Moksza-dharma-parwan 207

Mahābhārata

inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||

Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz

Rzecze Bhiszma:
A teraz opowiem ci, co mówią śastry
o środku prowadzącym do opanowania zmysłów.
Kto środek ten pozna i zastosuje, ten dzięki dojściu
do prawdziwego poznania, cel najwyższy osiągnąć może. [1]

gurur uvāca
atropāyaṃ pravakṣyāmi
yathāvac chāstracakṣuṣā
tad vijñānāc caran prājñaḥ
prāpnuyāt paramāṃ gatim
||1||
Spośród wszystkich stworzeń najdoskonalszym
nazywany jest człowiek; spośród ludzi najbardziej
szanuje się braminów, a spośród braminów
– ryszich, którym objawione zostały mantry. [2]
sarveṣām eva bhūtānāṃ
puruṣaḥ śreṣṭha ucyate
puruṣebhyo dvijān āhur
dvijebhyo mantravādinaḥ
||2||

Ci bowiem wszystkowidzący i wszechwiedzący
są zaiste spośród wszystkich stworzeń najlepszymi.
Oni zgłębili Wed istotę;
oni pewność posiedli co do sensu i celu istnienia. [3]

sarvabhūtaviśiṣṭās te
sarvajñāḥ sarvadarśinaḥ
brāhmaṇā vedatattvajñās
tattvārthagatiniścayāḥ
||3||
Jak człowiek pozbawiony wzroku
natyka się na swej drodze na [rozmaite] przeszkody,
tak też na [rozmaite] przeszkody natykają się w swym życiu
na tym świecie ludzie pozbawieni wiedzy.
Dlatego wyżej ceni się tych, którzy wiedzę posiedli. [4]
netrahīno yathā hy ekaḥ
kṛcchrāṇi labhate ‚dhvani
jñānahīnas tathā loke
tasmāj jñānavido ‚dhikāḥ
||4||
Ludzie pragnący dharmy doskonalą rozmaite swe zalety
zgodnie z zaleceniami świętych pism.
Lecz nie osiągają przez to tego, co jest wspólnym celem
wszystkich istot, a tylko doskonałość praktykowanych zalet. [5]
tāṃs tān upāsate dharmān
dharmakāmā yathāgamam
na tv eṣām arthasāmānyam
antareṇa guṇān imān
||5||
Spośród rozlicznych zalet
znawcy dharmy zalecają doskonalenie takich cech
jak: czystość ciała, mowy i umysłu,
przebaczanie, prawda, stałość i pamięć. [6]
vāgdehamanasāṃ śaucaṃ
kṣamā satyaṃ dhṛtiḥ smṛtiḥ
sarvadharmeṣu dharmajñā
jñāpayanti guṇān imān
||6||
Ze wszystkich zalet, w których się człowiek może doskonalić,
tę, która ma naturę Brahmana nazywa się brahmaćarją,
czyli życiem wiodącym do Brahmana. Ona jest najwyższą zaletą
i dzięki niej osiąga się cel najwyższy. [7]
yad idaṃ brahmaṇo rūpaṃ
brahmacaryam iti smṛtam
paraṃ tat sarvabhūtebhyas
tena yānti parāṃ gatim
||7||
Owa nieskalana brahmaćarja wolna jest
od połączenia z ciałem subtelnym (od rozkoszy erotycznej)
i nie ma w niej nic cielesnego. Nie polega ona
na słuchaniu słuchem i widzeniu okiem,
ani smakowaniu językiem;
ale na inteligentnym rozumieniu
i niezachwianym postanowieniu. [8-9]
liṅgasaṃyogahīnaṃ yac
charīrasparśavarjitam
śrotreṇa śravaṇaṃ caiva
cakṣuṣā caiva darśanam
||8||
jihvayā rasanaṃ yac ca
tad eva parivarjitam
buddhyā ca vyavasāyena
brahmacaryam akalmaṣam
||9||
Ci najsilniejsi, którzy praktykują ją
w sposób należyty, osiągają świat Brahmy;
średni osiągają świat bogów,
a najsłabsi rodzą się w rodzinach najlepszych braminów. [10]
samyagvṛttir brahmalokaṃ
prāpnuyān madhyamaḥ surān
dvijāgryo jāyate vidvān
kanyasīṃ vṛttim āsthitaḥ
||10||
Posłuchaj zatem o owej bardzo trudnej praktyce brahmaćarji,
prowadzącej wprost do Brahmana;
niechaj praktykujący ją dwakroć narodzony stara się powściągać
zarówno rozpoczynający aktywność ,
jak i dojrzały, wzrosły w siłę radźasowy umysł. [11]
suduṣkaraṃ brahmacaryam
upāyaṃ tatra me śṛṇu
saṃpravṛttam udīrṇaṃ ca
nigṛhṇīyād dvijo manaḥ
||11||

