Moksza-dharma-parwan 196

Mahābhārata

inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||

Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Andrzej Babkiewicz

Rzecze Manu:
[Nawet] po długim czasie przypomina się [człowiekowi]
to, czego niegdyś doznawał przy pomocy zmysłów.
Kiedy zaś potem[1] zmysły zostają wyłączone,
wtedy On, Najwyższy, pozostaje w swej własnej naturze,
mającej formę buddhi. [1]
manur uvāca
yad indriyais tūpakṛtān purastāt;
prāptān guṇān saṃsmarate cirāya
|
teṣv indriyeṣūpahateṣu paścāt;
sa buddhirūpaḥ paramaḥ svabhāvaḥ
||1||
[We śnie] ów świadek nie postrzega
wszystkich przedmiotów zmysłowych
zgodnie z następstwem czasowym i miejscem,
lecz widzi je wszystkie jednocześnie
[jakby w jednym czasie i miejscu]
i w miarę swych sił przechodzi od jednego do drugiego.
Stąd wniosek, że istnieje jeden, najwyższy posiadacz ciała. [2]
yathendriyārthān yugapat samastān;
nāvekṣate kṛtsnam atulyakālam
|
yathābalaṃ saṃcarate sa vidvāṃs;
tasmāt sa ekaḥ paramaḥ śarīrī
||2||
Radźas, tamas i sattwa jako trzecia –
oto są trzy guny świadomości różnobarwne,
których On doświadcza [2].
Posiadacz ciała wnika w zmysły
tak, jak w spalony w ofierze pokarm
wnika wiatr, przebywający w paliwie. [3]
rajas tamaḥ sattvam atho tṛtīyaṃ;
gacchaty asau jñānaguṇān virūpān
|
tathendriyāṇy āviśate śarīrī;
hutāśanaṃ vāyur ivendhanastham
||3||
Okiem nie zobaczy się postaci Atmana,
ani nie pozna się jej dotykiem,
ani nie usłyszy się uchem.
Ale można Go poznać dzięki słuchaniu [nauk siastr i nauczycieli].
A kiedy się te nauki [we własnym doświadczeniu] urzeczywistni,
wtedy dopiero widzi się Atmana! [3] [4]
na cakṣuṣā paśyati rūpam ātmano;
na paśyati sparśam indriyendriyam
|
na śrotraliṅgaṃ śravaṇe nidarśanaṃ;
tathāgataṃ paśyati tad vinaśyati
||4||
Zmysły poczynając od słuchu,
nie są zdolne poznać samych siebie.
Poznaje je ten, który poznaje wszystko,
który widzi wszystko, znawca pola [świadomości]. [5]
 śrotrādīni na paśyanti svaṃ
svam ātmānam ātmanā
|
sarvajñaḥ sarvadarśī ca
kṣetrajñas tāni paśyati
||5||
Choć nikt jak dotąd nie widział drugiej strony Himalajów,
ani odwrotnej strony księżyca,
przecież nie można twierdzić, że one nie istnieją;
podobnie nie można twierdzić, że nie istnieje ów subtelny podmiot,
we wszystkich przebywający istotach
i znający sam siebie,
choć nie został wcześniej naocznie poznany . [6-7]
yathā himavataḥ pārśvaṃ
pṛṣṭhaṃ candramaso yathā
|
na dṛṣṭapūrvaṃ manujair
na ca tan nāsti tāvatā
||6||
tadvad bhūteṣu bhūtātmā
sūkṣmo jñānātmavān asau
|
adṛṣṭapūrvaś cakṣurbhyāṃ
na cāsau nāsti tāvatā
||7||
Choć patrzący na księżyc widzą na nim plamy,
to nie wiedzą, że są one [odbiciem] Ziemi.
Podobnie jest [z poznaniem Atmana]. (?) [8]
paśyann api yathā lakṣma
jagat some na vindati |
evam asti na vety etan
na ca tan na parāyaṇam
||8||
Rozważając fakt, iż rzeczy, posiadające formę,
przed swym powstaniem i po zniknięciu żadnej formy nie mają,
mędrcy dochodzą do wniosku, że forma jest nierealna.
Podobnie o ruchu słońca wnioskuje się
z jego wschodów i zachodów. (?) [9]
 rūpavantam arūpatvād
udayāstamaye budhāḥ
|
dhiyā samanupaśyanti
tadgatāḥ savitur gatim
||9||
Podobnie też tę niedostępną, daleką [duszę]
widzą mędrcy dzięki światłu intuicji
i próbują zatopić bliski im świat w Brahmanie. [10]
 tathā buddhipradīpena
dūrasthaṃ suvipaścitaḥ
|
pratyāsannaṃ ninīṣanti
jñeyaṃ jñānābhisaṃhitam
||10||
Zaprawdę bowiem żadnego celu nie osiąga się
bez zastosowania odpowiedniego środka.
[Dlatego] rybacy, żyjący z połowu ryb, używają sieci. [11]
na hi khalv anupāyena
kaś cid artho ‚bhisidhyati
|
sūtrajālair yathā matsyān
badhnanti jalajīvinaḥ
||11||
Przy chwytaniu antylop używa się antylopy,
przy chwytaniu ptaków pomocne są ptaki,
