęśliwości Jedni, wtedy nie ma więzów i nie ma nawet śladu cierpienia. |
tamastamaḥkāryamanarthajālaṃ |
| Jeśli nadal wiążą Cię czyny, powinieneś spędzać swój czas rozpuszczając to, co widzialne oraz to, co zostało [przez ciebie] poznane, [ i co stało się treścią twej świadomości], wytwarzając sam tylko stan istnienia pełnego szczęścia, i skupiając się bądź na tym, co zewnętrzne, bądź na [swym] wnętrzu. |
dṛśyaṃ pratītaṃ pravilāpayansan |
| W utrzymywaniu stanu Brahmana nie dopuszczaj się nigdy nieuwagi. Mędrzec Sanatkumara, który jest synem Brahmy, powiada, że nieuwaga to śmierć. |
pramādo brahmaniṣṭhāyāṃ na kartavyaḥ kadācana | |
| Albowiem nie ma dla Wiedzącego gorszego nieszczęścia, niż odwrócenie się od swej własnej natury. Stąd zmącenie świadomości, potem myśl „ja”, z niej więzy, a z więzów – cierpienie i zagłada. |
na pramādādanartho ‚nyo jñāninaḥ svasvarūpataḥ | |
| Zdarza się, ze nawet człowiek mądry odwraca się [od swej własnej] natury ku przedmiotom zmysłowym. Dręczą go wtedy bolesne myśli i cierpi niczym porzucony kochanek. |
viṣayābhimukhaṃ dṛṣṭvā vidvāṃsam api vismṛtiḥ | |
| Jak rzęsa na stawie, gdy ją odgarnąć, natychmiast znowu powierzchnię wody zakrywa, tak Maja zakrywa poznanie człowieka, który odwrócił się od własnej natury i spogląda ku przedmiotom zmysłowym. |
yathāpakṛṣṭaṃ śaivālaṃ kṣaṇamātraṃ na tiṣṭhati | |
| A kto by z powodu nieuwagi odwrócił swą świadomość od tego, na czym powinien był się skupiać i skierował ją ku przedmiotom zmysłowym, ten będzie upadał coraz niżej, niczym tocząca się po schodach piłka. |
lakṣyacyutaṃ cedyadi cittamīṣad |
| Umysł, który wszedł w kontakt z przedmiotami zmysłów, wyobraża sobie ich cechy; z tych silnych wyobrażeń powstaje pragnienie doznawania, a od pragnienia przechodzi człowiek do działania. |
viṣayeṣvāviśaccetaḥ saṃkalpayati tadguṇān | |
| Przeto dla będącego w stanie samadhi poznającego, znawcy Brahmana, nie ma gorszej śmierci aniżeli nieuwaga (pramāda). Ten, kto jest należycie skupiony, osiąga moce nadludzkie; bądź więc skupiony i uważny. |
ataḥ pramādān na paro ‚sti mṛtyuḥ |
| Z powodu owej nieuwagi następuje zagubienie własnej natury, a człowiek, pogrążony, upada. A gdy upadnie, ginie, i nie widziano, by się kiedy podniósł na nowo. |
tataḥ svarūpavibhraṃśo vibhraṣṭastu patatyadhaḥ | |
| Dlatego odrzuć owe wyobrażenia, będące przyczyną wszelkiego zła. Kto za życia osiągnął stan Kajwalji, ten trwać w nim będzie i po śmierci. Powiada Jadźurweda, iż widzenie czegokolwiek jako odrębnego od samego siebie [wywołuje] strach. |
saṃkalpaṃ varjayettasmātsarvānarthasya kāraṇam | |
| Kiedykolwiek zaś ów człowiek mądry ujrzy w nieskończoności Brahmana choćby najmniejszą cząstkę czegoś od Niego oddzielonego, natychmiast staje się to dla niego źródłem strachu. |
yadā kadā vāpi vipaścideṣa |
| Kiedykolwiek zaś ów człowiek mądry ujrzy w nieskończoności Brahmana choćby najmniejszą cząstkę czegoś od Niego oddzielonego, natychmiast staje się to dla niego źródłem strachu. |
śrutismṛtinyāyaśatair niṣiddhe |
| Kto lubuje się w Prawdzie, ten, wyzwolony, osiąga wieczną chwałę Atmana; kto zaś z upodobaniem tkwi w błędzie, ten zginie i próby ognia nie przetrzyma, jak złodziej[32]. |
satyābhisaṃdhānarato vimukto |
| Zatem ten, kto dąży [do wyzwolenia], powinien trwać w stanie widzenia Atmana, [co się wyraża] słowami: „Ja sam jestem Tym”, porzuciwszy przedtem przywiązanie do nierealnego, przyczynę więzów. Czyż bowiem nie raduje duszy i nie usuwa cierpienia, powstającego z niewiedzy, stały stan Brahmana? |
yatirasadanusandhiṃ bandhahetuṃ vihāya |
| Lgnięcie do [przedmiotów] zewnętrznych wywołuje przyrost owoców [karmana], gdyż wówczas nabierają siły i zaczynają przeważać złe skłonności. Przeto unikając zewnętrznego, dzięki należytemu poznaniu trwaj w kontemplacji Atmana – samego siebie. |
bāhyānusandhiḥ parivardhayetphalaṃ |
| Gdy zostaje powściągnięte to, co zewnętrzne, wtedy następuje unieruchomienie umysłu. Gdy nieruchomieje umysł, wtedy nastaje widzenie Najwyższego Atmana. A gdy jest wyraźne i łatwe widzenie Atmana, wtedy następuje zniszczenie więzów. Dlatego ścieżka, [prowadząca do wyzwolenia [rozpoczyna się od] powściągnięcia tego, co zewnętrzne. |
bāhye niruddhe manasaḥ prasannatā |
| Któż zatem, będąc człowiekiem wykształconym, odróżniającym rzeczywiste od nierzeczywistego i znającym Wedy, mającym widzenie Najwyższej Rzeczywistości i dążącym do Wyzwolenia, [chciałby] jak małe dziecko pokładać nadzieję i wspierać się na nierzeczywistym? Przecież jest oczywiste, że oznaczałoby to jego upadek. |
kaḥ paṇḍitaḥ sansadasadvivekī |
| Nie ma wyzwolenia dla tego, kto jest przywiązany do [swego] ciała; a wyzwolony w ogóle o ciele nie myśli. Gdy człowiek śpi, to nie czuwa, gdyż sen i jawa wspierają się na różnych podstawach[33]. |
dehādisaṃsaktimato na muktiḥ |
| Wyzwolonym jest ten, kto poznawszy, iż on sam jest wszystkim – i tym, co na zewnątrz i tym, co wewnątrz, [i że jednocześnie] jest [też ] jaźnią („ja”) wszystkich istot, całkowicie porzuca wszystkie nieistotne przypadłości (nałożenia, upādhi) i trwa jako Jaźń – Pełnia, niezłożona z części i niepodzielna. |
antarbahiḥ svaṃ sthirajaṅgameṣu |
| Ów stan Wszechjaźni jest z więzów uwolnienia przyczyną – i nie ma stanu nad stan ten wyższego. A dochodzi się doń poprzez nieustanne trwanie w wiecznym Atmanie, gdzie nie ma ‘chwytania’ widzialnego [świata]. |
sarvātmanā bandhavimuktihetuḥ |
| Ale jakże może dojść do niechwytania widzialnego ktoś, kto jest utożsamiony z ciałem i stale doznaje przedmiotów zmysłowych? Dochodzą zaś ci, którzy porzucają wszelkie powinności, działania i przedmioty zmysłowe, którzy tęsknią do stałego przebywania w Atmanie, którzy poznali prawdę i czynią wysiłki, by osiągnąć wieczystą szczęśliwość Atmana. |
dṛśyasyāgrahaṇaṃ kathaṃ nu ghaṭate dehātmanā tiṣṭhato |
| Dla osiągnięcia stanu Wszechjaźni śruti zalecają ascecie-żebrakowi, który wcześniej wykonał wstępne praktyki, rozpoczynające się od „słuchania”, praktykowanie stanu samadhi. Fragment, który to objaśnia, zaczyna się od słów: „śānta dānta…”, czyli „spokojny, opanowany…”[34] |
sarvātmasiddhaye bhikṣoḥ kṛtaśravaṇakarmaṇaḥ | |
| Nawet ludzie [bardzo] mądrzy nie potrafią natychmiast zniszczyć silnego egoizmu; mogą to uczynić tylko ci, którzy ugruntowali się w stanie zwanym nirwikalpa-samadhi. Zaiste, przyczyną nieskończonych wcieleń są wasany. |
ārūḍhaśakterahamo vināśaḥ |
| Związawszy człowieka z ogłupiającą go myślą „ja”, [powstającą] wskutek działania siły zasłaniania, Maja poprzez swą siłę projekcji rozprasza jego uwagę i kieruje ją ku swoim własnym wytworom. |
ahaṃbuddhyaiva mohinyā yojayitvāvṛterbalāt | |
| Tę dokuczliwą siłę projekcji trudno jest całkowicie pokonać, o ile nie została wcześniej w pełni i bez żadnych pozostałości pokonana siła zasłaniania (āvṛti-śakti). A owa [siła zasłaniania], zasłaniająca Atmana, znika sama, gdy [w świadomości człowieka] następuje wyraźne odróżnienie widza od przedmiotu widzenia. Bez wątpienia pokonanie [siły projekcji] jest całkowite [dopiero] wtedy, gdy ustaje wytwarzanie (rzutowanie) złudnych przedmiotów. |
vikṣepaśaktivijayo viṣamo vidhātuṃ |
| Zrodzone z błysku intuicji należyte poznanie, oddzieliwszy [od siebie] istotę widza i istotę substancji widzialnej [świata], przecina wytwarzane przez Maję więzy złudzenia, dzięki czemu ten, kto został z owych więzów uwolniony, więcej już nigdy na ten świat nie wraca. |
samyagvivekaḥ sphuṭabodhajanyo |
| Ogień poznania jedności przyczyny i skutku spala bez reszty gęsty las niewiedzy. Czyż dla tego, kto wszedł w stan bez-dwójni istnieć może jeszcze ziarno przyszłych wcieleń? |
parāvaraikatvavivekavanhiḥ |
| Ale usunięcie zasłony następuje dopiero po należytym, prawdziwym poznaniu Rzeczywistości. Ginie wówczas błędne poznanie i ustaje cierpienie, spowodowane jego projekcjami. |
āvaraṇasya nivṛttirbhavati hi samyakpadārthadarśanataḥ | |
| Tę trójkę obserwuje się [też w przypadku] węża i sznura, gdy następuje prawdziwe poznanie natury sznura. Dlatego też kto ma olej w głowie, ten powinien w celu uwolnienia się z więzów poznać naturę Rzeczywistości. |
etattritayaṃ dṛṣṭaṃ samyagrajjusvarūpavijñānāt | |
| 349-350. Gdy [kowal] kuje żelazo, skry sypią się gęsto. Widzi się je, gdyż ogniem rozgrzane, płoną. Podobnie buddhi, jedynie z powodu połączenia z Brahmanem, przejawia się jednocześnie jako podmiot poznający i poznawany przedmiot. Z faktu, iż ta dwójka – poznający i poznawane, będąca wytworem buddhi, widziana jest w stanach oszołomienia, snu i złudzenia jako nierealna, wnioskuje się, że również pozostałe wytwory Prakryti, poczynając od ahankary, a kończąc na ciele i przedmiotach zmysłowych, także są nierealne. Ich nierealność zasadza się na tym, iż w każdym kolejnym momencie czasowym (kṣaṇa) ulegają zmianom. Lecz Atman nie zmienia się nigdy. |
ayo ‚gniyogād iva satsamanvayān |
| aaaa |
tato vikārāḥ prakṛterahaṃmukhā |
| Najwyższy Atman jest wieczny i nie istnieje poza Nim nic innego, jest niezłożony z części, jest świadomością, jest jeden, jest Świadkiem, który widzi buddhi [i jej wytwory]; i nie orzeka się ani jego istnienia, ani nieistnienia. On jest desygnatem słowa i pojęcia „ja”, wewnętrzną Jaźnią, i przepełniony jest szczęściem wieczystym. |
nityādvayākhaṇḍacidekarūpo |
| W taki oto sposób człowiek mądry, oddzieliwszy realne od nierealnego i własnym umysłem zgłębiwszy istotę rzeczy, oraz poznawszy samego siebie jako świadomość jednolitą, uwolniony od przeciwności, [spontanicznie], sam z siebie, wchodzi w stan cichego Spokoju. |
itthaṃ vipaścitsadasadvibhajya |
| A całkowite rozpuszczenie węzła Niewiedzy w sercu nastaje wówczas, kiedy w stanie nirwikalpa-samadhi pojawia się widzenie niedwoistego Atmana – samego siebie – jako Całości Rzeczywistości. |
ajñānahṛdayagrantherniḥśeṣavilayastadā | |
