Moksza-dharma-parwan 209

Mahābhārata

inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||

Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz

 

 

Rzecze Bhiszma:
Ten, kto pragnie stale praktykować
ową nieskalaną brahmaćarję,
i kto uświadomił sobie szkodliwość marzeń sennych,
powinien ze wszech sił starać się pokonać senność. [1]

gurur uvāca
niṣkalmaṣaṃ brahmacaryam
icchatā carituṃ sadā |
nidrā sarvātmanā tyājyā
svapnadoṣān avekṣatā ||1||

We śnie bowiem opanowują człowieka radźas i tamas;
i wydaje się, jakby tkwił w innym ciele
i w swym działaniu ulegał pragnieniom. [2]

svapne hi rajasā dehī
tamasā cābhibhūyate |
dehāntaram ivāpannaś
caraty apagatasmṛtiḥ ||2||

Silne pragnienie poznania oraz stałe praktykowanie poznania
sprawia, że człowiek nie zapada w sen.
A gdy jeszcze do tego ma silną determinacje,
by osiągnąć poznanie, wtedy może całkowicie
[obejść się bez snu] i zawsze przebywa w stanie jawy. [3]

jñānābhyāsāj jāgarato
jijñāsārtham anantaram |
vijñānābhiniveśāt tu
jāgaraty aniśaṃ sadā ||3||
Tutaj [mógłby] ktoś zapytać: cóż to jest za stan,
w którym człowiek śpiący jak gdyby posiada przedmioty?
I w którym, pomimo, że wszystkie zmysły są nieświadome,
może działać tak, jak gdyby posiadał ciało? [4]
atrāha ko nv ayaṃ bhāvaḥ
svapne viṣayavān iva |
pralīnair indriyair dehī
vartate dehavān iva ||4||
Na to odpowiada się, że zagadnienie to
poznał dobrze mistrz Jogi, maharyszi Hari.
Dlatego wielcy ryszi polecają jego naukę. [5]
atrocyate yathā hy etad
veda yogeśvaro hariḥ |
tathaitad upapannārthaṃ
varṇayanti maharṣayaḥ ||5||

Powiadają uczeni, iż to z powodu zmęczenia zmysłów
stan snu jest tak powszechny.
A dowodem na prawdziwość ich twierdzenia [ma być fakt],
iż umysł nigdy nie przestaje działać, [i tworzy sny]. [6]

indriyāṇāṃ śramāt svapnam
āhuḥ sarvagataṃ budhāḥ |
manasas tu pralīnatvāt
tat tad āhur nidarśanam ||6||

W stanie jawy wyobrażenia człowieka,
którego umysł skupiony jest na działaniu,
wytwarzane są energią pragnień.
Podobnie w stanie snu z marzeniami sennymi,
wyobrażenia [wytwarzane są] tylko w umyśle. [7]

kāryavyāsaktamanasaḥ
saṃkalpo jāgrato hy api |
yadvan manorathaiśvaryaṃ
svapne tadvan manogatam ||7||

Człowiek, mający liczne pragnienia,
doświadcza tych wyobrażeń, ponieważ tkwią one
w jego świadomości w postaci niezliczonych sanskar.{1}
Kto poznał, że wszystko to kryje się w umyśle,
ten jest najlepszym z ludzi. [8]

saṃsārāṇām asaṃkhyānāṃ
kāmātmā tad avāpnuyāt |
manasy antarhitaṃ sarvaṃ
veda sottamapūruṣaḥ ||8||

Wszystko, cokolwiek z gun przejawia się aktualnie
wskutek wcześniej popełnionych czynów
i oddziałuje na umysł, ukazuje się potem w świadomości
w formie wyobrażeń, wytworzonych z elementów subtelnych.{2} [9]

guṇānām api yad yat tat
karma jānāty upasthitam |
tat tac chaṃsanti bhūtāni
mano yad bhāvitaṃ yathā ||9||
Dlatego owe guny – radźas, tamas i sattwa –
zgodnie ze swymi właściwościami przynoszą
w efekcie rozmaite wyobrażenia, będące bezpośrednim następstwem
wcześniejszych naszych czynów. [10]
tatas tam upavartante
guṇā rājasatāmasāḥ |
sāttviko vā yathāyogam
ānantaryaphalodayaḥ ||10||
Dlatego powiada się, że owe wyobrażenia,
których powstawanie ludzie błędnie przypisują
działaniu wiatru, żółci i flegmy, a które [w rzeczywistości]
są efektem działania gun, są trudne do usunięcia. [11]
tataḥ paśyaty asaṃbaddhān
vātapittakaphottarān |
rajastamobhavair bhāvais
tad apy āhur duranvayam ||11||
To, co jest miłe dla zmysłów
i o czym myśli się w stanie jawy,
widzi się też okiem umysłu
w trakcie marzeń sennych. [12]
prasannair indriyair yad yat
saṃkalpayati mānasam |
tat tat svapne ‚py uparate
manodṛṣṭir nirīkṣate ||12||

Niepowstrzymany umysł obecny jest
we wszystkich istotach, taka jest bowiem
moc duszy; dlatego wiedzieć należy,
że wszelkie bóstwa{3} obecne są w duszy. [13]

vyāpakaṃ sarvabhūteṣu
vartate ‚pratighaṃ manaḥ |
manasy antarhitaṃ dvāraṃ
deham āsthāya mānasam ||13||