Kto praktykuje brahmaćarję, ten nie powinien
w ogóle rozmawiać z kobietami; nie wolno mu też patrzeć
na kobiety nagie, gdyż u ludzi o słabej woli mogłoby to
spowodować zanieczyszczenie [świadomości] radźasem. [12]

yoṣitāṃ na kathāḥ śrāvyā
na nirīkṣyā nirambarāḥ
kadā cid darśanād āsāṃ
durbalān āviśed rajaḥ
||12||

Jeśli zaś powstałoby u kogoś pragnienie zażywania rozkoszy
z kobietami, to powinien praktykować kryććhrę
i przez trzy dni stać zanurzony po szyję w wodzie.
Jeśli zaś pragnienie to pojawiało by się także w snach,
to powinien zanurzywszy się w wodzie
trzykrotnie wyrecytować Aghamarszanę. [13]

rāgotpattau caret kṛcchram
ahnas triḥ praviśed apaḥ
magnaḥ svapne ca manasā
trir japed aghamarṣaṇam
||13||
Popełniony przez siebie grzech, tkwiący we wnętrzu
jego istoty i przeniknięty guną radźasu,
człowiek rozumny powinien spalić ze szczętem
w ogniu poznania, dokonanego skupionym umysłem. [14]
pāpmānaṃ nirdahed evam
antarbhūtaṃ rajomayam
jñānayuktena manasā
saṃtatena vicakṣaṇaḥ
||14||
Tak jak powinno się pamiętać o tym, że to trupie ciało,
pełne nieczystości i niegodne, by je złożyć w ofierze,
wiąże człowieka z tym niskim światem,
tak też powinno się pamiętać, że dusza, która weszła w ciało,
również się do tego ciała przywiązuje. [15]
kuṇapāmedhyasaṃyuktaṃ
yadvad acchidrabandhanam
tadvad dehagataṃ vidyād
ātmānaṃ dehabandhanam
||15||
Rozmaite płyny, rozprowadzane w ciele licznymi arteriami,
zasilają trzy humory ciała – wiatr, żółć i flegmę,
a także krew, skórę, mięśnie, ścięgna, kości i szpik,
i w ten sposób odżywiają ludzi. [16]
vātapittakaphān raktaṃ
tvaṅmāṃsaṃ snāyum asthi ca
majjāṃ caiva sirājālais
tarpayanti rasā nṛṇām
||16||
Należy też wiedzieć, że w ciele ludzkim
znajduje się dziesięć głównych kanałów,
przewodzących impulsy narządów zmysłowych;
od tych dziesięciu odchodzą tysiące drobnych odgałęzień
w postaci drobnych kanalików. [17]
daśa vidyād dhamanyo ‚tra
pañcendriyaguṇāvahāḥ
yābhiḥ sūkṣmāḥ pratāyante
dhamanyo ‚nyāḥ sahasraśaḥ
||17||
Wszystkie te kanały dostarczają soków odżywczych,
zasilających ciało. Podobnie zasilają ocean
wpadające doń we właściwym czasie rzeki. [18]
evam etāḥ sirānadyo
rasodā dehasāgaram
tarpayanti yathākālam
āpagā iva sāgaram
||18||
Jest w ciele ludzkim jeden kanał szczególny,
biegnący przez serce, o nazwie manowaha;
płynie nim ze wszystkich członków ciała
powstały z pragnień płyn nasienny. [19]
madhye ca hṛdayasyaikā
sirā tv atra manovahā
śukraṃ saṃkalpajaṃ nṝṇāṃ
sarvagātrair vimuñcati
||19||
Niezliczone kanaliki, rozchodzące się do wszystkich
członków ciała, rozprowadzają ciepło,
które przenika do oczu i ożywia zmysł wzroku
[dzięki czemu możliwe jest widzenie], oraz pozostałe zmysły. [20]
sarvagātrapratāyinyas
tasyā hy anugatāḥ sirāḥ
netrayoḥ pratipadyante
vahantyas taijasaṃ guṇam
||20||
Tak jak ukryte w mleku masło wyłania się
z niego wskutek ubijania,
tak samo wyłania się nasienie
wskutek stale ponawianego pragnienia. [21]
payasy antarhitaṃ sarpir
yadvan nirmathyate khajaiḥ
śukraṃ nirmathyate tadvad
dehasaṃkalpajaiḥ khajaiḥ
||21||
Także we śnie, kiedy umysł ulega
pełnym pragnień wyobrażeniom,
ów szczególny kanał, jakim jest manowaha,
wyrzuca z ciał płyn nasienny. [22]
svapne ‚py evaṃ yathābhyeti
manaḥsaṃkalpajaṃ rajaḥ
śukram asparśajaṃ dehāt
sṛjanty asya manovahā
||22||
Bhagawan Maharyszi Atri poznał
tajemnicę powstawania nasienia.
Aby zostało ono w ciele ludzkim wytworzone,
potrzebne są trzy zalążki; jego bóstwem
jest Indra; dlatego nosi ono nazwę indrija. [23]
maharṣir bhagavān atrir
veda tac chukrasaṃbhavam
tribījam indradaivatyaṃ
tasmād indriyam ucyate
||23||
Ludzie, którzy poznali, iż upływ nasienia
jest przyczyną pomieszania kast,
uwolnieni od pragnień i mający grzechy spalone,
nie podlegają już ponownym narodzinom. [24]
ye vai śukragatiṃ vidyur
bhūtasaṃkarakārikām
virāgā dagdhadoṣās te
nāpnuyur dehasaṃbhavam
||24||