| Z powodu niedoskonałości buddhi [powstają] pojęcia takie jak „ty”, „ja”, czy „to”. A w tym Najwyższym Atmanie, oprócz którego nic nie istnieje, jedynym, bez wtórego, w którym nie ma żadnego zróżnicowania, wszelkie pojęcia (wyobrażenia) rozpuszczają się poprzez stan samadhi. A rozpuszczenie to zachodzi dzięki poznaniu natury rzeczywistości. |
tvamahamidamitīyaṃ kalpanā buddhidoṣāt |
| Spokojny, opanowany, doskonale obojętny, cierpliwy, ugruntowany w nieprzerwanym [stanie] samadhi, doświadcza dążący [do wyzwolenia asceta] swego własnego stanu jako Jaźń wszystkich [istot]. Dzięki temu, spaliwszy ze szczętem zrodzone z mroków niewiedzy wikalpy (twory umysłu, wyobraźni), żyje szczęśliwie jako Brahman, w bez-działaniu i bez-myśleniu[35]. |
śānto dāntaḥ paramuparataḥ kṣāntiyuktaḥ samādhiṃ |
| Tylko ci, którzy potrafili poprzez stałe utrzymywanie stanu samadhi rozpuścić [cały] zewnętrzny [świat], zmysły, umysł, oraz własne „ja” w czystej świadomości Jaźni (Atmana) – ci tylko uwalniają się od więzów egzystencji. Lecz nie uwalniają się od nich ci, którzy nie mieli własnego bezpośredniego (naocznego) poznania, a tylko poznanie przejęte od innych. |
samāhitā ye pravilāpya bāhyaṃ |
| Z powodu licznych i różnorodnych upadhi ( przypadłości, nałożonych ograniczeń), [człowiek] sam siebie rozprasza, myśląc, iż sam jest zróżnicowany i ograniczony. Jednak wraz z odrzuceniem tych nałożonych ograniczeń, staje się sam Jednością. Dlatego w celu rozpuszczenia owych upadhi powinien człowiek mądry utrzymywać stale stan samadhi bez wikalp (bez myślenia, nirvikalpa-samādhi). |
upādhibhedātsvayam eva bhidyate |
| Człowiek trzymający się Rzeczywistego wchodzi w stan Bytu prawdziwy dzięki skupieniu na jednym. [Podobnie] larwa, [stale] myśląca o pszczole, sama przekształca się w pszczołę. |
sati sakto naro yāti sadbhāvaṃ hyekaniṣṭhayā | |
| Gdy larwa poniecha innych zajęć i stale myśli tylko o pszczole, wtedy upodabnia się do pszczoły. Podobnie jogin, który stale kontempluje Najwyższego Atmana, osiąga jego stan dzięki nieprzerwanemu skupieniu. |
kriyāntarāsaktimapāsya kīṭako |
| Nadzwyczaj subtelnej istoty Najwyższego Atmana zwykłym wzrokiem nikt ujrzeć nie zdoła. Poznać ją mogą ludzie szlachetni o przeczystej świadomości, w najsubtelniejszym stanie samadhi. |
atīva sūkṣmaṃ paramātmatattvaṃ |
| Jak oczyszczone w ogniu złoto własnym blaskiem błyszczeć poczyna, tak też umysł, przez kontemplację z zanieczyszczeń sattwy, radźasu i tamasu oczyszczony, dociera do Prawdy. |
yathā suvarṇaṃ puṭapākaśodhitaṃ |
| Kiedy zaś umysł, mocą nieustannej praktyki jogicznej doprowadzony do [należytej] dojrzałości, rozpuszcza się w Brahmanie, wtedy stan samadhi, uwolniony od wikalp, sam z siebie przechodzi w stan doświadczania smaku szczęśliwości Jedynego, Niedwoistego [Brahmana]. |
nirantarābhyāsavaśāttaditthaṃ |
| Ów stan samadhi [daje] zniszczenie węzła wszystkich wasan oraz ustanie wszelkiego działania. Wówczas bez żadnego wysiłku zaczyna rozbłyskiwać – na zewnątrz, wewnątrz, wszędzie i zawsze – własna natura [człowieka]. |
samādhinānena samastavāsanā- |
| Od poznania zaczerpniętego z ksiąg stokroć potężniejsze jest własne rozumowanie; od rozumowania zaś stokroć potężniejsza kontemplacja. Jednak [dla nas] celem jest nieskończenie [potężny] stan nirwikalpa-samadhi. |
śruteḥ śataguṇaṃ vidyānmananaṃ mananād api | |
| Rozświetlona stanem nirwikalpa-samadhi istota Brahmana zostaje trwale pojęta i jej poznanie jest [odtąd] niewzruszone. Inne sposoby poznawania nie są wystarczające, ponieważ umysł jest tam jeszcze niespokojny (ruchliwy) i [poznanie Brahmana] zakłócane jest innymi pratjajami. |
nirvikalpakasamādhinā sphuṭaṃ |
| Dlatego z powściągniętymi zmysłami wejdź w stan samadhi i utrzymując uciszony umysł, poprzez widzenie jedności Bytu, rozświetl mrok, sprawiony w [twym] wnętrzu niemającą początku Niewiedzą. |
ataḥ samādhatsva yatendriyaḥ san |
| Pierwsze wrota, przez które wchodzi się do Jogi to powściągnięcie języka, nieprzyjmowanie darów, bezpragnieniowość, bezwysiłkowość oraz stałe przebywanie w odosobnieniu. |
yogasya prathamadvāraṃ vāṅnirodho ‚parigrahaḥ | |
| Przebywanie w samotności przyczynia się do uciszenia zmysłów; powściągnięcie zmysłów jest przyczyną powściągnięcia umysłu; gdy umysł jest spokojny, wtedy rozpuszcza się poczucie „ja” (aham vāsanā). A dzięki temu jogin doświadcza stale niewzruszonej szczęśliwości Brahmana. Dlatego właśnie człowiek duchowy powinien czynić wszelki wysiłek, by powściągnąć swą świadomość (citta). |
ekāntasthitirindriyoparamaṇe henurdamaścetasaḥ |
| Powściągnij mowę [poprzez unieruchomienie /rozpuszczenie jej] w umyśle; umysł powściągnij w buddhi, buddhi – w jej Świadku, a rozpuściwszy Świadka w Pełni Nieskończonego Ducha – Atmana, ciesz się szczęściem najwyższym. |
vācaṃ niyacchātmani taṃ niyaccha |
| Jogin popada w stan tych upadhi, z których działaniem się połączył, [a więc może to być] ciało, prana, zmysły, umysł lub buddhi. |
dehaprāṇendriyamanobuddhyādibhirupādhibhiḥ | |
| Dzięki powstrzymaniu ich działania, następuje u ascety całkowity zanik pragnień, [przejawiający się] błogim [stanem] spokoju i doświadcza on stale niezmąconego szczęścia. |
tannivṛttyā muneḥ samyak sarvoparamaṇaṃ sukham | |
| Wyrzeczenie się tego, co wewnątrz i tego, co na zewnątrz zachodzi tylko u [ludzi] bezinteresownych. Wiedzeni pragnieniem wyzwolenia, pozbywają się oni wszelkich wewnętrznych i zewnętrznych przywiązań. |
antastyāgo bahistyāgo viraktasyaiva yujyate | |
| Bowiem tylko ten, kto jest ugruntowany w Brahmanie i wolny od pragnień, zdolny jest odrzucić przywiązanie do przedmiotów (zewnętrzne) oraz przywiązanie do własnej osoby (wewnętrzne). |
bahistu viṣayaiḥ saṅgaṃ tathāntarahamādibhiḥ | |
| Dowiedz się, o mądry człowieku, że bez-pragnienie i poznanie są dla ciebie niczym para skrzydeł, dzięki którym jak ptak wzlecisz na szczyt pałacu Wyzwolenia; tylko używając obu tych skrzydeł osiąga się wyzwolenie, jedno z dwojga nie wystarcza! |
vairāgyabodhau puruṣasya pakṣivat |
| Do stanu samadhi [dochodzi] tylko [człowiek] o absolutnej bezpragnieniowości; a stały stan świadomości osiąga się jedynie poprzez samadhi. Zaś z więzów uwalnia się ten, kto przebudził się w Prawdzie; tylko dusza wolna doświadcza wiecznego szczęścia. |
atyantavairāgyavataḥ samādhiḥ |
| Dla kogoś, kto potrafi panować nad sobą nie widzę wyższego źródła szczęścia aniżeli bezpragnieniowość. A jeśli jest ona połączona z wyższym od niej poznaniem Atmana, wtedy daje absolutną niezależność i staje się wrotami do wyzwolenia, które jest podobne oblubienicy. Dlatego, dla swego własnego dobra, w każdej sytuacji zachowując bezpragnieniowość, trwaj zawsze w stanie świadomości Jaźni-Atmana. |
vairāgyān na paraṃ sukhasya janakaṃ paśyāmi vaśyātmanaḥ |
| Odetnij pragnienie [doznawania] trujących przedmiotów zmysłowych; ono jest narzędziem śmierci. A wyzbywszy się dumy ze swej kasty, rodu, młodości itp., precz odrzuć wszelkie działanie, a także utożsamienie się z ciałem itp., i poznaj samego siebie – Atmana! Tyś jest bowiem prawdziwie Widzem, [stojącym] ponad umysłem, Tyś jest Najwyższym Brahmanem, prócz którego nic nie istnieje! |
āśāṃ chinddhi viṣopameṣu viṣayeṣveṣaiva mṛtyoḥ kṛtis |
| Na Brahmanie skupiwszy umysł, zmysły utrzymując na wodzy, lekceważąc sobie spoczywające nieruchomo własne ciało, wszedłszy w stan jedności Brahmana i Atmana, poprzez tę tożsamość i jej stały stan – ciągle w sobie samym – pij nektar szczęśliwości Brahmana! Czyż inne, całkiem bezwartościowe rzeczy, dadzą takie szczęście? |
lakṣye brahmaṇi mānasaṃ dṛḍhataraṃ saṃsthāpya bāhyendriyaṃ |
| Zaniechawszy myślenia o bezjaźniowym, które jest nieczystą przyczyną cierpienia, pomyśl o mającym naturę szczęśliwości Atmanie, który jest przyczyną Wyzwolenia. |
anātmacintanaṃ tyaktvā kaśmalaṃ duḥkhakāraṇam | |
| On, Samoświetlny, Świadek wszystkiego, jaśnieje w powłoce świadomości wibrując nieustannie! Przyjąwszy za swój cel tego Atmana, który nie ma w sobie nic z niebytu, kontempluj go nieprzerwanie jako własne „ja”! |
eṣa svayaṃjyotiraśeṣasākṣī |
| Skupionym aktem świadomości, wolnym od innych myśli, poznaj Go jako swoją własną naturę – jasno, wyraźnie i bez najmniejszych wątpliwości. |
etamacchīnnayā vṛttyā pratyayāntaraśūnyayā | |
| Ugruntowując się w tym stanie Atmana i porzucając ego oraz [zachowując obojętność w stosunku do przedmiotów doznawania], żyj wśród nich niewzruszony, jakby to były wszystko popękane garnki. |
atrātmatvaṃ dṛḍhīkurvannahamādiṣu saṃtyajan | |
| Osadziwszy [cały] oczyszczony narząd wewnętrzny (antaḥkaraṇa) w swej własnej naturze – Jaźni, która jest Świadkiem (sākṣin) i Czystą Świadomością, bardzo powoli doprowadzaj do zatrzymania jego aktywności; a kiedy [to nastąpi], wtedy ujrzysz siebie jako Pełnię [Rzeczywistości]. |
viśuddhamantaḥkaraṇaṃ svarūpe |
| Tedy oglądaj owego Atmana, wolnego od ciała, zmysłów, prany i umysłu, a także poczucia „ja” oraz niezliczonych innych, całkowicie zbędnych wytworów własnej niewiedzy! Patrz na Niego tak, jak gdybyś patrzył na niezmierzoną, ogromną przestrzeń! |
dehendriyaprāṇamano ‚ham ādibhiḥ |
| Przestrzeń, gdy ją oczyścić z setek niepotrzebnych rzeczy, takich jak garnek, dzban, skrzynia na zboże, czy igła, jest jednością nieróżnorodną; tak samo Najwyższy, czysty i wolny od myśli „ja”, jest tylko Jeden. |
ghaṭakalaśakusūlasūcimukhyaiḥ |
| Nierealne są bowiem wszelkie twory wtóre, względne i ograniczone (upadhi), poczynając od Brahmy Stwórcy, a kończąc na źdźble trawy; dlatego powinieneś stale widzieć samego siebie jako Pełnię [Rzeczywistości]. |
brahmādistambaparyantā mṛṣāmātrā upādhayaḥ | |
| To, co błędnie podsuwa wyobraźnia, po dokładnym rozpoznaniu okazuje się być sobą tylko, a nie czymś innym. Gdy znika błąd w poznaniu, wtedy okazuje się, ze widziany wcześniej wąż jest tylko… sznurem. Podobnie jest ze światem – okazuje się, że cały świat – wszystko – ma naturę Atmana. |
yatra bhrāntyā kalpitaṃ tadviveke |
| Jaźń jest Brahmą, Jaźń jest Wisznu, Jaźń jest Indrą, Jaźń jest Śiwą; Jaźń jest całym wielkim światem i prócz Niej – nic nie istnieje! |
svayaṃ brahmā svayaṃ viṣṇuḥ svayamindraḥ svayaṃ śivaḥ | |