a przy chwytaniu słoni – słonie.
Przedmiot poznania chwyta się
aktem świadomości [aktem poznania]. [12]
mṛgair mṛgāṇāṃ grahaṇaṃ
pakṣiṇāṃ pakṣibhir yathā
|
gajānāṃ ca gajair evaṃ
jñeyaṃ jñānena gṛhyate
||12||
Powiada przysłowie, że tylko wąż widzi stopy węża.
Tak też i tego, którego poznać należy, [Atmana],
samego siebie, który wśród licznych form w formie [ciała] przebywa,
zobaczyć można własnym aktem świadomości. [13]
 ahir eva hy aheḥ pādān
paśyatīti nidarśanam
|
tadvan mūrtiṣu mūrtiṣṭhaṃ
jñeyaṃ jñānena paśyati
||13||
Jak nie mogą zmysły same siebie poznać,
tak i ta potężna buddhi
nie może sama poznać Najwyższego. [14]
 notsahante yathā vettum
indriyair indriyāṇy api
|
tathaiveha parā buddhiḥ
paraṃ buddhyā na paśyati
||14||
I wiedz o tym, że tak jak nie ginie księżyc w nowiu,
choć go nie widać,
tak też nie ginie, [choć ciało umiera],
ów posiadacz ciała, [Atman]. [15]
yathā candro hy amāvāsyām
aliṅgatvān na dṛśyate
|
na ca nāśo ‚sya bhavati
tathā viddhi śarīriṇam
||15||
W czasie nowiu księżyca
jego osłabione ciało nie świeci [i jest niewidoczne].
Podobnie nie jest postrzegany posiadacz ciała,
kiedy jest odłączony od swej [cielesnej] formy. [16]
kṣīṇakośo hy amāvāsyāṃ
candramā na prakāśate
|
tadvan mūrtiviyuktaḥ sañ
śarīrī nopalabhyate
||16||
Jak kiedy zmieni pozycję na niebie,
ponownie jaśnieje księżyc,
tak kiedy w nowe wejdzie ciało,
ponownie jawi się dusza. [17]
yathā kośāntaraṃ prāpya
candramā bhrājate punaḥ |
tadval liṅgāntaraṃ prāpya
śarīrī bhrājate punaḥ
||17||
Narodziny, wzrastanie i zanik księżyca
widoczne są gołym okiem;
lecz zjawiska te dotyczą tylko księżyca,
a nie dotyczą owego posiadacza ciała. [18]
 janmavṛddhikṣayaś cāsya
pratyakṣeṇopalabhyate
|
sā tu candramaso vyaktir
na tu tasya śarīriṇaḥ
||18||
Uznaje się, że jest jeden księżyc,
który [co miesiąc] powstaje, wzrasta i znika w czasie nowiu.
Podobnie jest w przypadku posiadacza ciała. [19]
utpattivṛddhivyayato
yathā sa iti gṛhyate
|
candra eva tv amāvāsyāṃ
tathā bhavati mūrtimān
||19||
Jak nie można zobaczyć zbliżającego się,
ani oddalającego od księżyca demona Rahu,
tak też nie można zobaczyć
jak wchodzi i wychodzi z ciała jego posiadacz.[20]
nābhisarpad vimuñcad vā
śaśinaṃ dṛśyate tamaḥ
|
visṛjaṃś copasarpaṃś ca
tadvat paśya śarīriṇam
||20||
Jak dostrzegalny jest Rahu,
gdy jest połączony z księżycem lub słońcem,
tak też dostrzegalny jest posiadacz ciała,
gdy jest z ciałem połączony. [21]
 yathā candrārkasaṃyuktaṃ
tamas tad upalabhyate
|
tadvac charīrasaṃyuktaḥ
śarīrīty upalabhyate
||21||
I jak niedostrzegalny jest ów Rahu
gdy jest odłączony od księżyca lub słońca,
tak też niedostrzegalny jest posiadacz ciała
gdy jest od ciała odłączony. [22]
yathā candrārkanirmuktaḥ
sa rāhur nopalabhyate
|
tadvac charīranirmuktaḥ
śarīrī nopalabhyate
||22||
I tak jak księżycowi w nowiu, choć niewidocznemu,
[nadal] towarzyszą planety i gwiazdy planet i gwiazd,
tak też człowiekowi umarłemu
towarzyszą owoce jego czynów. [23]
yathā candro hy amāvāsyāṃ
nakṣatrair yujyate gataḥ
|
tadvac charīranirmuktaḥ
phalair yujyati karmaṇaḥ
||23||

Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział sto dziewięćdziesiąty szósty,
w którym jest mowa o połączeniu Atmana z ciałem.


[1]  W przypadku śmierci lub snu głębokiego bez marzeń. (Przyp. M. Ganguli)

[2] W komentarzu Nilakanthy czytamy, iż kiedy w świadomości poznającego dominuje radźas, wtedy budzą się w nim wątpliwości; kiedy dominuje tamas, wtedy popełnia błędy i przyjmuje fałsz za prawdę. Natomiast sattwa daje prawdziwe poznanie, któremu towarzyszy niewzruszona pewność.(Przyp tłum.)

[3] Zmiany tekstu sanskryckiego, zaczerpnięte z aparatu krytycznego (196, 4, D): yathā kṛtam paśyati, taddhi paśyati.

Dodaj komentarz