Moksza-dharma-parwan 186

Mahābhārata

inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||

Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz

Rzecze Judhiszthira:
Chciałbym również, mój ojcze, znawco dharmy,
usłyszeć od ciebie, o bezgrzeszny,
o regułach należytego postępowania,
myślę bowiem, że żadna wiedza nie jest ci obca. [1]

yudhiṣṭhira uvāca
ācārasya vidhiṃ tāta
procyamānaṃ tvayānagha
|
śrotum icchāmi dharmajña
sarvajño hy asi me mataḥ
||1||

Rzecze Bhiszma:
Ludzie czyniący zło, nikczemni, niegodziwi, głupi i nierozważni
uważani są za złych;
tych zaś, którzy postępują prawidłowo,
nazywa się dobrymi. [2]

bhīṣma uvāca
durācārā durviceṣṭā
duṣprajñāḥ priyasāhasāḥ
|
asanto hy abhivikhyātāḥ
santaś cācāra-lakṣaṇāḥ
||2||

Ci, którzy nie oddają kału i moczu
ani w miejscach publicznych, ani wśród krów,
ani na polach, na których rośnie zboże
są czyści [i postępują prawidłowo]. [3]

purīṣaṃ yadi vā mūtraṃ
ye na kurvanti mānavāḥ
|
rājamārge gavāṃ madhye
dhānyamadhye ca te śubhāḥ
||3||

Po wypróżnieniu należy obmyć się w rzece
i polać wodą bóstwa.
Nazywane jest to powinnością wszystkich ludzi. [4]

śaucam āvaśyakaṃ kṛtvā
devatānāṃ ca tarpaṇam
|
dharmam āhur manuṣyāṇām
upaspṛśya nadīṃ taret
||4||

Niechaj [człowiek] zawsze czci Słońce,
a wschodu Słońca niech nie przesypia;
i niechaj modli się rano i wieczorem,
i wykonuje poranną i wieczorną sandhję{1}. [5]

sūryaṃ sadopatiṣṭheta
na svapyād bhāskarodaye
|
sāyaṃ prātar japan saṃdhyāṃ
tiṣṭhet pūrvāṃ tathāparām
||5||

Obmywszy pięć członków ciała{2}
niechaj spożywa swój posiłek w milczeniu,
z twarzą zwróconą na wschód [ku Słońcu].
Niech nie marudzi i nie wybrzydza przy jedzeniu,
lecz zjada wszystko, czy mu smakuje, czy nie. [6]

pañcārdro bhojanaṃ kuryāt
prāṅmukho maunam āsthitaḥ
|
na ninded annabhakṣyāṃś ca
svādv asvādu ca bhakṣayet
||6||

Posiliwszy się, niechaj zanim wstanie od posiłku, umyje ręce
i niech nie kładzie się spać nie umywszy stóp.
Takie oto reguły prawidłowego zachowania
podał boski wieszcz Narada. [7]

nārdra-pāṇiḥ samuttiṣṭhen
nārdra-pādaḥ svapen niśi
|
devarṣi-nārada-proktam
etad ācāra-lakṣaṇam
||7||

Powinno się też co dzień wykonywać
pradakszinę świętego miejsca,
wizerunku bóstwa, obory,
skrzyżowania dróg czy pobożnego bramina. [8]

śucikāmam anaḍvāhaṃ
deva-goṣṭhaṃ catuṣ-patham
|
brāhmaṇaṃ dhārmikaṃ caiva
nityaṃ kuryāt pradakṣiṇam
||8||

Jeśli zaś chodzi o jedzenie,
to zaleca się podawać wszystkim jednakowe,
czy będzie to gość, sługa,
dalszy krewny czy najbliższa rodzina. [9]

atithīnāṃ ca sarveṣāṃ
preṣyāṇāṃ svajanasya ca
|
sāmānyaṃ bhojanaṃ bhṛtyaiḥ
puruṣasya praśasyate
||9||

Spożywanie posiłków rano i wieczorem
zostało ludziom nakazane przez bogów.
A gdy ktoś powstrzymuje się od jedzenia pomiędzy tymi dwoma posiłkami,
to tak, jakby pościł. [10]

sāyaṃ prātar manuṣyāṇām
aśanaṃ devanirmitam
|
nāntarā bhojanaṃ dṛṣṭam
upavāsī tathā bhavet
||10||

Człowiek powinien też w stosownym,
przeznaczonym na to czasie składać ofiary
i w stosownym czasie się bawić.
Zaś mężczyzna rozsądny,
który nie współżyje z kobietami, należącymi do innych mężczyzn,
może być uznany za żyjącego w celibacie. [11]

homakāle tathā juhvann
ṛtukāle tathā vrajan
|
ananyastrījanaḥ prājño
brahmacārī tathā bhavet
||11||

Resztki jedzenia, pozostawione przez bramina,
są jak nektar nieśmiertelności, jak mleko z piersi matki.
Oby wielbił człowiek Prawdę;
Prawda wielbi ludzi prawych. [12]

amṛtaṃ brāhmaṇocchiṣṭaṃ
jananyā hṛdayaṃ kṛtam
|
upāsīta janaḥ satyaṃ
satyaṃ santa upāsate
||12||