| Jaźń jest wewnątrz i na zewnątrz; Jaźń jest z przodu i jest z tyłu; na południu i północy; Jaźń jest w górze i u spodu[36]. |
antaḥ svayaṃ cāpi bahiḥ svayaṃ ca |
| Tak, jak fale, piana, wiry, czy bąbelki na powierzchni rzeki, wszystkie mają naturę wody, tak też wszystko, poczynając od ciała, a kończąc na poczuciu „ja”, jest tylko świadomością. Zaprawdę, tylko świadomością jest wszystko, jednolitą i czystą. |
taraṅgaphenabhramabudbudādi |
| Bytem zaiste jest cały ten świat, który poznajemy poprzez mowę i umysł; oprócz Bytu, który rozciąga się dalej niż najdalsze krańce Przyrody, nic nie istnieje. Czyż dzban, garnek lub misę rozpoznaje się jako różne od gliny? Tylko człowiek pijany winem Maji mówi: „ty” i „ja”. |
sadevedaṃ sarvaṃ jagadavagataṃ vāṅmanasayoḥ |
| W wersecie „…Tam, gdzie nie widzi się niczego innego, nie słyszy się niczego innego, nie poznaje się niczego innego…” Upaniszad Ćhandogja głosi nieobecność dualizmu w celu usunięcia błędnego nałożenia nierealnych przedmiotów świata na realnego Brahmana. |
kriyāsamabhihāreṇa yatra nānyaditi śrutiḥ | |
| Najwyższy Brahman, który jest Jaźnią, jest czysty niczym przestwór, niewzruszony, nieograniczony, niezmienny, jedyny bez drugiego i nie dotyczą Go pojęcia „wewnątrz” i „na zewnątrz”; cóż [jeszcze pozostaje] do poznania? |
ākāśavannirmalanirvikalpaṃ |
| Jak długo jeszcze mamy powtarzać na różne sposoby, że wszystko jest [tylko] Brahmanem? Dusza sama jest Brahmanem, i cały ten niezmierzony świat jest Brahmanem. Pisma mówią, że prócz Niego nic nie istnieje i wiadomo dobrze, iż ludzie oświeceni, którzy porzucili [rzeczy] zewnętrzne i wiedzą, że sami są Brahmanem, żyją w nieustannej szczęśliwości, płynącej z poznania samego siebie. |
vaktavyaṃ kimu vidyate ‚tra bahudhā brahmaiva jīvaḥ svayaṃ |
| Porzuć [tedy złudną] nadzieję, jaką daje myśl „ja”, powstająca w zanieczyszczonej powłoce ciała fizycznego, a potem także i tę, która [powstaje] w podobnym wiatrowi ciele subtelnym. A poznawszy, że to Ty jesteś owym sławionym przez Pisma wiecznym wcieleniem Szczęśliwości, trwaj [stale] w [swej własnej] naturze Brahmana. |
jahi malamayakośe ‚haṃdhiyotthāpitāśāṃ |
| Tak długo, jak człowiek cieszy się doznaniami, związanymi ze swoim trupim ciałem, pozostaje on zanieczyszczony i dotykają go uciążliwości pochodzące od innych [istot], a także te związane z narodzinami, śmiercią i chorobami. Kiedy [jednak zaczyna] kontemplować Siebie jako czystego, doskonałego i nieruchomego, wtedy się przecież od tych uciążliwości uwalnia. |
śavākāraṃ yāvadbhajati manujastāvadaśuciḥ |
| Dzięki nielgnięciu do wszelkiej rzeczy widmowej, nałożonej na samego Siebie, Sobą samym [się staje] Najwyższy Brahman, Pełnia Bytu, Jedyny bez drugiego, Bezczynny. |
svātmanyāropitāśeṣābhāsarvastunirāsataḥ | |
| Gdy zjawiska świadomościowe zostają powściągnięte [i unieruchomione] w Najwyższym Atmanie, [który jest] wolnym od [wszelkiej] myśli Brahmanem, wówczas nie widzi się nic z [tego] wymyślonego [świata], ponieważ tym, co [z niego zostaje] są same tylko puste słowa. |
samāhitāyāṃ sati cittavṛttau |
| Cały ten wymyślony świat jest wobec Rzeczywistości Jedynego równy niebytowi. Bowiem skąd miałyby się wziąć zróżnicowanie i odrębność [bytów] w Niezmiennym, Bezkształtnym i Niezróżnicowanym? |
asatkalpo vikalpo ‚yaṃ viśvamityekavastuni | |
| Skąd miałyby się wziąć zróżnicowanie i odrębność [bytów] w Rzeczywistości Jedynej, niezmiennej, bezkształtnej i niezróżnicowanej, w której nie ma ani widza, ani widzenia, ani przedmiotu widzenia? |
draṣṭudarśanadṛśyādibhāvaśūnyaikavastuni | |
| Skąd miałyby się wziąć podziały w tej Jedynej Rzeczywistości, przepełnionej niczym ocean, w którym rozpuścił się świat[37], niezmiennej, bezkształtnej niezróżnicowanej? |
kalpārṇava ivātyantaparipūrṇaikavastuni | |
| Tu, gdzie przyczyna błądzenia znika niczym pierzchający przed światłem mrok, w tej niedwoistej i niezróżnicowanej Najwyższej Prawdzie – skąd miałyby się wziąć podziały? |
tejasīva tamo yatra pralīnaṃ bhrāntikāraṇam | |
| Jakimże sposobem miałaby zamieszkać w tej Jedynej i Najwyższej Rzeczywistości wieść o oddzieleniu? Któż zdołałby dostrzec oddzielenie/podziały/zróżnicowanie w stanie głębokiego snu, gdzie doświadcza się samego tylko Czystego Szczęścia? |
ekātmake pare tattve bhedavārtā kathaṃ vaset | |
| Bowiem z poznania Najwyższej Rzeczywistości wiadomym jest, że nie istnieje w niezróżnicowanym, wiecznym Atmanie-Brahmanie ten świat, tak jak w trojakim czasie nie istnieje wąż w sznurze ani woda w mirażu. |
na hyasti viśvaṃ paratattvabodhāt |
| Cały ten dwoisty świat Mają jest jedynie; niedwoistą zaś jest Najwyższa Rzeczywistość. Tak Mówią Pisma[38]. Bezpośrednio doświadcza się tej Rzeczywistości w stanie głębokiego snu. |
māyāmātramidaṃ dvaitamadvaitaṃ paramārthataḥ | |
| Ludzie rozumni dostrzegają identyczność [rzeczy] „nałożonej” i podłoża, tak, jak to jest w przypadku węża i sznura. Dostrzeganie ich odrębności [uważa się] za błąd. |
ananyatvamadhiṣṭhānādāropyasya nirīkṣitam | |
| Odrębność ta jest korzeniem i podstawą umysłu. Gdy nie ma umysłu, [wtedy znika] ona całkowicie [i bez śladu]. Przeto złóż [swój] umysł w Najwyższym Atmanie, który jest Twoją wewnętrzną naturą. |
cittamūlo vikalpo ‚yaṃ cittābhāve na kaścana | |
| Tego Brahmana, który jest pełnią, wieczną mądrością i absolutnym szczęściem, nieporównywalnego z niczym, przekraczającego wszelkie granice, zawsze wolnego, zawsze bez pragnień, nieskończonego jak przestwór nieba, niepodzielnego i niezróżnicowanego – tego Brahmana wszedłszy w stan samadhi doświadcza w sercu człowiek mądry. |
kim api satatabodhaṃ kevalānandarūpaṃ |
| Tego Brahmana, w którym nie ma ani stwórcy ani stworzenia, który jest ponad wszelkim wyobrażeniem, wszędzie jednakowy, z niczym się nie łączący, niemożliwy do udowodnienia żadnym rozumowaniem, lecz dowiedziony naukami Wed i zawsze nam znany – tego Brahmana, wszedłszy w stan samadhi doświadcza w sercu człowiek mądry. |
prakṛtivikṛtiśūnyaṃ bhāvanātītabhāvaṃ |
| Tego Brahmana, niestarzejącego się, mającego naturę rzeczywistości wolnej od jakiegokolwiek braku, będącej niczym spokojny ocean przez nikogo nienazwany, którego nie dotyka działanie gun – energii przyrody, odwiecznego, cichego i jedynego – tego Brahmana, wszedłszy w stan samadhi doświadcza w sercu człowiek mądry. |
ajaramamaramastābhāvavastusvarūpaṃ |
| Unieruchomiwszy umysł, ujrzyj w sobie Atmana niepodzielnego i potężnego, i przetnij więzy zapachem wcieleń pachnące! Uczyń wysiłek i cel swój osiągnij – wszak jesteś Człowiekiem! |
samāhitāntaḥkaraṇaḥ svarūpe |
| Kontempluj w sobie mieszkającego Atmana, od wszelkich przypadłości wolnego, Byt-Świadomość-Szczęśliwość, Jednego tylko, bez drugiego, a nie będziesz już dłużej krążył po orbicie wcieleń! |
sarvopādhivinirmuktaṃ saccidānandamadvayam | |
| Kiedy już człowiek wielki duchem, niczym trupa precz to ciało odrzuci, nigdy się już z nim nie łączy, choć jest ono nadal jak cień widoczne, będąc owocem jego dawnych czynów. |
chāyeva puṃsaḥ paridṛśyamān |
| Przeto wszedłszy w stan wiecznego, nieskalanego, mającego naturę świadomości i szczęśliwości [Brahmana], precz odrzuć ten nieczysty dodatek, jakim jest ciało, a potem już przestań o nim nawet pamiętać; wstręt tylko wzbudza przypomnienie pokarmu, który się zwróciło! |
satatavimalabodhānandarūpaṃ sametya |
| Spaliwszy z korzeniami cały ten [świat] w ogniu prawdziwego ducha, niezmiennego Atmana-Brahmana, najlepszy spośród Wiedzących pozostaje w swej własnej wiecznej naturze Świadomości i Szczęśliwości. |
samūlametatparidāhya vanhau |
| To ciało, splecione z nitek przeszłych jego czynów, umierające czy też nadal żyjące, obchodzi mędrca tak, jak obchodzić może krowę zawieszona na jej szyi girlanda kwiatów. Ten, kto poznał Prawdę nie dba już dłużej o ciało; wszystkie funkcje jego umysłu zostały zatrzymane, a on sam pogrążony jest w stanie Szczęśliwości Atmana-Brahmana. |
prārabdhasūtragrathitaṃ śarīraṃ |
| Poznawszy Atmana, który jest Szczęściem Niepodzielnym, jako swoją własną [wewnętrzną] naturę, po cóż, i dla kogo miałby się mędrzec troszczyć o ciało? |
akhaṇḍānandamātmānaṃ vijñāya svasvarūpataḥ | |
| Bowiem dla wyzwolonego za życia doskonałego jogina owocem jest wieczne doznawanie słodkiej Szczęśliwości Atmana – tak na zewnątrz, jak i wewnątrz. |
saṃsiddhasya phalaṃ tvetajjīvanmuktasya yoginaḥ | |
| Owocem bez-pragnienia jest Poznanie; Poznania zaś owocem – uciszenie zmysłów. A owocem uciszenia zmysłów jest spokój, osiągnięty dzięki doświadczaniu szczęścia własnej natury. |
vairāgyasya phalaṃ bodho bodhasyoparatiḥ phalam | |
| Jeśli [na drodze duchowej] nie przestrzega się określonej kolejności praktyk, to wcześniejsze wysiłki stają się bezowocne. [Jeśli zaś praktyka jest prawidłowa], to w sposób naturalny znika świat i nastaje najwyższe zadowolenie i niezmącone szczęście. |
yady uttarottarābhāvaḥ pūrvapūrvantu niṣphalam | |
| Niewzruszoność wobec pojawiających się przeciwności jest owocem wiedzy. Po [osiągnięciu] poznania rozróżniającego [„Ja” od „nie-ja”] nie popełnia się już czynów niegodnych, których dopuszczał się człowiek błądzący. |
dṛṣṭaduḥkheṣvanudvego vidyāyāḥ prastutaṃ phalam | |
| Owocem Wiedzy/Poznania jest zanik nierzeczywistego, które jest owocem Niewiedzy. Widać to doskonale na przykładzie osób omamionych mirażem i tych, którzy jego iluzji nie ulegają[39]. Gdyby było inaczej, jakiż owoc przypadłby w udziale znawcy Brahmana? |
vidyāphalaṃ syādasato nivṛttiḥ |
| Czy człowieka, u którego nastąpiło całkowite i bez żadnych pozostałości zniszczenie węzła niewiedzy w sercu, i który nie ma już żadnych pragnień, mogłoby cokolwiek skłonić ponownie do [doznawania] świata? |
ajñānahṛdayagranthervināśo yady aśeṣataḥ | |
| Najwyższą bezpragnieniowość (vairāgya) osiąga się wtedy, kiedy nie powstają dyspozycje (vāsanā) do [lgnięcia do przedmiotów] doznawania; najwyższe poznanie nastaje wtedy, kiedy nie powstaje już więcej myśl-poczucie „ja”; natomiast kresem [najwyższym] uciszenia zmysłów (uparati) jest niepowstawanie ponowne tych zjawisk świadomości, które już uległy rozpuszczeniu. |
