Mahābhārata
inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||
Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Andrzej Babkiewicz
| Rzecze Manu: [Nawet] po długim czasie przypomina się [człowiekowi] to, czego niegdyś doznawał przy pomocy zmysłów. Kiedy zaś potem[1] zmysły zostają wyłączone, wtedy On, Najwyższy, pozostaje w swej własnej naturze, mającej formę buddhi. [1] |
manur uvāca yad indriyais tūpakṛtān purastāt; prāptān guṇān saṃsmarate cirāya | teṣv indriyeṣūpahateṣu paścāt; sa buddhirūpaḥ paramaḥ svabhāvaḥ ||1|| |
| [We śnie] ów świadek nie postrzega wszystkich przedmiotów zmysłowych zgodnie z następstwem czasowym i miejscem, lecz widzi je wszystkie jednocześnie [jakby w jednym czasie i miejscu] i w miarę swych sił przechodzi od jednego do drugiego. Stąd wniosek, że istnieje jeden, najwyższy posiadacz ciała. [2] |
yathendriyārthān yugapat samastān; nāvekṣate kṛtsnam atulyakālam | yathābalaṃ saṃcarate sa vidvāṃs; tasmāt sa ekaḥ paramaḥ śarīrī ||2|| |
| Radźas, tamas i sattwa jako trzecia – oto są trzy guny świadomości różnobarwne, których On doświadcza [2]. Posiadacz ciała wnika w zmysły tak, jak w spalony w ofierze pokarm wnika wiatr, przebywający w paliwie. [3] |
rajas tamaḥ sattvam atho tṛtīyaṃ; gacchaty asau jñānaguṇān virūpān | tathendriyāṇy āviśate śarīrī; hutāśanaṃ vāyur ivendhanastham ||3|| |
| Okiem nie zobaczy się postaci Atmana, ani nie pozna się jej dotykiem, ani nie usłyszy się uchem. Ale można Go poznać dzięki słuchaniu [nauk siastr i nauczycieli]. A kiedy się te nauki [we własnym doświadczeniu] urzeczywistni, wtedy dopiero widzi się Atmana! [3] [4] |
na cakṣuṣā paśyati rūpam ātmano; na paśyati sparśam indriyendriyam | na śrotraliṅgaṃ śravaṇe nidarśanaṃ; tathāgataṃ paśyati tad vinaśyati ||4|| |
| Zmysły poczynając od słuchu, nie są zdolne poznać samych siebie. Poznaje je ten, który poznaje wszystko, który widzi wszystko, znawca pola [świadomości]. [5] |
śrotrādīni na paśyanti svaṃ svam ātmānam ātmanā | sarvajñaḥ sarvadarśī ca kṣetrajñas tāni paśyati ||5|| |
| Choć nikt jak dotąd nie widział drugiej strony Himalajów, ani odwrotnej strony księżyca, przecież nie można twierdzić, że one nie istnieją; podobnie nie można twierdzić, że nie istnieje ów subtelny podmiot, we wszystkich przebywający istotach i znający sam siebie, choć nie został wcześniej naocznie poznany . [6-7] |
yathā himavataḥ pārśvaṃ pṛṣṭhaṃ candramaso yathā | na dṛṣṭapūrvaṃ manujair na ca tan nāsti tāvatā ||6|| tadvad bhūteṣu bhūtātmā sūkṣmo jñānātmavān asau | adṛṣṭapūrvaś cakṣurbhyāṃ na cāsau nāsti tāvatā ||7|| |
| Choć patrzący na księżyc widzą na nim plamy, to nie wiedzą, że są one [odbiciem] Ziemi. Podobnie jest [z poznaniem Atmana]. (?) [8] |
paśyann api yathā lakṣma jagat some na vindati | evam asti na vety etan na ca tan na parāyaṇam ||8|| |
| Rozważając fakt, iż rzeczy, posiadające formę, przed swym powstaniem i po zniknięciu żadnej formy nie mają, mędrcy dochodzą do wniosku, że forma jest nierealna. Podobnie o ruchu słońca wnioskuje się z jego wschodów i zachodów. (?) [9] |
rūpavantam arūpatvād udayāstamaye budhāḥ | dhiyā samanupaśyanti tadgatāḥ savitur gatim ||9|| |
| Podobnie też tę niedostępną, daleką [duszę] widzą mędrcy dzięki światłu intuicji i próbują zatopić bliski im świat w Brahmanie. [10] |
tathā buddhipradīpena dūrasthaṃ suvipaścitaḥ | pratyāsannaṃ ninīṣanti jñeyaṃ jñānābhisaṃhitam ||10|| |
| Zaprawdę bowiem żadnego celu nie osiąga się bez zastosowania odpowiedniego środka. [Dlatego] rybacy, żyjący z połowu ryb, używają sieci. [11] |
na hi khalv anupāyena kaś cid artho ‚bhisidhyati | sūtrajālair yathā matsyān badhnanti jalajīvinaḥ ||11|| |