Kto używając swego umysłu, doszedł do stanu równowagi gun;
kto podejmuje jakiekolwiek działania jedynie
w celu utrzymania ciała przy życiu;
kto wprowadził tchnienia żywotne (prany) do kanału manowahy,
ten wyzwolenie osiąga, ten się z kołowrotu wcieleń uwalnia! [25]

guṇānāṃ sāmyam āgamya
manasaiva manovaham
dehakarma nudan prāṇān
antakāle vimucyate
||25||
Poznanie, osiągane umysłem, z pewnością kiedyś nastąpi,
gdyż to umysł rozciąga się wszędzie.
U ludzi wielkich duchem jest ono pełne światła,
wolne od pragnień i boskie;
powstaje dzięki recytowaniu (powtarzaniu) mantry AUM. [26]
bhavitā manaso jñānaṃ
mana eva pratāyate
jyotiṣmad virajo divyam
atra siddhaṃ mahātmanām
||26||

Dlatego w celu zapanowania nad umysłem
powinno się spełniać tylko czyny czyste.
Porzuciwszy na tym świecie radźas i tamas,
nie powinno się powracać więcej na drogę zwierzęcą,
lecz cel osiągnąć upragniony. [27]

tasmāt tad avighātāya
karma kuryād akalmaṣam
rajas tamaś ca hitveha
na tiryaggatim āpnuyāt
||27||

Poznanie, osiągnięte w młodości,
na starość zwykle słabnie;
jednak ludzie dojrzali w mądrości
z czasem moc umysłu wzmacniają. [28]

taruṇādhigataṃ jñānaṃ
jarādurbalatāṃ gatam
paripakvabuddhiḥ kālena
ādatte mānasaṃ balam
||28||
Choć będący więźniami gun, ludzie tacy
nawet na bardzo trudnej ścieżce,
pokonawszy wszystkie napotkane przeszkody,
osiągają nektar nieśmiertelności. [29]
sudurgam iva panthānam
atītya guṇabandhanam
yadā paśyet tadā doṣān
atītyāmṛtam aśnute
||29||

Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział dwieście siódmy,
w którym jest mowa o opanowaniu zmysłów.


[1] Komentarz Nilakanthy: Wspólnym celem wszystkich istot jest nazywany wyzwoleniem [cel] najwyższy (nieprzewyższalny, niratiśaya).

[2] Post, polegający na spożywaniu tylko jednego posiłku co trzy dni.

[3] Jeden z hymnów Rygwedy (10.190), poświęcony panu wód, Warunie, recytowany przez braminów w trakcie kąpieli. Jego autorem jest ryszi Aghamarszana.

[4] Pragnienia erotyczne porównuje tutaj autor do kijka, którym ubija się masło.

[5] Te trzy zalążki, czy też ziarna, to: 1) płyny ustrojowe, wytwarzane ze spożywanego pokarmu, 2) kanał manowaha, 3) pragnienia erotyczne.

[6] Dosłownie: „należące do Indry”.

[7] Poznanie, o którym tutaj jest mowa, jest niezależne od zmysłów. Autor chce też powiedzieć, że nie jest to złudzenie, ale prawdziwe poznanie, które z pewnością nastąpi. Gdy się pojawia, wtedy uczeń widzi, że cały zewnętrzny świat jest tylko przeobrażonym umysłem, podobnie, jak to ma miejsce we śnie.

W drugim wierszu śloki mówi się natomiast o rezultatach tego poznania. Umysł człowieka wielkiego duchem, czyli mahatmy jest mantra-siddha, czyli osiągnął cel dzięki medytacji z inicjującą mantrą , czyli AUM (OM): jest wieczny (nitya); jest wiradźas (virajas), czyli wolny od pragnień i emocji, i na koniec jest też dźjotiszmat (jyotiṣmat), czyli świetlisty, co oznacza, że jest wszechwiedzący i wszechmocny. (Przyp. K.M. Ganguli)

 

Dodaj komentarz