vāsanānudayo bhogye vairāgasya tadāvadhiḥ | |
| Dzięki ugruntowaniu się w stanie Brahmana uwolniony od wszelkich myśli o przedmiotach zewnętrznych, podsuwane przez innych przedmioty doznawania spożywa niczym we śnie, lub podobnie do dziecka. Zaiste rzadkim jest na tym świecie skarbem człowiek, patrzący na świat jak na sen i spożywający niezliczone owoce swych dobrych czynów, szanowany przez ludzi i szczęśliwy. |
brahmākāratayā sadā sthitatayā nirmuktabāhyārthadhīr |
| Ascetą o niewzruszonym poznaniu jest ten, kto mając umysł rozpuszczony w Brahmanie osiąga szczęście wiecznotrwałe, kto nie podlega przemianom i nie uczestniczy w ceremoniach rytualnych. |
sthitaprajño yatirayaṃ yaḥ sadānandamaśnute | |
| Pradźńą (prajñā), czyli prawdziwym poznaniem, nazywa się takie zjawisko świadomości, w którym zachodzi rozpoznanie tożsamości (jednego, wspólnego stanu) oczyszczonych Brahmana i Atmana, nie tworzące wyobrażeń (vikalpa) i będące samą tylko świadomością (cinmātra). Człowieka, który byłby w tym stanie ugruntowany, określa się terminem sthita-prajña, tzn. „ugruntowany w prawdziwym poznaniu”. |
brahmātmanoḥ śodhitayor ekabhāvāvagāhinī | |
| Czyje byłoby stałe i niewzruszone prawdziwe poznanie, czyje szczęście nieustanne, kto żyłby zapomniawszy o świecie, tego uważa się za wyzwolonego za życia (jῑvan-mukta). |
yasya sthitā bhavetprajñā yasyānando nirantaraḥ | |
| Kto nawet mając umysł rozpuszczony jest przecież w stanie jawy świadomy i funkcjonuje prawidłowo, choć pozbawiony jest cech charakterystycznych dla tego stanu jawy; czyja świadomość nie wytwarza wasan, tego uważa się za wyzwolonego za życia. |
līnadhīr api jāgarti jāgraddharmavivarjitaḥ | |
| Czyje działania w sansarze zostały powstrzymane; kto choć ma ciało złożone z części, to sam z części się żadnych nie składa; czyja świadomość wolna jest od trosk, tego uważa się za wyzwolonego za życia. |
śāntasaṃsārakalanaḥ kalāvān api niṣkalaḥ | |
| A cechą charakterystyczną, znakiem rozpoznawczym wyzwolonego za życia jest brak poczucia „ja” i „moje” nawet w tym żyjącym ciele, będącym niczym cień. |
vartamāne ‚pi dehe ‚smiñchāyāvadanuvartini | |
| Nierozpamiętywanie minionych doznań, nietroszczenie się o przyszły los i beznamiętność w stosunku do tego, czego doznaje się aktualnie – oto znaki rozpoznawcze wyzwolonego za życia. |
atītānanusandhānaṃ bhaviṣyadavicāraṇam | |
| Patrzenie „jednakowym okiem” na wszystko, co się znajduje na tym świecie, złożonym z elementów ze swej natury odrębnych i przejawiających zalety i wady – jest znakiem rozpoznawczym wyzwolonego za życia. |
guṇadoṣaviśiṣṭe ‚sminsvabhāvena vilakṣaṇe | |
| Pozostawanie niewzruszonym w przypadku doznawania przedmiotów upragnionych i niepożądanych dzięki widzeniu wszystkiego jednakowo w Atmanie – jest znakiem rozpoznawczym wyzwolonego za życia. |
iṣṭāniṣṭārthasamprāptau samadarśitayātmani | |
| Brak podziału na „wewnętrzne” i „zewnętrzne” u ascety, który w sposób nieskrępowany cieszy się smakiem szczęśliwości Brahmana – jest znakiem rozpoznawczym wyzwolonego za życia. |
brahmānandarasāsvādāsaktacittatayā yateḥ | |
| Kto wyzbywszy się poczucia „ja” i „moje” pozostaje niewzruszony w stosunku do ciała, zmysłów i obowiązków, tego uważa się za wyzwolonego za życia. |
dehendriyādau kartavye mamāhaṃbhāvavarjitaḥ | |
| Kto dzięki [studiowaniu] tekstów objawionych (Wed) poznał siebie jako wolnego od więzów egzystencji Brahmana, tego uważa się za wyzwolonego za życia. |
vijñāta ātmano yasya brahmabhāvaḥ śruterbalāt | |
| Kto nigdy nie myśli o [swoim] ciele, zmysłach, itp. jako o „sobie”, ani też o innych przedmiotach jako o „czymś”, tego uważa się za wyzwolonego za życia. |
dehendriyeṣvahaṃbhāva idaṃbhāvastadanyake | |
| Kto intuicyjną świadomością (prajñā) poznaje, iż nie ma żadnej różnicy ani odrębności duszy od Brahmana, ani też odrębności świata od Brahmana, tego uważa się za wyzwolonego za życia. |
na pratyagbrahmaṇor bhedaṃ kadāpi brahmasargayoḥ | |
| Kto pozostaje w jednakowym stanie niezależnie od tego, czy jest wielbiony przez dobrych, czy też prześladowany przez złych [ludzi], tego uważa się za wyzwolonego za życia. |
sādhubhiḥ pūjyamāne ‚smin pīḍyamāne ‚pi durjanaiḥ | |
| Kto dzięki temu, iż stał się samym tylko czystym istnieniem, pozostaje niezmienny podczas wszelki przedmiot na który inni ludzie zwracają jego uwagę, rozpuszcza się weń niczym bystre rzeki w oceanie, ten jest zaiste ascetą wyzwolonym. |
yatra praviṣṭā viṣayāḥ pareritā |
| Dla tego, kto poznał Brahmana nie ma już dalszej wędrówki w kolejnych wcieleniach. Jeśli zaś ta wędrówka w dalszym ciągu miałaby miejsce, znaczyłoby to, że człowiek ten nie poznał Brahmana i jest nadal skierowany ku przedmiotom zewnętrznym. |
vijñātabrahmatattvasya yathāpūrvaṃ na saṃsṛtiḥ | |
| Gdyby zaś ktoś chciał powiedzieć, iż jednak człowiek taki nadal obraca się w kołowrocie wcieleń, [napędzany] siłą swych dawnych, wcześniej powstałych skłonności, to odpowie się na to: nie, to nie jest prawdą, gdyż dzięki poznaniu jedności bytu następuje osłabienie [dawnych] skłonności. |
prācīnavāsanāvegādasau saṃsaratīti cet | |
| W obecności matki, nawet u najgorętszego rozpustnika stygną żądze; tak samo słabną pragnienia u człowieka, który poznał Brahmana i (osiągnął) pełnię Szczęścia. |
atyantakāmukasyāpi vṛttiḥ kuṇṭhati mātari | |
| U tego, kto stale praktykuje głęboką medytację, dostrzega się jednak obecność aktywności, [związanej ze światem] zewnętrznym[40]. W tym przypadku Pisma[41] mówią o ich dawnym karmanie[42], wnioskując z widocznych skutków[43]. |
nididhyāsanaśīlasya bāhyapratyaya īkṣyate | |
| O działaniu prarabdha-karmana mówi się dopóty, dopóki zachodzi doświadczanie przyjemności itp. Powstanie skutku [zawsze] poprzedzone jest działaniem; nigdzie zaś [nie widzi się], aby skutek powstawał bez działania. |
sukhādyanubhavo yāvattāvatprārabdhamiṣyate | |
| Dzięki poznaniu „ja jestem Brahmanem”, znika nagromadzony w niezliczonych cyklach światowych karman, tak jak w momencie przebudzenia znikają sny. |
ahaṃ brahmeti vijñānāt kalpakoṭiśatārjitam | |
| Czyż popełnione we śnie czyny szlachetne lub ciężkie grzechy mogłyby zaprowadzić do nieba lub piekła człowieka, który wstał ze snu? |
yatkṛtaṃ svapnavelāyāṃ puṇyaṃ vā pāpam ulbaṇam | |
| Poznawszy samego siebie, wolnego i niewzruszonego niczym przestwór, człowiek nigdy już więcej nie łączy się z żadnym absolutnie działaniem. |
svam asaṅgam udāsīnaṃ parijñāya nabho yathā | |
| Przestrzeń, która przenika wino w dzbanie, nie nabiera wcale jego zapachu. Tak samo Atman nie nabiera żadnych cech, choć przenika wszystkie twory ograniczone (upādhi). |
na nabho ghaṭayogena surāgandhena lipyate | |
| Czyn, podjęty przed powstaniem [prawdziwego] poznania, [musi wydać swój] skutek i [pomimo] powstania owego poznania, nie ginie, tak, jak nie zatrzymuje się nagle w locie z łuku wypuszczona strzała. |
jñānodayātpurārabdhaṃ karmajñānān na naśyati | |
| Gdy wypuści się strzałę myśląc, że celuje się w tygrysa, [a po chwili stwierdzi się, że to nie tygrys,] a krowa, to przecież strzała nie zatrzymuje się nagle w miejscu, lecz z całą mocą w cel uderza. |
vyāghrabuddhyā vinirmukto bāṇaḥ paścāttu gomatau | |
| Prarabdha karman jest zaiste wielce potężny i u wiedzącego mędrca zanika poprzez doświadczanie jego owoców; ale jego karmany typu sanćita i agami giną w ogniu ofiarnym prawdziwego poznania. Natomiast tych, którzy weszli w stan jedności Atmana i Brahmana, i stale w tym stanie przebywają, w najmniejszym nawet stopniu żaden z trzech rodzajów karmana[44] nie dotyka. Stali się oni bowiem samym Brahmanem, wolnym od gun. |
prābdhaṃ balavattaraṃ khalu vidāṃ bhogena tasya kṣayaḥ |
| Dla ascety, stale przebywającego w stanie swej własnej jaźni jako jedyny Brahman i nie utożsamiającego się z żadnymi ograniczeniami (upādhi), mówienie o realności prarabdha-karmana jest kompletnie bezużyteczne, tak, jak dla kogoś, kto zbudził się ze snu, bezużyteczne jest mówienie o tym, co we śnie się zdarzyło. |
upādhitādātmyavihīnakevala- |
| Ktoś, kto już ze snu się zbudził, przecież ani nie utożsamia się z ciałem sennym, ani też nie uważa za swoje przedmiotów, które we śnie widział; lecz pozostaje przytomny [i złudzeniom nie ulega]. |
na hi prabuddhaḥ pratibhāsadehe |
| Kto się już ze snu przebudził, nie ma wcale potrzeby, by rozwodzić się nad złudną rzeczywistością snów, ani też nie widzi się, by się nią w ogóle przejmował. Jeśli zaś na jawie nadal przeżywałby to, co mu się we śnie przydarzyło, to powiedzielibyśmy, że się jeszcze tak do końca nie przebudził. |
na tasya mithyārthasamarthanecchā |
| Podobnie ten, kto jest pogrążony w Brahmanie, żyje będąc stale tą Wieczną Rzeczywistością i nic poza Nią nie widzi. I jak pamięta się widziane w snach przedmioty, tak Mędrzec pamięta [zdarzenia] codziennego życia takie jak jedzenie, wypróżnianie itp. |
tadvatpare brahmaṇi vartamānaḥ |
| [Ponieważ] ciało zostało uformowane przez [działanie] karmana, można mówić o jego prarabdha-karmanie. Ale nie może być mowy o prarabdha-karmanie Atmana, który nie został przecież uformowany przez działanie karmana. |
karmaṇā nirmito dehaḥ prārabdhaṃ tasya kalpyatām | |
| Niezrodzony, wieczny, nieskończony – tak mówią o Nim nieomylne Wedy. Jakże można przypisywać prarabdhę temu, kto Atmanem się staje? |
ajo nityaḥ śāśvata iti brūte śrutiramoghavāk | |
| Działanie prarabdha-karmana trwa dopóty, dopóki człowiek uważa ciało za samego siebie. Lecz tam, gdzie tego utożsamienia nie ma, nie może być mowy o działaniu prarabdha-karmana. |
prārabdhaṃ sidhyati tadā yadā dehātmanā sthitiḥ | |
| Nawet, gdy ktoś uważa ciało za samego siebie, mówienie o działaniu prarabdhy także jest błędem. Albowiem jak można przypisywać realność czemuś, co jest nierealnym nałożeniem? Czy nierealne mogłoby się narodzić? A czy nienarodzone mogłoby zginąć? Czy mogłaby działać prarabdha nierzeczywistego? |
