Moksza-dharma-parwan 203

Mahābhārata

inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||

Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz

Rzecze Judhiszthira:
Opowiedz mi, o Bharato, o jodze Wyzwolenia!
Tę prawdziwie poznać pragnę,
o najlepszy z nauczycieli! [1]
yudhiṣṭhira uvāca
yogaṃ me paramaṃ tāta
mokṣasya vada bhārata
tam ahaṃ tattvato jñātum
icchāmi vadatāṃ vara
||1||
Rzecze Bhiszma:
Niechaj odpowiedzią na twą prośbę
będzie starodawna opowieść,
której treścią jest rozmowa guru z uczniem
na temat Wyzwolenia. [2]
bhīṣma uvāca
atrāpy udāharantīmam
itihāsaṃ purātanam
saṃvādaṃ mokṣasaṃyuktaṃ
śiṣyasya guruṇā saha
||2||
Do pewnego zażywającego spoczynku Bramina,
wspaniałego nauczyciela i wielkiego duchem mędrca,
który zawsze dotrzymywał słowa i panował nad swymi zmysłami,
przyszedł niegdyś uczeń, wysoce wykształcony,
mający dużą zdolność skupiania uwagi i pragnący najwyższego dobra;
skłoniwszy się przed nauczycielem
i dotknąwszy jego stóp powstał,
i ze złożonymi dłońmi w te oto odezwał się słowa: [3-4]
kaś cid brāhmaṇam āsīnam
ācāryam ṛṣisattamam
śiṣyaḥ paramamedhāvī
śreyorthī susamāhitaḥ
caraṇāv upasaṃgṛhya
sthitaḥ prāñjalir abravīt
||3||
upāsanāt prasanno ‚si
yadi vai bhagavan mama
saṃśayo me mahān kaś cit
tan me vyākhyātum arhasi
||4||
O, mój Panie! Jeśli nie jest ci niemiła moja osoba,
to, proszę zechciej rozjaśnić dręczące mnie wielkie wątpliwości!
Skąd [wziąłem się] ja? I skąd Ty? I co było na początku?
I jakże to być może, o, najlepszy z dwakroć narodzonych,
że wszystkie istoty, składające się [przecież z tych samych elementów],
powstają i giną na tak różne sposoby?
Racz też, proszę, powiedzieć, co mówią Wedy
o powszechnie obowiązujących powinnościach ludzi świeckich? [5-6]
kutaś cāhaṃ kutaś ca tvaṃ
tat samyag brūhi yat param
kathaṃ ca sarvabhūteṣu
sameṣu dvijasattama
samyagvṛttā nivartante
viparītāḥ kṣayodayāḥ
||5||
vedeṣu cāpi yad vākyaṃ
laukikaṃ vyāpakaṃ ca yat
etad vidvan yathātattvaṃ
sarvaṃ vyākhyātum arhasi
||6||
Rzecze Guru:
Posłuchaj tedy, mój mądry uczniu,
o tym najwyższym, ukrytym Brahmanie,
wewnętrznej Jaźni, będącej najcenniejszym dobrem
wszystkich istot i nauk. [7]
gurur uvāca
śṛṇu śiṣya mahāprājña
brahmaguhyam idaṃ param
adhyātmaṃ sarvabhūtānām
āgamānāṃ ca yad vasu
||7||
To Wasudewa jest Tym Najwyższym;
z jego to ust wszystkie wypłynęły Wedy;
on jest prawdą, mądrością i ofiarą,
on wytrwałością, samoopanowaniem i uczciwością! [8]
vāsudevaḥ sarvam idaṃ
viśvasya brahmaṇo mukham
satyaṃ dānam atho yajñas
titikṣā dama ārjavam
||8||
Znawcy Wed powiadają, że on jest
pradawnym Puruszą – Duchem, bogiem Wisznu,
stwórcą i nauczycielem świata,
nieprzejawionym i wiecznym Brahmą. [9]
puruṣaṃ sanātanaṃ viṣṇuṃ
yat tad vedavido viduḥ
sargapralayakartāram
avyaktaṃ brahma śāśvatam
tad idaṃ brahma vārṣṇeyam
itihāsaṃ śṛṇuṣva me
||9||
Posłuchaj zatem, braminie, dawnej opowieści o nim,
zrodzonym w rodzie Wrysznich.
O wspaniałości tego potężnego Wisznu, boga bogów,
nauczać powinni braminów – bramini, kszatrijów – kszatrijowie,
wajśjów wajśjowie, a śudrów – śudrowie rozumni. [10]
brāhmaṇo brāhmaṇaiḥ śrāvyo
rājanyaḥ kṣatriyais tathā
vaiśyo vaiśyais tathā śrāvyaḥ
śūdraḥ śūdrair mahāmanāḥ (*)