Co się zaś tyczy ludzi, którzy rozcierają darń
[przy budowaniu ołtarza ofiarnego],
koszą trawę [aby ją potem użyć jako paliwo przy składaniu ofiary ogniowej],
jedzą [mięso] używając jedynie własnych paznokci
[a nie kroją mięsa nożem],
którzy stale żywią się resztkami,
i którzy podejmują rozmaite działania powodowani chęcią zysku,
to nie widzi się, aby długo żyli na tym świecie. [12a]

loṣṭha-mardī tṛṇa-cchedī
nakha-khādī tu yo naraḥ
|
nityocchiṣṭaḥ śaṅkuśuko
nehāyur vindate mahat
||12a||

Nie powinno się spożywać mięsa,
które zostało złożone w ofierze;
nie powinno się także jeść mięsa,
które nie było przeznaczone dla bogów lub przodków,
a tylko dla siebie samego{3},
powinno się też unikać jedzenia mięsa
pochodzącego z zadu lub grzbietu zwierzęcia. [13]

yajuṣā saṃskṛtaṃ māṃsaṃ
nivṛtto māṃsabhakṣaṇāt
|
na bhakṣayed vṛthāmāṃsaṃ
pṛṣṭha-māṃsaṃ ca varjayet
||13||

Czy przebywa się w swoim kraju, czy też gdzieś za granicą,
nigdy nie powinno się dopuścić, by gość oczekiwał na posiłek.
Gdy osiągnie się upragniony owoc swej pracy,
powinno się obdarować nauczycieli i starszych. [14]

svadeśe paradeśe vā
atithiṃ nopavāsayet
|
kāmyaṃ karma-phalaṃ labdhvā
gurūṇām upapādayet
||14||

Należy też starszym ustępować miejsca
oraz witać ich z szacunkiem{4}.
Uczciwszy starszych osiąga się długi żywot,
piękny wygląd i pomyślność. [15]

gurubhya āsanaṃ deyaṃ
kartavyaṃ cābhivādanam
|
gurūn abhyarcya yujyante
āyuṣā yaśasā śriyā
||15||

Nie powinno się patrzeć w Słońce o wschodzie,
ani też oglądać obcych nagich kobiet.
Stosunek [seksualny], odbywany we właściwym czasie
jest zgodny z dharmą,
lecz powinno się go odbywać na osobności, z dala od ludzkich oczu. [16]

nekṣetādityam udyantaṃ
na ca nagnāṃ parastriyam
|
maithunaṃ samaye dharmyaṃ
guhyaṃ caiva samācaret
||16||

Na ścieżce duchowej najważniejszy jest Guru,
a spośród wszystkich środków oczyszczających – ogień.
Wszelki czyn człowieka szlachetnego jest czysty,
także dotknięcie końskiego ogona. [17]

tīrthānāṃ hṛdayaṃ tīrthaṃ
śucīnāṃ hṛdayaṃ śuciḥ
|
sarvam ārya-kṛtaṃ śaucaṃ
vālasaṃ sparśanāni ca
||17||

Gdy spotyka się z ludźmi,
powinno się zawsze zapytać uprzejmie, jak im się powodzi.
Zaleca się też rano i wieczorem
złożyć uszanowanie braminom. [18]

darśane darśane nityaṃ
sukha-praśnam udāharet
|
sāyaṃ prātaś ca viprāṇāṃ
pradiṣṭam abhivādanam
||18||

W świątyni, przy krowach i przy składających ofiary braminach,
a także podczas recytacji Wed i przy jedzeniu
zawsze powinno się posługiwać prawą ręką. [19]

devagoṣṭhe gavāṃ madhye
brāhmaṇānāṃ kriyāpathe
|
svādhyāye bhojane caiva
dakṣiṇaṃ pāṇim uddharet
||19||

Kupiec zyskuje chwałę, gdy [dobrze] handluje;
siłą rolnika gospodarność.
[Ten, kto tak postępuje] posiądzie [bogactwo w postaci]
licznych rodzajów zbóż, zwierząt pociągowych i krów. [20]

paṇyānāṃ śobhanaṃ paṇyaṃ
kṛṣīṇāṃ bādyate kṛṣiḥ
|
bahukāraṃ ca sasyānāṃ
vāhye vāhyaṃ tathā gavām
||20||

Gdy podaje się jedzenie, powinno się powiedzieć „doskonałe”;
gdy napoje – „dla ochłody”;
podając ciasto i słodycze – „dobrze upieczone”,
tak samo gdy podaje się placki jęczmienne lub sezamowe. [21]

saṃpannaṃ bhojane nityaṃ
pānīye tarpaṇaṃ tathā
|
suśṛtaṃ pāyase brūyād
yavāgvāṃ kṛsare tathā
||21||

Po ogoleniu się, kichnięciu, po kąpieli i po jedzeniu
powinno się pochwalić pana Boga.
Zapewni to długi żywot ludziom chorym
i w ogóle wszystkim. [22]