śarīrasyāpi prārabdhakalpanā bhrāntir eva hi | |
| 462 – 463. Jeśli dzięki poznaniu [Brahmana] zachodziłoby całkowite wykorzenienie skutków niewiedzy, to jakim sposobem utrzymywałoby się przy życiu ciało? Istnienie prarabdhy głoszą Pisma na użytek ludzi wątpiących, niemających własnego poznania, a nie po to, by dowodzić realności ciała itp. u wyzwolonego za życia mędrca. |
jñānenājñānakāryasya samūlasya layo yadi | |
| aaaaa |
samādhātuṃ bāhyadṛṣṭyā prārabdhaṃ vadati śrutiḥ | |
| Istnieje tylko doskonale pełny, niezmierzony, niemający początku ani końca, niezmienny, jedyny bez drugiego Brahman – i żadnej nie ma tu wielości! |
paripūrṇamanādyantamaprameyamavikriyam | |
| Ogromem istnienia, ogromem świadomości, ogromem wiecznego szczęścia, nie działającym, jedynym tylko, bez drugiego [Bytem] jest Brahman – i żadnej nie ma tu wielości! |
sadganaṃ cidghanaṃ nityamānandaghanamakriyam | |
| Wewnętrznym, wszędzie jednakowym, pełnym, nieskończonym, wszystkowidzącym, jedynym tylko, bez drugiego [Bytem] jest Brahman – i żadnej nie ma tu wielości! |
pratyagekarasaṃ pūrṇamanantaṃ sarvatomukham | |
| Nie do usunięcia, nie do otrzymania, nie do przyjęcia, niemającym podpory, jedynym tylko bez drugiego [Bytem] jest Brahman – i żadnej nie ma tu wielości! |
aheyamanupādeyamanādeyamanāśrayam | |
| Bez gun, niemającym części, subtelnym, niezmiennym i nieskalanym, jedynym tylko, bez drugiego [Bytem] jest Brahman – i żadnej nie ma tu wielości! |
nirguṇaṃ niṣkalaṃ sūkṣmaṃ nirvikalpaṃ nirañjanam | |
| Mającym naturę niewyrażalną, o której nic się powiedzieć ani pomyśleć nie da, jedynym tylko, bez drugiego [Bytem] jest Brahman – i żadnej nie ma tu wielości! |
anirūpya svarūpaṃ yanmanovācāmagocaram | |
| Pełnią istnienia, samowładnym, czystym, świadomym i niemającym podobnego sobie, jedynym tylko, bez drugiego [Bytem] jest Brahman – i żadnej nie ma tu wielości! |
satsamṛddhaṃ svataḥsiddhaṃ śuddhaṃ buddhamanīdṛśam | |
| Wielcy duchem asceci, którzy wyzbyli się pragnień i precz odrzucili rozkosze, cisi i nad sobą doskonale panujący, poznawszy tę prawdę ostateczną, na koniec przez połączenie z Atmanem w spokój wchodzą najwyższy. |
nirastarāgā vinirastabhogāḥ |
| Także i Ty, poznawszy tę wyższą prawdę o własnej naturze, będącej ogromem szczęścia, i otrząsnąwszy się z omamienia, wytworu twej własnej wyobraźni, będąc wolnym i świadomym, cel żywota swego spełnij! |
bhavānapīdaṃ paratattvam ātmanaḥ |
| W stanie samadhi, kiedy myśl zastyga, ujrzyj jasnym okiem intuicji własną swa istotę – Jaźń. Jeśli treść nauk Pisma zostanie [w tym stanie samadhi] należycie pojęta i nie pozostawia już żadnych wątpliwości, to nie ma już więcej potrzeby ponownego nad nimi rozmyślania. |
samādhinā sādhuviniścalātmanā |
| Kluczem do osiągnięcia poznania własnej natury, będącej prawdą, świadomością i szczęściem, a które to poznanie następuje wskutek uwolnienia się od więzów własnej niewiedzy, są Pisma święte, własne rozumowanie i bezcenne słowa Guru, a także własne wewnętrzne doświadczenie. |
svasyāvidyābandhasaṃbandhamokṣāt |
| Własne więzy i wyzwolenie, zadowolenie i niepokój, chorobę i zdrowie, głód i pragnienie – samemu tylko poznać można. Inni o tych sprawach, nas dotyczących, mogą jedynie wnioskować. |
bandho mokṣaśca tṛptiśca cintārogyakṣudādayaḥ | |
| Zarówno Guru, jak i święte teksty oświecają [ludzi] jak gdyby stojąc na brzegu [oceanu niewiedzy]. A człowiek mądry sam przekracza [ów ocean] dzięki własnemu poznaniu, [ale] sprawionemu Łaską Pana. |
taṭasthitā bodhayanti guravaḥ śrutayo yathā | |
| Błogosławiony, kto poprzez doświadczenie siebie, siebie samego poznał jako niepodzielnego i osiągnął doskonałość! Oby stanął przed Atmanem twarzą w twarz, z umysłem wolnym od wyobrażeń! |
svānubhūtyā svayaṃ jñātvā svamātmānamakhaṇḍitam | |
| A oto jest ostateczna prawda doktryny Wedanty: Brahmanem jedynie jest dusza i cały ten świat; wyzwolenie to jedynie niewzruszone trwanie we własnej, niepodzielnej naturze, a Pisma święte są źródłem wiedzy o niedwoistym Brahmanie.[45] |
vedāntasiddhāntaniruktireṣā |
| Tę prawdę najwyższą dzięki słowom Guru, Pisma i własnemu doświadczeniu pojąwszy, uczeń, pogrążony w Atmanie, zastygł w bezruchu, mając zmysły uciszone i umysł skupiony. |
iti guruvacanācchrutipramāṇāt |
| Przez czas jakiś trwał z umysłem skupionym w najwyższym Brahmanie, a gdy powstał, z ust jego wypłynęły te oto słowa najwyższego szczęścia: |
kiṃcit kālaṃ samādhāya pare brahmaṇi mānasam | |
| Umysł mój zniknął i ruch wszelki ustał, kiedym jedności mej z Brahmanerm doszedł! I nie wiem już, co znaczy „to” i „nie-to”, ani też nie wiem, czym jest i dokąd sięga to szczęście najwyższe! |
buddhirvinaṣṭā galitā pravṛttiḥ |
| A majestatu owego oceanu najwyższego Brahmana, przepełnionego nadmiarem szczęścia, ani słowo nie jest zdolne wypowiedzieć, ani myśl nie jest zdolna pomyśleć. W Jego cząstce najmniejszej rozpuścił się mój umysł niczym grad w oceanie w porze deszczowej, i uszczęśliwiony, trwa, w bezruchu oniemiały! |
vācā vaktumaśakyam eva manasā mantuṃ na vā śakyate |
| Gdzież podział się ten cały świat? Któż go stąd zabrał? I w czym się rozpuścił? Dziw nad dziwy – nawet teraz go nie widzę! |
kva gataṃ kena vā nītaṃ kutra līnamidaṃ jagat | |
| Czyż w tym ogromnym oceanie Brahmana, przepełnionym nadmiarem niepodzielnego szczęścia jest cokolwiek, co można by odrzucić lub przyjąć? [Bo] czyż [istnieje] coś odeń różnego, bądź odrębnego? |
kiṃ heyaṃ kimupādeyaṃ kimanyatkiṃ vilakṣaṇam | |
| Tutaj niczego nie widzę, niczego nie słyszę i nic [w ogóle] nie wiem! Sobą samym tylko jestem, wiecznym szczęściem, [wszystko widzącym], a od wszystkiego innym! |
na kiṃcid atra paśyāmi na śṛṇomi na vedmy aham | |
| Tobie, o Guru, duchem wielki składam ten pokłon! Chwała Tobie, któryś jest wolny od więzów! Chwała Tobie, najlepszemu z dobrych! Chwała Tobie, którego naturą jest szczęście wieczne i jedyne! Chwała Tobie, któryś jest niezmierzonym oceanem Łaski! |
namo namaste gurave mahātmane |
| Pokłon Tobie, pod którego spojrzeniem, będącym niczym światło księżyca, znikają troski mego żywota, w bólu zrodzone i w jednej chwili osiągam niezniszczalne królestwo Jaźni, chwałę szczęśliwości niepodzielnej! |
yatkaṭākṣaśaśisāndracandrikā- |
| O, jakżem szczęśliwy! Otom jest z objęć losu uwolniony i spełniony cel mego żywota! Z twojej to Łaski! Wiecznym szczęściem jestem! I – jestem wszystkim! |
dhanyo ‚haṃ kṛtakṛtyo ‚haṃ vimukto ‚haṃ bhavagrahāt | |
| Wolny jestem, bez więzów, jak piórko lekki, a twardy jak skała! Przedwiecznym Duchem jestem, spokojem nieskończonym i niezmąconym! |
asaṅgo ‚ham anaṅgo ‚ham aliṅgo ‚ham abhaṅguraḥ | |
| Nic nie czynię i niczego nie doznaję; niezmienny trwam i nieruchomy; samotny i jedyny, samą tylko czystą świadomością jestem! |
akartāhamabhoktāhamavikāro ‚ham akriyaḥ | |
| Jakżem różny od tych, którzy widzą, słyszą, mówią, działają i doznają! Wiecznym Bytem jestem, wszechobecnym, nie działającym, nieograniczonym i wolnym! Pełnią jestem, Ja – przebudzony! |
draṣṭuḥ śroturvaktuḥ karturbhokturvibhinna evāham | |
| Nie jestem ani tym, co bliskie, ani tym co dalekie, lecz od nich obu wyższym, czystym światłem, które wszystko oświetla! Pełnią jestem i nie ma we mnie podziału na wewnętrzne i zewnętrzne; Brahmanem jestem, jedynym, bez drugiego! |
nāhamidaṃ nāhamado ‚py ubhayor avabhāsakaṃ paraṃ śuddham | |
| Jam jest Bytem bez początku, nieporównywalnym z niczym; i nie dotyczą mnie pojęcia takie, jak „ja”, „ty”, czy „to”; jam jest esencją wiecznego szczęścia, Prawdą; Brahmanem jestem, jedynym bez drugiego! |
nirupamamanāditattvaṃ tvamahamidamada iti kalpanādūram | |
| Jam jest Narajana, demona Naraki pogromca! Z mej ręki zginął demon Tripura! Jam Puruszą, jam Panem! Jam jest mądrością nieskończoną; jam świadkiem wszystkiego i nie mam nad sobą Pana! A [przecież] nie mam nic własnego – [nawet] swego „ja”! |
nārāyaṇo ‚haṃ narakāntako ‚haṃ |
| We wszystkich istotach Ja sam przebywam jako Poznający, będąc ich wewnętrznym i zewnętrznym schronieniem; a wszystko, com dawniej widział jako odrębne ode mnie, jest dzisiaj mną samym – jestem zarówno doznającym [podmiotem], jak i wszelkim przedmiotem doznawania. |
sarveṣu bhūteṣv aham eva saṃsthito |
| We mnie, bezbrzeżnym oceanie szczęśliwości, liczne wznoszą się i opadają fale światów, wzniecone przez obłędny i zwodniczy wicher Maji! |
mayyakhaṇḍasukhāmbhodhau bahudhā viśvavīcayaḥ | |
| Wskutek błędu, wywołanego ciągłością nałożenia wibracji (āropitānusphuraṇa) ludzie przypisują mi posiadanie rozmaitych ciał, poczynając od ciała fizycznego, tak jak niepodzielnemu i niezróżnicowanemu czasowi przypisują wieki, lata, miesiące, tygodnie, itp. |
sthulādibhāvā mayi kalpitā bhramād |
| Jak woda mirażu nie może zmoczyć słonej pustyni, choćby się wydawała wzburzoną rzeką, tak nie może skazić podłoża to, co mu przypisują skażeni wielkim błędem głupcy. |
āropitaṃ nāśrayadūṣakaṃ bhavet |
| Jam jest jak przestrzeń nieskalany, jam niczym słońce boskie świetlisty! Jam niewzruszony wiecznie niczym góry, niczym ocean bezbrzeżny jam! |
ākāśavallepavidūrago ‚haṃ |
| Jak chmury nie wiążą nieba, tak i mnie to ciało nie wiąże! Skąd zatem miałyby się u mnie wziąć ciała tego stany: jawy, marzeń sennych i głębokiego snu? |
na me dehena saṃbandho megheneva vihāyasaḥ | |
| To ciało przychodzi, ono też odchodzi; ono pracę wykonuje i owoce jej spożywa; ono starzeje się i umiera, ja zaś trwam wiecznie, jak masyw górski nieruchomy. |
upādhirāyāti sa eva gacchati |
| Zawsze jednaki, niemający części, żadnych ja działań nie podejmuję, ani też żadnych nie zaprzestaję. Jak mógłby dążyć do czegokolwiek ktoś o stałej naturze, bez pęknięć i wyrw, i niczym przestrzeń, wszystko sobą ogarniający? |
na me pravṛttirna ca me nivṛttiḥ |
| Skąd miałyby się wziąć jakiekolwiek moje zasługi lub winy? Nie mam zmysłów, nie mam umysłu, nie zmieniam się i żadnej nie mam postaci, a przecież doświadczam stale niepodzielnego szczęścia! Potwierdzają to Pisma, mówiąc: „Nie dotykają go zasługi, nie dotykają go winy, gdyż jest on wyższy ponad wszelkie poruszenia serca[46].” |