māhātmyaṃ devadevasya
viṣṇor amitatejasaḥ
arhas tvam asi kalyāṇa
vārṣṇeyaṃ śṛṇu yat param
||10||
Zaiste, godzien jesteś, mój synu, opowieści tej najwspanialszej
o szlachetnym Wisznu wysłuchać.
Ten Wasudewa – Wisznu jest kołem czasu bez początku i bez końca,
a jego znakiem rozpoznawczym jest to,
że istnieje i jednocześnie nie istnieje.
Na nim wsparte, niczym koła, obracają się trzy światy. [11]
kālacakram anādyantaṃ
bhāvābhāvasvalakṣaṇam
trailokyaṃ sarvabhūteṣu
cakravat parivartate
||11||
Powiadają też, o byku pośród Bharatów,
że Ów Keśawa, najlepszy z ludzi,
jest niezniszczalnym, nieprzejawionym,
nieśmiertelnym i wiecznym Brahmą. [12]
yat tad akṣaram avyaktam
amṛtaṃ brahma śāśvatam
vadanti puruṣavyāghraṃ
keśavaṃ puruṣarṣabham
||12||
To on, najwyższy i niezmienny, stworzył
[naszych] przodków, bogów i ryszich,
duchy i demony, a także
ród wężów, asurów i rodzaj ludzki. [13]
pitṝn devān ṛṣīṃś caiva
tathā vai yakṣadānavān
nāgāsuramanuṣyāṃś ca
sṛjate paramo ‚vyayaḥ
||13||
On stworzył też Wedy i śastry,
i Odwieczną Dharmę, będącą prawem dla świata.
A po okresie rozpuszczenia, ponownie [światy]
stwarza na początku [kolejnej] jugi. [14]
tathaiva vedaśāstrāṇi
lokadharmāṃś ca śāśvatān
pralaye prakṛtiṃ prāpya
yugādau sṛjate prabhuḥ
||14||
I tak, jak w ciągu całego roku, pojawiają się
kolejne roku pory wraz z towarzyszącymi im deszczami etc.,
tak też pojawiają się na początku każdej jugi
wszystkie istoty żywe. [15]
yathartuṣv ṛtuliṅgāni
nānārūpāṇi paryaye
dṛśyante tāni tāny eva
tathā brahmāharātriṣu
||15||
I kiedy na początku każdej jugi
wszystkie te żywe istoty przychodzą do istnienia,
wtedy powstaje również wiedza o tym,
jak powinny postępować, by obracał się ten świat. [16]
atha yad yad yadā bhāvi
kālayogād yugādiṣu
tat tad utpadyate jñānaṃ
lokayātrāvidhānajam
||16||
A Wedy wraz z pradawnymi opowieściami,
które pod koniec jugi zostały głęboko ukryte,
wielcy ryszi odnajdują dzięki swym praktykom ascezy,
uzyskawszy pierwej pozwolenie Samowładnego. [17]
yugānte ‚ntarhitān vedān
setihāsān maharṣayaḥ
lebhire tapasā pūrvam
anujñātāḥ svayaṃbhuvā
||17||
Ci właśnie pradawni ryszi wyrecytowali
i przekazali światu: Pan Brahma – Wedy;
Bryhaspati – Wedangi, a syn mędrca Bhrygu,
Śukra – tak cenną dla ludzi Nitiśastrę. [18]
vedavid veda bhagavān
vedāṅgāni bṛhaspatiḥ
bhārgavo nītiśāstraṃ ca
jagāda jagato hitam
||18||
Narada posiadł wiedzę o muzyce,
Bharadwadźa wiedzę o orężu,
Gargja poznał historię boskich wieszczów-ryszich,
a ciemnoskóry Atreja – wiedzę medyczną. [19]
gāndharvaṃ nārado vedaṃ
bharadvājo dhanurgraham
devarṣicaritaṃ gārgyaḥ
kṛṣṇātreyaś cikitsitam
||19||
Poza tym inne jeszcze nauki
zostały przez rozmaitych ryszich objawione,
takie jak logika i rozliczne tantry.
Niechaj tedy uwielbiony będzie Ten,
o którym poprzez rozumowanie i przekazy
objawionych pism nauczają ci szlachetni ludzie. [20]
nyāyatantrāṇy anekāni
tais tair uktāni vādibhiḥ
hetvāgamasadācārair
yad uktaṃ tad upāsyate
||20||
Ani bogowie, ani też owi ryszi
nie są zdolni poznać tego Brahmana najwyższego.
Jeden tylko zna go Pan Narajana potężny,
który świat cały stwarza i utrzymuje. [21]
anādyaṃ yat paraṃ brahma
na devā narṣayo viduḥ
ekas tad veda bhagavān