W stanie snu głębokiego bez marzeń sennych (suṣupti)
fizyczne ciało ludzkie, które jest bramą snów,{4} rozpuszcza się w umyśle.
Wchłonąwszy w siebie ciało, umysł wstępuje w duszę,
która jest nieprzejawiona (avyakta) i która panuje
nad wszystkimi rzeczami istniejącymi (realnymi) i nieistniejącymi (nierealnymi)
i zostaje przeobrażony w czuwającego (świadomego) widza,
którego poznanie charakteryzuje się niewzruszoną pewnością.
Ponieważ teraz umysł przebywa stale w świadomości,
która jest duszą wszystkich istot, uważany jest przez mędrców
za tego, który przekroczył zarówno świadomość,
jak i całą rzeczywistość przedmiotową.{5} [14]

yat tat sadasad avyaktaṃ
svapity asmin nidarśanam |
vyaktabhedam atīto ‚sau
cinmātraṃ paridṛśyate |*
sarvabhūtātmabhūtasthaṃ
tad adhyātmaguṇaṃ viduḥ ||14||

Kto by zaś zapragnął panowania,
to powinien wiedzieć,
że jest ono tożsame z czystą i spokojna duszą;
w duszy bowiem wszystkie mieszkają bóstwa. [15]

lipseta manasā yaś ca
saṃkalpād aiśvaraṃ guṇam |
ātmaprabhāvāt taṃ vidyāt
sarvā hy ātmani devatāḥ ||15||

Tak tedy ten, kto w swej praktyce jogicznej szybkie robi postępy,
niczym słońce ponad ciemnościami świeci.
Pokonawszy na koniec gunę tamasu, staje się
Wielkim Panem, stwórcą trzech światów. [16]

evaṃ hi tapasā yuktam
arkavat tamasaḥ param |
trailokyaprakṛtir dehī
tapasā taṃ maheśvaram ||16||

Bogowie [w niebie] uprawiają ascezę;
demony zaś lubują się w niszczących ascezę czynach tamasowych.{6}
Ten, którego znakiem rozpoznawczym jest wszechwiedza,
jest i dla bogów i dla demonów tajemnicą.

tapo hy adhiṣṭhitaṃ devais
tapoghnam asurais tamaḥ |
etad devāsurair guptaṃ
tad āhur jñānalakṣaṇamv ||17||

Sattwa, radźas i tamas uważane są
za właściwe bogom i demonom.
Sattwa jest cechą bogów,
zaś pozostałe dwie guny – cechą demonów. [18]

sattvaṃ rajas tamaś ceti
devāsuraguṇān viduḥ |
sattvaṃ devaguṇaṃ vidyād
itarāv āsurau guṇau ||18||

Brahman zaś jest ponad gunami;
jest czystą świadomością; nieśmiertelny, świetlisty
i niezniszczalny. Jego poznając,
ludzie o oczyszczonych duszach
dochodzą do Miejsca Najwyższego. [19]

brahma tat paramaṃ vedyam
amṛtaṃ jyotir akṣaram |
ye vidur bhāvitātmānas
te yānti paramāṃ gatim ||19||

Tyle da się powiedzieć o Brahmanie
na podstawie samego tylko rozumowania,
polegającego na dociekaniu przyczyn.
Lecz prawdziwie poznać Brahmana można
albo okiem mądrości, albo przez oderwanie
narządów zmysłowych od ich przedmiotów. [20]

hetumac chakyam ākhyātum
etāvaj jñānacakṣuṣā |
pratyāhāreṇa vā śakyam
avyaktaṃ brahma veditum ||20||

Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział dwieście dziewiąty,
w którym jest mowa o praktyce opanowania snu.


{1} Powstałych w trakcie niezliczonych minionych wcieleń. (Przyp. tłum.)
{2} Przekład z przekładu angielskiego K.M. Ganguli, który w przypisie tak oto objaśnia tę ślokę: „Mechanizm jest taki: jedna z gun, sattw, radźas lub tamas, wskutek wcześniejszych czynów, popełnionych w tym lub wcześniejszym wcieleniu, zostaje połączona z umysłem i natychmiast oddziałuje na umysł w pewien określony sposób. W rezultacie tego oddziaływania gun na umysł elementy subtelne zaczynają tworzyć wyobrażenia korespondujące z poszczególnymi gunami.”
{3} Bóstwami nazywa się też pięć elementów grubych oraz elementy subtelne, zasady pięciu zmysłów. (Przyp. tłum.)
{4} Ciało nazywane jest „bramą snów” , ponieważ jest ono skutkiem przeszłych czynów; a sen możliwy jest dopiero wtedy, kiedy dusza, w wyniku popełnionych wcześniej czynów, zostaje wyposażona w ciało. (Przyp. K.M. Ganguli.)
{5} Przekład z przekładu angielskiego K.M. Ganguli. (Przyp. tłum.)
{6} Czyli krzywdzeniu i szkodzeniu innym istotom. (Przyp. tłum.)

Dodaj komentarz