puṇyāni pāpāni nirindriyasya |
| Przecież nie dotyka człowieka nic, kiedy jego cienia upał lub chłód dotyka, albo ktoś dobry lub zły – człowiek przecież różni się od swego cienia! |
chāyayā spṛṣṭamuṣṇaṃ vā śītaṃ vā suṣṭhu duḥṣṭhu vā | |
| Jak właściwości domostwa nie maja żadnego wpływu na lampę, która dom oświetla, tak też właściwości rzeczy obserwowanych nie mają żadnego wpływu na obserwatora, który jest od nich różny i nie ulegając zmianom, stoi z boku obojętny i niewzruszony. |
na sākṣiṇaṃ sākṣyadharmāḥ saṃspṛśanti vilakṣaṇam | |
| Jak słońce jest niewzruszonym świadkiem wszystkich zdarzeń; jak ogień rządzi spalaniem paląc wszystko bez różnicy; jak nie interesuje sznura rzecz, z którą się go myli, tak też nic nie wzrusza mnie, stojącego na szczycie i będącego czystą świadomością. |
raveryathā karmaṇi sākṣibhāvo |
| Ani sam nie działam, ani nie sprawiam działania innych; ani sam nie doznaję, ani nie sprawiam doznawania innych; ani sam nie patrzę, ani nie sprawiam, że inni coś widzą – Nim jestem, samoświetlnym, do nikogo niepodobnym Atmanem! |
kartāpi vā kārayitāpi nāhaṃ |
| Kiedy poruszy się woda, w której widzi słońca odbicie, głupiec mniema, że to poruszyło się słońce. W podobny sposób aktywność Buddhi, w której odbity jest Atman, przypisuje się Atmanowi, mówiąc: „ja działam,”, „ja doznaję”, „ach, jestem zabity!” |
calatyupādhau pratibimbalaulyam |
| Czy to nieczujące i nieświadome ciało znajdzie się w wodzie, czy na lądzie, nie kalają mnie jego właściwości, jak właściwości dzbana nie kalają czystej przestrzeni, która dzban wypełnia. |
jale vāpi sthale vāpi luṭhatveṣa jaḍātmakaḥ | |
| Działanie, doznawanie, nikczemność, posiadanie, nieczułość, zniewolenie, wyzwolenie, i inne temu podobne pojęcia intelektu, tak naprawdę nieobecne są w samowładnym, najwyższym Brahmanie, jedynym bez drugiego. |
kartṛtvabhoktṛtvakhalatvamattatā- |
| Niechaj będzie dziesięć, sto, czy choćby tysiąc różnorakich wytworów Przyrody – cóż mi po nich?! Jam jest Duch wolny, niczym niezwiązany – czysta świadomość! Nigdy chmura nie dotyka niebios! |
santu vikārāḥ prakṛterdaśadhā śatadhā sahasradhā vāpi | |
| Jam jest tym właśnie Brahmanem, jedynym, bez drugiego, początku niemającym ni końca, subtelnym, czystym jak przestrzeń! To we mnie widoczny jest cały ten świat jako zjawisko, poczynając od Nieprzejawionego, a kończąc na grubej cielesnej materii. |
avyaktādisthūlaparyantametat |
| Jam jest tym właśnie Brahmanem, jedynym bez drugiego, który jest wszystkich rzeczy podstawą i formą, który wszystkie rzeczy oświetla, od wszystkiego wolnym, wiecznym, czystym, nieruchomym i niezmiennym! |
sarvādhāraṃ sarvavastuprakāśaṃ |
| Jam jest tym właśnie Brahmanem, jedynym bez drugiego, który odrzucił wszystkie wytwory Maji, który jest wewnętrzną istotą wszystkich rzeczy, niepojmowalnym, którego naturą Byt, Świadomość i Szczęście nieskończone! |
yatpratyastāśeṣamāyāviśeṣaṃ |
| Bezczynny jestem, niezmienny jestem, z części niezłożony, bezkształtny, niezróżnicowany i wieczny jestem! Na niczym się nie wspieram, a prócz Mnie nic innego nie istnieje! |
niṣkriyo ‚smy avikāro ‚smi |
| Jam jest duszą wszystkiego; jam jest wszystkim i ponad wszystko, a prócz Mnie nic nie istnieje! Jam jedyny, niepodzielny, jam świadomością, Pełnią Bytu, co przepaści nie zna! |
sarvātmako ‚haṃ sarvo ‚haṃ sarvātīto ‚ham advayaḥ | |
| Tę potęgę samowładztwa z mocy twej świętej łaski zdobyłem, o Nauczycielu, Duchem Wielki! Chwała Ci, chwała, po trzykroć chwała! |
svārājyasāmrājyavibhūtireṣā |
| To ty, Mistrzu, zbudziłeś mnie, cierpiącego i błądzącego w gęstym lesie ciężkiego snu narodzin, starości i śmierci, wytworów Maji, i dzięki mocy twej Łaski wybawiłeś mnie od powtarzających się każdego dnia utrapień, i to Ty, Mistrzu, wyrwałeś mnie z paszczy tygrysa egoizmu! |
mahāsvapne māyākṛtajanijarāmṛtyugahane |
| Niechaj będzie pochwalony On, zawsze jedyny; chwała niechaj będzie Jego majestatowi! Niechaj będzie chwała Tobie, Królu Mistrzów, który przejawiasz się w postaci tego całego świata! |
namastasmai sadaikasmai kasmaicinmahase namaḥ | |
| Zaczem spojrzawszy na pochylonego w pokłonie swego znakomitego ucznia, który wszedł w stan szczęśliwości Atmana, poznał prawdę i osiągnął czystość serca, ów wielki duchem [Guru] te oto wypowiedział słowa: |
iti natamavalokya śiṣyavaryaṃ |
| Świat jest ciągłym potokiem świadomości Brahmana; zatem Brahmanem jest cały ten świat; ujrzyj to we wszystkich stanach świadomości wewnętrznym okiem i uciszonym umysłem. Czy widziano kiedykolwiek, aby istoty obdarzone wzrokiem widziały coś innego niż kształty? Czyż świadomość człowieka, który prawdziwie poznał Brahmana może skierować się na cokolwiek innego? |
brahmapratyayasantatirjagadato brahmaiva tatsarvataḥ |
| Któryż człek mądry doświadczywszy rozkoszy najwyższej szczęśliwości, byłby w stanie cieszyć się pustymi przedmiotami? A kiedy świeci na niebie wspaniały, czarowny księżyc, czy znalazłby się ktoś, kto chciałby oglądać księżyc malowany? |
kastāṃ parānandarasānubhūti- |
| Doświadczanie nierealnego ani nie daje zadowolenia, ani nie usuwa cierpienia; przeto doświadczając smaku szczęśliwości Jedynego, żyj szczęśliwie, radując się ciągłym przebywaniem w Atmanie. |
asatpadārthānubhavena kiṃcin |
| Siebie samego tylko we wszystkim, wszędzie i zawsze widząc, o sobie, jedynym bez drugiego, myśląc, swoim ciesząc się szczęściem, czas swój przeżywaj, o wielce rozumny! |
svam eva sarvathā paśyanmanyamānaḥ svamadvayam | |
| Przypisywanie będącemu niepodzielną świadomością Atmanowi [myślowego procesu] tworzenia wyobrażeń (pojęć) jest budowaniem zamków na lodzie. Przeto, będąc zawsze przenikniętym szczęśliwością tego jedynego Atmana, wszedłszy w spokój najwyższy, trwaj w ciszy! |
akhaṇḍabodhātmani nirvikalpe |
| Poprzez osiągnięcie jedności z Brahmanem, następuje stan najwyższego spokoju umysłu, tej przyczyny wszelkich nierealnych wyobrażeń. W tym stanie człowiek duchem wielki, znawca Brahmana, doświadcza nieprzerwanie absolutnego szczęścia. |
tūṣṇīmavasthā paramopaśāntiḥ |
| Dla człowieka, który poznał swą własną naturę i spija nektar szczęśliwości Jaźni, nie ma wyższego źródła szczęścia, aniżeli spokój, płynący z nieobecności wasan. |
nāsti nirvāsanānmaunātparaṃ sukhakṛduttamam | |
| Czy chodzi, stoi, czy leży, czy też cokolwiek innego robi, ten święty mąż żyje wedle swej woli, radując się szczęściem Jaźni. |
gacchaṃstiṣṭhannupaviśañchayāno vānyathāpi vā | |
| Miejsce, czas, postawa ciała, strony świata, reguły moralne itp. nie ograniczają już dłużej tego wielkiego duchem [mędrca], który poznał Prawdę i żyje w wolności. Czyż mogą się ostać jeszcze jakiekolwiek ograniczenia, gdy pozna się samego siebie? |
na deśakālāsanadigyamādi- |
| Jaka reguła potrzebna jest, aby nastąpiło poznanie, iż ta rzecz jest dzbanem, prócz tej, [która mówi], że źródło poznania (miara poznawcza) powinno być niezawodne – to znaczy, że [zastosowało się] właściwą miarę poznawczą, stosownie do [poznawanego] obiektu? |
ghaṭo ‚yamiti vijñātuṃ niyamaḥ ko ‚nvavekṣate | |
| Tak tedy ów wiecznie doskonały Atman jaśnieje wtedy, kiedy [zastosuje się] właściwą miarę poznawczą, i nie ma tutaj znaczenia miejsce, czas ani [obrzędy] oczyszczające. |
ayamātmā nityasiddhaḥ pramāṇe sati bhāsate | |
| „Jestem Dewadattą” – taka świadomość [własnej tożsamości] od niczego nie jest zależna. Podobnie [ma się rzecz w przypadku] tego, kto poznał Brahmana, gdy mówi: „jestem Brahmanem”. |
devadatto ‚ham ity etad vijñānaṃ nirapekṣakam | |
| Czyż może w ogóle istnieć coś, co byłoby w stanie oświetlić tego, kto własnym swym światłem niczym słońce oświetla cały ten bezjaźniowy, nierealny i pusty świat? |
bhānuneva jagatsarvaṃ bhāsate yasya tejasā | |
| Czyż cokolwiek mogłoby oświecić tego Najwyższego Wiedzącego, który wszystkie Wedy, śastry i purany, oraz wszystkie [żywe] istoty napełnia treścią i znaczeniem? |
vedaśāstrapurāṇāni bhūtāni sakalāny api | |
| Oto jest samoświetlny, nieskończenie potężny, niezmierzony Atman, powszechnie przez wszystkie istoty znany i doświadczany. Jego rozpoznawszy, zwycięża ów wolny od więzów Znawca Brahmana, pośród najwyższych Najwyższy! |
eṣa svayaṃjyotiranantaśaktiḥ |
| Ani go smuci ani go cieszy rzecz wszelka, której on ani pragnie, ani unika, lecz stale Jaźnią się raduje, Jaźnią się upaja, nektarem nieustannej szczęśliwości nasycony! |
na khidyate no viṣayaiḥ pramodate |
| Dzieci, zajęte zabawą, zapominają o głodzie i bólu; podobny dziecku raduje się mędrzec, od myśli „ja” i „moje” wolny i – szczęśliwy. |
kṣudhāṃ dehavyathāṃ tyaktvā bālaḥ krīḍati vastuniḥ | |
| Którzy poznali rzeczywistość Brahmana, w nim jedynie radość znajdują; ich pokarmem strawa bez upokorzeń wyżebrana, ich napojem woda ze strumieni; żyjąc bez strachu, wolni i samodzielni, sypiają w miejscach palenia zwłok lub w lasach; w przestwór odziani, szat swych ani nie piorą, ani nie suszą; ich siedzibą wszystkie strony świata, posłaniem ziemia, a zajęciem studiowanie upaniszad. |
cintāśūnyamadainyabhaikṣamaśanaṃ pānaṃ saridvāriṣu |
| Znawca Brahmana nie nosi odznaczeń; nie lgnie do przedmiotów doznawania, lecz jak dziecko pozostaje w tym ciele, nie utożsamiając się z nim i doświadcza otaczającego go świata służąc innym [istotom]. |
vimānamālambya śarīrametad |
| Nago lub w ubraniu, a czasem skórą zwierzęcą okryty, ten, którego prawdziwą szatą jest czysta świadomość, przemierza ziemię zachowując się czasem jak szalony, czasem jak dziecko, a czasem nawet jak duch czy upiór. |
digambaro vāpi ca sāmbaro vā |
| Samotnie wędruje ten wolny od pragnień święty, sobą samym stale się radując, będąc Jaźnią wszystkich istot. |
kāmānniṣkāmarūpī saṃścaratyekacāro muniḥ | |
| Bywa prostakiem, lub bywa uczonym, a czasem na królewskim zasiada tronie; czasem, wszystkim przyjazny, wędruje samotnie, a czasem niczym pyton, pozostaje stale w jednym miejscu. Bywa wielbiony, bywa też poniżany, albo nikomu nieznany – tak oto pędzi żywot Mędrzec, który poznał swą własną naturę, stale cieszący się szczęściem najwyższym. |