dhātā nārāyaṇaḥ prabhuḥ
||21||
Od Narajany zaś otrzymali ów dar najdroższy,
wszelkie leczący cierpienia, najwybitniejsi z ryszich,
bogowie i demony oraz pradawni królowie-mędrcy. [22]
nārāyaṇād ṛṣigaṇās
tathā mukhyāḥ surāsurāḥ
rājarṣayaḥ purāṇāś ca
paramaṃ duḥkhabheṣajam
||22||
Kiedy pod czujnym okiem Puruszy
budzi się do działania Prakryti,
wtedy cały świat,
wskutek wcześniejszej działania przyczyny,
zaczyna się obracać. [23]
puruṣādhiṣṭhitaṃ bhāvaṃ
prakṛtiḥ sūyate sadā
hetuyuktam ataḥ sarvaṃ
jagat saṃparivartate
||23||
I jak od jednej zapalonej lampy
zapalić ich można tysiące,
tak też liczne stwarza stworzenia Prakryti;
a ponieważ jest Ona wieczna,
moc jej nigdy nie słabnie. [24]
dīpād anye yathā dīpāḥ
pravartante sahasraśaḥ
prakṛtiḥ sṛjate tadvad
ānantyān nāpacīyate
||24||
Zrodzona z aktywności nieprzejawionego (avyakta)
buddhi (świadomość intuicyjna) wytwarza więc ahankarę.
Z ahankary powstaje przestrzeń,
a jej wytworem jest żywioł powietrza, zwany też wiatrem. [25]
avyaktakarmajā buddhir
ahaṃkāraṃ prasūyate
ākāśaṃ cāpy ahaṃkārād
vāyur ākāśasaṃbhavaḥ
||25||
Z wiatru powstaje ogień, z niego woda,
z wody zaś powstaje ziemia.
W ten sposób objaśniona została
ośmioraka pierwotna natura, Przyroda, czyli Prakryti.
Z jej to ośmiu elementów cały się ten świat składa. [26]
vāyos tejas tataś cāpas
tv adbhyo hi vasudhodgatā
mūlaprakṛtayo ‚ṣṭau tā
jagad etāsv avasthitam
||26||
Z tych wyżej wymienionych powstaje
pięć narządów zmysłowych poznania i pięć narządów działania,
pięć przedmiotów zmysłowych i jeden jeszcze wytwór,
czyli umysł (manas) jako szesnasty. [27]
jñānendriyāṇy ataḥ pañca
pañca karmendriyāṇy api
viṣayāḥ pañca caikaṃ ca
vikāre ṣoḍaśaṃ manaḥ
||27||
Narządy [zmysłowe] poznania to
słuch, dotyk, wzrok, zmysł smaku i węchu;
zaś narządy działania to
nogi, odbyt, organ rozrodczy, ręce, i narząd mowy. [28]
śrotraṃ tvak cakṣuṣī jihvā
ghrāṇaṃ pañcendriyāṇy api
pādau pāyur upasthaś ca
hastau vāk karmaṇām api
||28||
Wiedz, że dźwięk, dotyk, kształt, a także smak i zapach
odczuwalne są wszędzie;
w nich wszystkich zawsze obecny jest umysł. [29]
śabdaḥ sparśo ‚tha rūpaṃ ca
raso gandhas tathaiva ca
vijñeyaṃ vyāpakaṃ cittaṃ
teṣu sarvagataṃ manaḥ
||29||
W poznawaniu smaku staje się on (umysł) językiem;
w mowie staje się słowem; połączony z rozmaitymi zmysłami,
umysł staje się wszystkim, co jest liczne (zwielokrotnione). [30]
rasajñāne tu jihveyaṃ
vyāhṛte vāk tathaiva ca
indriyair vividhair yuktaṃ
sarvaṃ vyastaṃ manas tathā
||30||
Powinieneś też wiedzieć, że boska jest owa szesnastka,
a każdy z jej członków zgodnie ze swą własną naturą
czci mieszkającego w ciałach rozmaitych istot
stwórcę [wszelkiego] poznawania. [31]
vidyāt tu ṣoḍaśaitāni
daivatāni vibhāgaśaḥ
deheṣu jñānakartāram
upāsīnam upāsate
||31||
Tak więc cechą wody jest smak, zapach cechą jest ziemi,
cechą przestrzeni – dźwięk, ognia – barwy (kształty);
cechą wiatru (powietrza) jest dotyk
– zawsze i wszędzie dla wszystkich istot. [32]
tadvat somaguṇā jihvā
gandhas tu pṛthivīguṇaḥ
śrotraṃ śabdaguṇaṃ caiva
cakṣur agner guṇas tathā
sparśaṃ vāyuguṇaṃ vidyāt
sarvabhūteṣu sarvadā
||32||
Umysł (manas) nazywają [mędrcy] guną sattwą,
zrodzoną z Nieprzejawionego;