| Przy chwytaniu antylop używa się antylopy, przy chwytaniu ptaków pomocne są ptaki, a przy chwytaniu słoni – słonie. Przedmiot poznania chwyta się aktem świadomości [aktem poznania]. [12] |
mṛgair mṛgāṇāṃ grahaṇaṃ pakṣiṇāṃ pakṣibhir yathā | gajānāṃ ca gajair evaṃ jñeyaṃ jñānena gṛhyate ||12|| |
| Powiada przysłowie, że tylko wąż widzi stopy węża. Tak też i tego, którego poznać należy, [Atmana], samego siebie, który wśród licznych form w formie [ciała] przebywa, zobaczyć można własnym aktem świadomości. [13] |
ahir eva hy aheḥ pādān paśyatīti nidarśanam | tadvan mūrtiṣu mūrtiṣṭhaṃ jñeyaṃ jñānena paśyati ||13|| |
| Jak nie mogą zmysły same siebie poznać, tak i ta potężna buddhi nie może sama poznać Najwyższego. [14] |
notsahante yathā vettum indriyair indriyāṇy api | tathaiveha parā buddhiḥ paraṃ buddhyā na paśyati ||14|| |
| I wiedz o tym, że tak jak nie ginie księżyc w nowiu, choć go nie widać, tak też nie ginie, [choć ciało umiera], ów posiadacz ciała, [Atman]. [15] |
yathā candro hy amāvāsyām aliṅgatvān na dṛśyate | na ca nāśo ‚sya bhavati tathā viddhi śarīriṇam ||15|| |
| W czasie nowiu księżyca jego osłabione ciało nie świeci [i jest niewidoczne]. Podobnie nie jest postrzegany posiadacz ciała, kiedy jest odłączony od swej [cielesnej] formy. [16] |
kṣīṇakośo hy amāvāsyāṃ candramā na prakāśate | tadvan mūrtiviyuktaḥ sañ śarīrī nopalabhyate ||16|| |
| Jak kiedy zmieni pozycję na niebie, ponownie jaśnieje księżyc, tak kiedy w nowe wejdzie ciało, ponownie jawi się dusza. [17] |
yathā kośāntaraṃ prāpya candramā bhrājate punaḥ | tadval liṅgāntaraṃ prāpya śarīrī bhrājate punaḥ ||17|| |
| Narodziny, wzrastanie i zanik księżyca widoczne są gołym okiem; lecz zjawiska te dotyczą tylko księżyca, a nie dotyczą owego posiadacza ciała. [18] |
janmavṛddhikṣayaś cāsya pratyakṣeṇopalabhyate | sā tu candramaso vyaktir na tu tasya śarīriṇaḥ ||18|| |
| Uznaje się, że jest jeden księżyc, który [co miesiąc] powstaje, wzrasta i znika w czasie nowiu. Podobnie jest w przypadku posiadacza ciała. [19] |
utpattivṛddhivyayato yathā sa iti gṛhyate | candra eva tv amāvāsyāṃ tathā bhavati mūrtimān ||19|| |
| Jak nie można zobaczyć zbliżającego się, ani oddalającego od księżyca demona Rahu, tak też nie można zobaczyć jak wchodzi i wychodzi z ciała jego posiadacz.[20] |
nābhisarpad vimuñcad vā śaśinaṃ dṛśyate tamaḥ | visṛjaṃś copasarpaṃś ca tadvat paśya śarīriṇam ||20|| |
| Jak dostrzegalny jest Rahu, gdy jest połączony z księżycem lub słońcem, tak też dostrzegalny jest posiadacz ciała, gdy jest z ciałem połączony. [21] |
yathā candrārkasaṃyuktaṃ tamas tad upalabhyate | tadvac charīrasaṃyuktaḥ śarīrīty upalabhyate ||21|| |
| I jak niedostrzegalny jest ów Rahu gdy jest odłączony od księżyca lub słońca, tak też niedostrzegalny jest posiadacz ciała gdy jest od ciała odłączony. [22] |
yathā candrārkanirmuktaḥ sa rāhur nopalabhyate | tadvac charīranirmuktaḥ śarīrī nopalabhyate ||22|| |
| I tak jak księżycowi w nowiu, choć niewidocznemu, [nadal] towarzyszą planety i gwiazdy planet i gwiazd, tak też człowiekowi umarłemu towarzyszą owoce jego czynów. [23] |
yathā candro hy amāvāsyāṃ nakṣatrair yujyate gataḥ | tadvac charīranirmuktaḥ phalair yujyati karmaṇaḥ ||23|| |
Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział sto dziewięćdziesiąty szósty,
w którym jest mowa o połączeniu Atmana z ciałem.
[1] W przypadku śmierci lub snu głębokiego bez marzeń. (Przyp. M. Ganguli)
[2] W komentarzu Nilakanthy czytamy, iż kiedy w świadomości poznającego dominuje radźas, wtedy budzą się w nim wątpliwości; kiedy dominuje tamas, wtedy popełnia błędy i przyjmuje fałsz za prawdę. Natomiast sattwa daje prawdziwe poznanie, któremu towarzyszy niewzruszona pewność.(Przyp tłum.)
[3] Zmiany tekstu sanskryckiego, zaczerpnięte z aparatu krytycznego (196, 4, D): yathā kṛtam paśyati, taddhi paśyati.