kvacinmūḍho vidvān kvacid api mahārājavibhavaḥ |
| Nie ma bogactwa, a jednak jest zawsze szczęśliwy; i choć nikt go nie wspiera, wielka jest jego moc. On, zawsze zaspokojony, precz odrzucił rozkosze zmysłów; do nikogo niepodobny, na wszystko jednakowym patrzy okiem i wszystko widzi jako Jedno. |
nirdhano ‚pi sadā tuṣṭo ‚py asahāyo mahābalaḥ | |
| Niby działający, a przecież nie działa; niby doznający, a przecież nie doznaje; niby posiada ciało, a przecież bezcielesny; niby ograniczony, a przecież wszechobecny. |
api kurvannakurvāṇaścābhoktā phalabhogy api | |
| Tego bezcielesnego znawcę Brahmana nie dotyka ani to, co przyjemne lub przykre, ani też to, co czyste lub nieczyste. |
aśarīraṃ sadā santamimaṃ brahmavidaṃ kvacit | |
| Przyjemne, przykre, czyste i nieczyste należą do tego, kto mniema, iż jest sam tym fizycznym ciałem. Skąd miałyby się wziąć czyste lub nieczyste owoce karmana u tego świętego mędrca, który wszelkie więzy potargał? |
sthūlādisaṃbandhavato ‚bhimāninaḥ |
| Ludzie, nieznający się na rzeczy, twierdzą, że w czasie zaćmienia słońce zostaje porwane przez demona Rahu, a przecież wcale tak nie jest. |
tamasā grastavadbhānādagrasto ‚pi ravirjanaiḥ | |
| Podobnie patrząc na doskonałego znawcę Brahmana, zwykli ludzie dostrzegają przede wszystkim jego ciało, gdyż jest dobrze widoczne; a przecież uwolniony od więzów ciała jest znawca Brahmana. |
tadvaddehādibandhebhyo vimuktaṃ brahmavittamam | |
| Ciało człowieka wyzwolonego za życia jest jak wylinka skóry węża, a poruszane jest wiatrem prany. |
ahirnirlvayanīṃ vāyaṃ muktvā dehaṃ tu tiṣṭhati | |
| Jak niesiony prądem strumienia kawałek drewna płynie poprzez góry i doliny, tak ciało człowieka wyzwolonego za życia niesione jest prądem jego dawnych czynów poprzez rozmaite doznania, gdy czas ich nadchodzi. |
strotasā nīyate dāru yathā nimnonnatasthalam | |
| Z powodu złoża dyspozycji (vāsanā) prarabdha-karmana ten wyzwolony za życia [człowiek] przechodzi od doznania do doznania tak samo jak ci, którzy jeszcze tkwią w kołowrocie wcieleń. On jednak, będąc doskonałym, żyje na tym świecie jako cichy świadek, z umysłem pustym i nieruchomym jak oś obracającego się koła. |
prārabdhakarmaparikalpitavāsanābhiḥ |
| Ani zmysłów nie kieruje ku przedmiotom zmysłowym, ani też ich od przedmiotów doznawania (na siłę) nie odrywa, lecz zachowuje postawę bezstronnego świadka. A o owoce swych czynów nie dba ani na jotę, będąc stale upojonym gęstym nektarem szczęśliwości Jaźni. |
naivendriyāṇi viṣayeṣu niyuṅkta eṣa |
| Kto wszelkie ważne i nieważne dążenia porzuciwszy, cieszyłby się jedynie samym sobą, ten byłby zaiste samym Bogiem Śiwą, najwyższym znawcą Brahmana. |
lakṣyālakṣyagatiṃ tyaktvā yas tiṣṭhet kevalātmanā | |
| Nawet żyjąc w ciele, ów najwyższy znawca Brahmana, który spełnił swoje życiowe zadanie, jest zawsze wolny. Zniweczywszy wszelkie ograniczenia, On, będący samym Brahmanem, w Brahmanie się zanurza, jedynym bez wtórego! |
jīvann eva sadā muktaḥ kṛtārtho brahmavittamaḥ | |
| Jak aktor jest tym samym człowiekiem w kostiumie scenicznym, czy bez niego, tak ten najwyższy znawca Brahmana jest zawsze samym tylko Brahmanem, a nie kimś innym. |
śailūṣo veṣasadbhāvā- bhāvayoś ca yathā pumān | |
| Zaś ciało tego ascety, który stał się Brahmanem, może gdzieś padnie, niczym liść, spadający z drzewa?! Nic to – i tak już wcześniej spalone zostało w ogniu poznania! |
yatra kvāpi viśīrṇaṃ satparṇam iva taror vapuḥ patatāt | |
| Dla ascety, stale przebywającego w Brahmanie, będącego zawsze Pełnią Bytu i przepełnionego jedynym szczęściem Jaźni nie ma żadnego znaczenia gdzie i kiedy porzuci on to [ciało], złożone ze skóry, mięsa, kości i odchodów! |
sadātmani brahmaṇi tiṣṭhato muneḥ |
| Albowiem nie jest wyzwoleniem uwolnienie się od ciała, ani też od kija żebraczego ani miski; wyzwolenie zaczyna się tam, gdzie [następuje] uwolnienie się od [tkwiącej] w węźle serca niewiedzy. |
dehasya mokṣo no mokṣo na daṇḍasya kamaṇḍaloḥ | |
| Gdy spadający z drzewa liść wpadnie do strumyka, lub do rzeki, lub też upadnie na dziedziniec świątyni Śiwy, albo na rozstajne drogi – czyż będzie to miało dla drzewa jakikolwiek skutek przyjemny lub przykry? |
kulyāyāmatha nadyāṃ vā śivakṣetre ‚pi catvare | |
| Zagłada ciała, zmysłów, prany i umysłu jest [dla] człowieka niczym zagłada liści, kwiatów i owoców dla drzewa. Nie dotyka ona Atmana, Jaźni, Wiecznego Ducha, wcielenia szczęśliwości; On jest bowiem niczym drzewo [trwały]. |
patrasya puṣpasya phalasya nāśavad- |
| Prajñānaghana [„Zwarta masa świadomości”] – oto jest definicja Atmana, określająca jego prawdziwą naturę. Po podaniu tej definicji Pisma mówią o usunięciu czynników ograniczających (upādhi). |
prajñānaghana ity ātmalakṣaṇaṃ satyasūcakam | |
| „Zaiste, mój drogi, niezniszczalny jest ten Atman” – tymi oto słowami Upaniszad Bryhadaranjaka mówi nam o Jego niezniszczalności pośród zniszczalnych wytworów Prakryti. |
avināśī vā are ‚yamātmeti śrutir ātmanaḥ | |
| Spalone w ogniu kamienie, drewno, trawa, ziarno lub plewy staja się popiołem. Podobnie spalone w ogniu poznania ciało, zmysły, prana, umysł itp. – czyli wszystko, co widzialne – staje się Najwyższym Atmanem. |
pāṣāṇavṛkṣatṛṇadhānyakaḍaṅkarādyā |
| Jak będąca przeciwieństwem światła ciemność znika w promieniach słońca, tak też cały widzialny świat znika, rozpuszczony w Brahmanie. |
vilakṣaṇaṃ yathā dhvāntaṃ līyate bhānutejasi | |
| Tak, jak kiedy po rozbiciu dzbana przestrzeń, która go ograniczała staje się przestrzenia otwartą i nieograniczona, tak też kiedy zostają zniszczone czynniki ograniczające (upādhi), ten, kto poznał Brahmana sam staje się Brahmanem. |
ghaṭe naṣṭe yathā vyoma vyomaiva bhavati sphuṭam | |
| Jak mleko dolane do mleka, olej do oleju, a woda do wody, w jedną się łączą całość, tak też w jedna całość łączy się z Atmanem ten, kto Go poznaje – asceta milczący i cichy. |
kṣīraṃ kṣīre yathā kṣiptaṃ tailaṃ taile jalaṃ jale | |
| Osiągnąwszy tedy stan Brahmana, Bytu niepodzielnego i jedynego, bezcielesnego, ów asceta już tu więcej nie powraca. |
evaṃ videhakaivalyaṃ sanmātratvamakhaṇḍitam | |
| Ten, którego wszystkie ciała, poczynając od niewiedzy, zostały spalone w ogniu poznania, staje się Brahmanem i nie rodzi się ponownie. Jakże mógłby się narodzić [wieczny] Brahman? |
sadātmaikatvavijñānadagdhāvidyādivarṣmaṇaḥ | |
| W rzeczywistości dla Atmana nie ma ani więzów, ani wyzwolenia, będących wytworami Maji. Podobnie w sznurze wąż ani się nie pojawia, ani nie znika. |
māyākḷptau bandhamokṣau na staḥ svātmani vastutaḥ | |
| Tylko gdy jest nałożenie lub jego brak, mówić można o więzach i wyzwoleniu. Nie istnieje jednak nałożenie czegokolwiek na Brahmana: ponieważ oprócz Brahmana nic nie istnieje, nic nie może być na niego nałożone. Gdyby było inaczej, wtedy zaprzeczyłoby się [prawdziwości] adwajty; a przecież Wedy odrzucają stanowisko dwajty. |
āvṛteḥ sadasattvābhyāṃ vaktavye bandhamokṣaṇe | |
| Więzy i wyzwolenie są to cechy buddhi, bezpodstawnie przez niewiedzących przypisywane Rzeczywistości; podobnie jak zasłonięcie widoku słońca przez chmury [błędnie] przypisuje się słońcu. Ta Rzeczywistość jest niedwoista, niezwiązana i jest niezniszczalną świadomością. |
bandhañca mokṣañca mṛṣaiva mūḍhā |
| Istnienie i nieistnienie więzów orzeka się tylko o buddhi, nie zaś o wiecznej Rzeczywistości. |
astīti pratyayo yaśca yaśca nāstīti vastuni | |
| Zatem owe więzy i wyzwolenie zostały wyfantazjowane przez Maję, i nie dotykają one Atmana, nie złożonego z części, niedziałającego, cichego, nieskalanego i niewinnego. Skąd miałby się wziąć proces myślowy w tej będącej niczym przestrzeń jedynej i najwyższej Rzeczywistości? |
atastau māyayā kḷptau bandhamokṣau na cātmani | |
| Nie ma zakończenia ani zapoczątkowania; nie ma związanego, ani tego, kto chce się z więzów uwolnić; nie ma tego, kto pragnie wyzwolenia, ani wyzwolonego – oto jest prawda ostateczna i najwyższa[47]. |
na nirodho na cotpattirna baddho na ca sādhakaḥ | |
| Ukazałem Ci dzisiaj, powtarzając wielokrotnie, jak swemu własnemu synowi, klejnot wszystkich Wed – najbardziej tajemną, sławioną doktrynę [Wedanty], uważam Cię bowiem za człowieka pragnącego wyzwolenia, wolnego od innych pragnień oraz od przywar wieku ciemności. |
sakalanigamacūḍāsvāntasiddhāntarūpaṃ |
| Tej przemowy Nauczyciela wysłuchawszy, pokłonił się uczeń z szacunkiem do stóp Mistrza i, uwolniony z więzów, za jego przyzwoleniem poszedł [swoją drogą]. |
iti śrutvā guror vākyaṃ praśrayeṇa kṛtānatiḥ | |
| A Guru, którego umysł rozpłynął się w oceanie wiecznego szczęścia, wędruje odtąd nieustannie, całej błogosławiąc Ziemi! |
gurur eva sadānandasindhau nirmagnamānasaḥ | |
| W taki oto sposób, poprzez rozmowę Nauczyciela z uczniem, w celu ułatwienia jej zrozumienia, objaśniło się naturę Atmana wszystkim [osobom] dążącym do wyzwolenia. |
ityācāryasya śiṣyasya saṃvādenātmalakṣaṇam | |
| Ta zbawienna nauka przeznaczona jest dla tych wyrzeczeńców, którzy czynią wysiłki dążąc do wyzwolenia; którzy przy pomocy prawidłowych, wskazanych przez Pisma metod usunęli wszelkie zanieczyszczenia świadomości; którzy nie znajdują przyjemności w doznawaniu przedmiotów zmysłowych; którzy osiągnęli spokój umysłu, oraz dla tych, którzy lubują się w studiowaniu świętych tekstów. |
hitamidamupadeśamādriyantāṃ |
| Wszystkim tym, którzy na tej drodze kołowrotu wcieleń, udręczeni potrójnym cierpieniem niczym wędrowcy na bezwodnej pustyni palącymi promieniami słońca, to oto darzące nirwaną dzieło Śankary nieomylnie wskazuje drogę do znajdującego się tu, blisko, potężnego oceanu szczęśliwości, do darzącego szczęściem Brahmana, Jedynego tylko, bez wtórego. |
saṃsārādhvani tāpabhānukiraṇaprodbhūtadāhavyathā- |
OM TAT SAT |
||iti śaṃkarācāryaviracitaṃ vivekacuḍāmaṇi|| |
[1] Jeden dzień Brahmy to 432 miliony lat ziemskich. Ma to być czas istnienia świata (w jednym cyklu).