owo zaś Nieprzejawione pochodzi od Tego,
który jest Jaźnia wszystkich istot i w nich przebywa;
tego bądź świadom, mądry [uczniu]! [33]
manaḥ sattvaguṇaṃ prāhuḥ
sattvam avyaktajaṃ tathā
sarvabhūtātmabhūtasthaṃ
tasmād budhyeta buddhimān
||33||
A wszystkie te istoty doświadczają
całego świata ruchomego i nieruchomego,
schroniwszy się bezpiecznie w objęciach wolnego od działania Boga,
którego zowią Najwyższym Miejscem. [34]
ete bhāvā jagat sarvaṃ
vahanti sacarācaram
śritā virajasaṃ devaṃ
yam āhuḥ paramaṃ padam
||34||
A Wielki Duch-Jaźń, przeniknąwszy ów
czysty i święty gród o dziewięciu bramach,[1]
przez wszystkie te istoty zamieszkały, spoczywa;
dlatego nazywa się go Puruszą. [35]
navadvāraṃ puraṃ puṇyam
etair bhāvaiḥ samanvitam
vyāpya śete mahān ātmā
tasmāt puruṣa ucyate
||35||
Nie starzeje się On ani nie umiera;
On zna przejawione i nieprzejawione i wszystko przenika;
jego są wszelkie przymioty; On, subtelny, jest schronieniem,
ostoją i źródłem istot wszelkich i ich cech. [36]
ajaraḥ so ‚maraś caiva
vyaktāvyaktopadeśavān
vyāpakaḥ saguṇaḥ sūkṣmaḥ
sarvabhūtaguṇāśrayaḥ
||36||
Powinno się też wiedzieć, że tak jak lampa,
której naturą jest oświetlanie, oświetla przedmioty małe i duże,
tak też ów obecny we wszystkich istotach Purusza
ma naturę [oświetlającej wszystko] świadomości. [37]
yathā dīpaḥ prakāśātmā
hrasvo vā yadi vā mahān
jñānātmānaṃ tathā vidyāt
puruṣaṃ sarvajantuṣu
||37||
On to sprawia, ze poznaje się poznawane,
On słucha, On patrzy i widzi;
ciało jest jeno jego narzędziem;
On sprawcą czynów wszelkich. [38]
so ‚tra vedayate vedyaṃ
sa śṛṇoti sa paśyati
kāraṇaṃ tasya deho ‚yaṃ
sa kartā sarvakarmaṇām
||38||
Jak ogień, ukryty w drewnie, zobaczyć można
dopiero po zapaleniu drewna wskutek
długotrwałego tarcia (wiercenia),
tak też tego mieszkającego w ciele Atmana
ujrzeć można dopiero wskutek długotrwałej praktyki Jogi. [39]
agnir dārugato yadvad
bhinne dārau na dṛśyate
tathaivātmā śarīrastho
yogenaivātra dṛśyate
||39||
Jak rzeki są pełne wody ,
a słońce pełne świetlistych promieni,
tak też liczne są kolejne wcielenia posiadaczy ciał. [40]
nadīṣv āpo yathā yuktā
yathā sūrye marīcayaḥ
saṃtanvānā yathā yānti
tathā dehāḥ śarīriṇām
||40||
We śnie Duch-Atman, wyposażony w pięć zmysłów,
ciało porzuciwszy, wędruje dokąd zechce.
Podobnie [po śmierci także wychodzi z ciała],
aby wejść w następne. [41]
svapnayoge yathaivātmā
pañcendriyasamāgataḥ
deham utsṛjya vai yāti
tathaivātropalabhyate
||41||
Poprzez działanie rozwija się człowiek;
poprzez działanie cele swe osiąga;
jego przyszłe wcielenie od jego działania zależy;
wielka jest moc naszych własnych czynów! [42]
karmaṇā vyāpyate pūrvaṃ
karmaṇā copapadyate
karmaṇā nīyate ‚nyatra
svakṛtena balīyasā
||42||
O tym zaś, jak ów ciała mieszkaniec
porzuca kolejne ciała i wchodzi w następne,
tworząc swymi czynami
długi szereg żywotów, opowiem ci [niebawem]. [43]
sa tu dehād yathā dehaṃ
tyaktvānyaṃ pratipadyate
tathā taṃ saṃpravakṣyāmi
bhūtagrāmaṃ svakarmajam
||43||

Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział dwieście trzeci,
w którym jest mowa o odróżnieniu ciała od ciała mieszkańca.


[1] Gród o dziewięciu bramach symbolizuje ludzkie ciało.

Dodaj komentarz