śmaśrukarmaṇi saṃprāpte
kṣute snāne ‘tha bhojane
|
vyādhitānāṃ ca sarveṣām
āyuṣyam abhinandanam
||22||

Nie powinno się oddawać moczu
będąc zwróconym w stronę Słońca
i nie należy patrzeć na swoje odchody.
Powinno się też unikać spania i jedzenia
razem z kobietami i dziećmi. [23]

pratyādityaṃ na meheta
na paśyed ātmanaḥ śakṛt
|
sutastriyā ca śayanaṃ
sahabhojyaṃ ca varjayet
||23||

Do osób starszych nie należy zwracać się per „ty”
ani też po imieniu.
Natomiast nie jest to niewłaściwe w stosunku
do osób młodszych i równych wiekiem. [24]

tvaṃkāraṃ nāmadheyaṃ ca
jyeṣṭhānāṃ parivarjayet
|
avarāṇāṃ samānānām
ubhayeṣāṃ na duṣyati
||24||

Splamione serce człowieka grzesznego
ujawnia jego grzechy.
Giną zaś marnie ci,
którzy grzesząc świadomie, czyny swoje skrywają. [25]

hṛdayaṃ pāpavṛttānāṃ
pāpam ākhyāti vaikṛtam
|
jñāna-pūrvaṃ vinaśyanti
gūhamānā mahājane
||25||

Tylko nieuk i ignorant skrywa swe grzeszne czyny,
świadomie popełnione.
Nie widzą ich ludzie,
lecz widzą je mieszkańcy niebios. [26]

jñāna-pūrvaṃ kṛtaṃ pāpaṃ
chādayanty abahu-śrutāḥ
|
nainaṃ manuṣyāḥ paśyanti
paśyanti tridivaukasaḥ
||26||

Grzech, ukryty przy pomocy następnego grzechu,
wywołuje kolejny grzech;
zaś uczynek szlachetny, gdy ukryty,
rodzi następny czyn szlachetny.
Piękne czyny człowieka szlachetnego naśladują naturę sprawcy. [27]

pāpena hi kṛtaṃ pāpaṃ
pāpam evānuvartate
|
dhārmikeṇa kṛto dharmaḥ
kartāram anuvartate
||27||

Człowiek tępy nie pamięta i nie myśli o popełnionym grzechu.
Lecz grzech opanowuje tego, kto odwrócił się od [nauki pism].
Tak jak demon Rahu dopada księżyc,
tak człowieka grzesznego dopada jego grzeszny czyn. [28]

pāpaṃ kṛtaṃ na smaratīha mūḍho
vivarta-mānasya tad eti kartuḥ
|
rāhur yathā candram upaiti cāpi
tathābudhaṃ pāpam upaiti karma
||28||

Ludzie skąpi gromadzą bogactwa,
lecz z nich nie korzystają.
Mędrcy nie pochwalają takiego gromadzenia,
gdyż śmierć nie czeka. [29]

āśayā saṃcitaṃ dravyaṃ
yat kāle neha bhujyate
|
tad budhā na praśaṃsanti
maraṇaṃ na pratīkṣate
||29||

Mędrcy twierdzą, że prawość i szlachetność wszystkich istot
mieści się w umyśle.
Dlatego powinno się życzyć dobra wszystkim istotom. [30]

mānasaṃ sarvabhūtānāṃ
dharmam āhur manīṣiṇaḥ
|
tasmāt sarveṣu bhūteṣu
manasā śivam ācaret
||30||

Cnota wędruje samotna i nie ma towarzystwa.
Gdy trzymasz się zasad, na cóż ci towarzystwo? [31]

eka eva cared dharmaṃ
nāsti dharme sahāyatā
|
kevalaṃ vidhim āsādya
sahāyaḥ kiṃ kariṣyati
||31||

Dzięki cnocie wzrasta człowieczeństwo ludzi,
a w niebie cnota (dharma) jest nektarem bogów.
Dzięki dharmie (cnocie, prawości)
wszyscy doświadczają szczęścia po śmierci. [32]

devā yonir manuṣyāṇāṃ
devānām amṛtaṃ divi
|
pretyabhāve sukhaṃ dharmāc
chaśvat tair upabhujyate
||32||

Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Księgi Ciszy, rozdział sto osiemdziesiąty szósty,
mówiący o regułach dobrego zachowania.


 

{1} Saṁdhyā = połączenie, spotkanie, tutaj: dnia z nocą; stąd nazwa codziennego rytuału, wykonywanego o wschodzie i zachodzie słońca, w trakcie którego zwykle odmawia się Gajatri-mantrę i wypija kilka łyków wody.
{2} Twarz, ręce i stopy.
{3} Sanskr. „vṛthā-māṁsa”. Ten, kto dopuszczał się jedzenia takiego mięsa uważany był za wcielonego demona.
{4} Sanskr. „abhivādana” = nacechowane szacunkiem pozdrowienie, powitanie, szczególnie nauczyciela przez ucznia. Zwykle polega to na uniesieniu złożonych dłoni do czoła i wypowiedzeniu formuły „aham abhivādaye”, co w nieco dowolnym tłumaczeniu mogłoby znaczyć „moje uszanowanie”.

Dodaj komentarz