[2] Obrzędy rytualne, ofiary, odprawiali bramini za pieniądze; człowieka biednego nie było na nie stać. Inaczej mówiąc, werset ten mówi o tym, że Pana Boga przekupić się nie da. (Przyp. tłum.)
[3] Klasyczny indyjski przykład błędu poznawczego, polegającego na tym, że widząc w niewyraźnym świetle sznur, sądzi się mylnie, iż jest to wąż.
[4] Przyjmuje się tutaj, że to, co nie jest wieczne, jako nietrwałe jest też nierzeczywiste.
[5] Te dwa rodzaje to narządy poznania i działania.
[6] Podana tu definicja bhakti jest oczywiście definicją wedantyczną.
[7] Wiedzy lub łaski.
[8] Sześć śastr to sześć systemów ortodoksyjnej (to znaczy uznającej autorytet Wed, świętych ksiąg hinduizmu) filozofii indyjskiej. Wymienia się je parami ze względu na wzajemne powiązania i zbieżność poglądów: njaja i waiśeszika, sankhja i joga, mimansa i wedanta.
[9] Piątka to pięć elementów subtelnych.
[10] Wydaje się, że citta pełni funkcję magazynu pamięci i potrafi też z tego magazynu wydobywać dowolne „przedmioty” (umysłowe).
[11] Tzn. tej, którą jest wymieniana jako pierwsza z piątki.
[12] Tu się musiał tłumacz nagimnastykować! Nie jest łatwo nie traktować Atmana jako przedmiotu. Zależnie od kontekstu słowo atman oznacza albo „siebie” albo Atmana, pisanego z dużej litery dla odróżnienie, że nie chodzi tu o osobowe „ja”, czyli tzw. „ego”; ale w najgłębszym sensie zawsze chodzi tak naprawdę o mnie samego (o nas samych).
[13] Śruti – Chāndogya, Bṛhadāraṇyaka, Kauṣītaki i inne upaniszady.
[14] Por. Jogasutry 3.30-32.
[15] Por. Bhagawadgita 16.1-3.
[16] Czyli nieposiadającej żadnej domieszki radźasu ani tamasu. (Przyp. tłum.)
[17] Kaivalya – dosłownie „jedyność” – stan doskonałości duchowej, w systemie wedanty i innych systemów ortodoksyjnych duchowy cel i ideał życia człowieka, synonim Mokszy (mokṣa, Wyzwolenie).
[18] Śloka ta daje wskazówkę, gdzie należy szukać Atmana. A więc przede wszystkim mamy ciało; wewnątrz ciała znajduje się umysł, czyli tzw. „organ wewnętrzny”, którego najbardziej rozwiniętą formą jest buddhi (intuicyjna świadomość). Jej cechą jest niewzruszona pewność poznania. Wewnątrz buddhi, przenikając ją, znajduje się ciało przyczynowe, nazywane inaczej nieprzejawionym (avyākta). W tym nieprzejawionym należy szukać Atmana. Chodzi o to, że Atman przekracza wszystkie trzy ciała, a faktycznie całą sferę dwoistości i materialności. W tekstach objawionych (śruti), termin „ākāśa” często oznacza Atmana lub Brahmana, co potwierdzają Wedanta-sutry (1.1.22).
[19] „tak jak ogień…” itd. Tak jak ogień jako taki sam nie posiada żadnej stałej formy, lecz przybiera np. formę żelaza, które zostało rozgrzane do czerwoności, tak samo Atman, choć sam nie posiada formy, to wydaje się być buddhi, praną, ciałem itd.
[20] Chodzi tutaj o zaćmienie słońca. W mitologii indyjskiej demon Rahu co pewien czas porywa słońce i przestaje ono wówczas oświetlać ziemię.
[21] Ogień ofiarny daje kapłanowi, który odprawia ofiarę, radość doświadczania sfer niebiańskich. Podobnie umysł daje duszy radość doświadczania obiektywnego świata. To umysł wytwarza projekcję obiektywnego świata – takie oto jest po prostu znaczenie tej śloki.
[22] Zapewne chodzi tutaj o tzw. „rozróżnienie rzeczy wiecznej i nie-wiecznej”, będące jednym z początkowych szczebli sadhany wedantycznej.
[23] Prāgabhāva – wcześniejsze nieistnienie, termin z logiki indyjskiej. Kiedy mówimy, że rzecz przychodzi do istnienia w pewnym określonym momencie czasu, to przyjmujemy tym samym wcześniejsze nieistnienie danej rzeczy. I to wcześniejsze nieistnienie jest w sposób oczywisty bezpoczątkowe, lecz znika, gdy tylko dana rzecz zaistnieje. Podobnie ma się rzecz z awidją, która choć nie ma początku, znika gdy nastaje poznanie.
[24] Według filozofii sankhji cały świat, jaki się nam ukazuje, jest mieszaniną puruszy i prakryti; czegoś, co dociera do naszych umysłów, oddziałując na nie oraz samego umysłu, który na to reaguje i który opracowuje otrzymane dane, nadając im swe własne piętno. Innymi słowy wszystko, co postrzegamy, składa się z pewnego elementu nieznanego plus umysł, lub, ujmując to krócej: X+umysł. Wedanta zastępuje puruszę Brahmanem i twierdzi, że niewiedza jest tajemniczą mocą Brahmana, która zasłania jego prawdziwą naturę i sprawia, że zaczyna on uważać siebie za podmiot wszelkiego rodzaju zmian i ograniczeń. Atman jest synonimem Brahmana. Kiedy zatem postrzegamy jakąkolwiek rzecz, czy formułujemy jakąkolwiek myśl, tym, co postrzegamy musi być zawsze Atman i nic innego. To tylko z powodu naszej niewiedzy nie udaje się nam uchwycić prawdziwej natury postrzeganych przedmiotów, więc nazywamy je rozmaitymi nazwami. Nasze poczucie „ja”, nasz intelekt i wszystkie stany umysłu są jedynie przejawieniami Atmana.
[25] W tej metaforze ciało jest garnkiem, buddhi – wodą, a odbicie światła świadomości – odbiciem słońca w wodzie. (Przyp. tłum.)
[26] Bo od kogo miałby co przyjmować lub komu dawać, skoro dla Mędrca, będącego Pełnią Bytu nie ma „innych”? (przyp. tłum.)
[27] Katha Upaniszad, I. II. 18.
[28] Prawdopodobnie chodzi tutaj o nierealność pięciu powłok (paňcakośa). (przyp. tłum.)
[29] Na poziomie kosmicznym ahankara to Ja-stwórca; na poziomie indywidualnej duszy – poczucie „ja”, ego. (przyp. tłum.)
[30] Zgodnie z mitologią hinduską demon Rahu połyka Księżyc w trakcie jego zaćmienia. (Przyp. tłum.)
[31] Sanskr.bija = zalążek, nasiono. Chodzi tutaj o współzależność zjawisk świadomościowych i sanskar. (przyp. tłum.)
[32] Jeśli rozgrzany do czerwoności topór spalił dłoń podejrzanego o kradzież, uznawano go winnym.
[33] W oryginale: jāgrataḥ svapnas tayor bhinna-guṇā-śrayatvāt. Możliwa też wersja „gdyż sen i jawa łączą się z odmiennymi cechami”. (Przyp. tłum.)
[34] Upaniszad Bryhad-aranjaka 4.4.23.
[35] Por. Cyprian K. Norwid:
„…Do bez-tęsknoty i do bez-myślenia
Do tych, co mają tak za tak- nie za nie-
Bez światło-cienia…
Tęskno mi, Panie…”(przyp. tłum.)
[36] Por. Upaniszad Mundaka 2.2.11.
[37] W okresie pralaji.
[38] Katha Upaniszad 2.2.11; Bryhadaranjaka Upaniszad 2.4.14; Mundaka Upaniszad 2.2; Ćhandogja Upaniszad 6.14 itd.
[39] Człowiek, który nie ulega iluzji mirażu, śmieje się i idzie dalej, lecz ten, kto go nie rozpoznaje, goni za nim myśląc, że widzi wodę. Mędrzec z pewnością widzi świat, lecz wie, że jest on nierealny i nie daje się skusić jego powabom.
[40] Takiej, jak np. reagowania na potrzeby ciała lub nauczanie uczniów.
[41] Ćhandogja Up. 6.14.2.
[42] Prarabdha-karman – to karman, który rozpoczął owocowanie w obecnym wcieleniu. Inne rodzaje karmana to sañcita, czyli nagromadzony (wspomniany w wersecie 447) oraz āgāmi, czyli przyszły ( wspomniany w wersecie 449).
[43] Kontynuacja życia ciała po osiągnięciu urzeczywistnienia jaźni (wyzwolenia) oraz jego doświadczanie w tym okresie daje się wytłumaczyć jedynie wówczas, gdy przyjmie się założenie, że prarabdha-karman kontynuuje swoje działanie. Objaśnia to następna śloka.
[44] Trzy rodzaje karmana to prārabdha – karman, który już rozpoczął owocowanie – porównuje go autor do strzały wypuszczonej z łuku; saṁcita – to karman już wcześniej nagromadzony, ale jeszcze niedojrzały do owocowania; āgāmi – to karman przyszły, który dopiero aktualnie się gromadzi.
[45] W tym miejscu kończy się wypowiedź Guru, którą rozpoczęła śloka 213.
[46] Bryhadaranjaka Upaniszad 4.3.22.
[47] Jest to dosłowny cytat z Upaniszdy Amrytabindu.