Moksza-dharma-parwan 199

Mahābhārata

inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||

Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz

Rzecze Manu:
Kiedy piątka zmysłów połączona jest
z właściwymi każdemu zmysłowi przedmiotami oraz z umysłem,
wtedy nie widzi się tego Brahmana
tak jak nie widzi się sznura, na który nanizane są klejnoty.[1] [1]
manur uvāca
yadā te pañcabhiḥ pañca
vimuktā manasā saha
|
atha tad drakṣyase brahma
maṇau sūtram ivārpitam
||1||
Co więcej: tak jak na sznur nanizać można ozdoby
ze złota, perły, korale lub gliniane paciorki,
tak też dusza ludzka lgnąca do świata
może zależnie od swych postępków zamieszkiwać
ciała krów, ludzi, słoni, antylop i innych zwierząt,
a także robaków i owadów latających.
Jakim ciałem [dusza] czynów dokonuje,
takim też doznaje ich owoców. [2-4]
tad eva ca yathā sūtraṃ
suvarṇe vartate punaḥ
|
muktāsv atha pravāleṣu
mṛnmaye rājate tathā
||2||
tadvad goṣu manuṣyeṣu
tadvad dhastimṛgādiṣu
|
tadvat kīṭapataṃgeṣu
prasaktātmā svakarmabhiḥ
||3||
yena yena śarīreṇa
yad yat karma karoty ayam
|
tena tena śarīreṇa
tat tat phalam upāśnute
||4||
I tak jak jeden i ten sam roztwór glebowy
zaspokaja wszystkie potrzeby pokarmowe najrozmaitszych roślin,
tak też buddhi, stale obserwowana przez wewnętrzną jaźń,
podąża [jedną] ścieżką, wyznaczoną
najrozmaitszymi czynami poprzednich wcieleń. [5]
yathā hy ekarasā bhūmir
oṣadhyātmānusāriṇī
|
tathā karmānugā buddhir
antarātmānudarśinī
||5||
Poznanie prowadzi do powstania pragnienia;
pragnienie prowadzi do decyzji;
decyzja prowadzi do działania,
a z działania rodzą się owoce [skutki] czynów. [6]
jñānapūrvodbhavā lipsā
lipsāpūrvābhisaṃdhitā
|
abhisaṃdhipūrvakaṃ karma
karmamūlaṃ tataḥ phalam
||6||
Powinno się wiedzieć, że skutek czynu ma taką samą naturę jak czyn;
czyn ma naturę poznanego przedmiotu;
przedmiot ma naturę świadomości,
a świadomość ma naturę [jednocześnie] bytu i niebytu. [7]
phalaṃ karmātmakaṃ vidyāt
karma jñeyātmakaṃ tathā
|
jñeyaṃ jñānātmakaṃ vidyāj
jñānaṃ sadasadātmakam
||7||
Powinno się też wiedzieć, że boskim owocem jaki powstaje
po zniszczeniu aktów poznawania, owoców czynów,
przedmiotów poznawania i samych czynów,
jest [osiągnięcie stanu] świadomości tego,
którego powinno się poznać – [Brahmana]. [8]
jñānānāṃ ca phalānāṃ ca
jñeyānāṃ karmaṇāṃ tathā
|
kṣayānte tat phalaṃ divyaṃ
jñānaṃ jñeyapratiṣṭhitam
||8||
Ogromem zaiste jest ów Byt,
który widzą osiągający doskonałość Joginowie.
A nie widzą tego Bytu, który w samym sobie przebywa,
pozbawieni mądrości ludzie,
których poznanie ogranicza się do świata gun. [9]
mahad dhi paramaṃ bhūtaṃ
yuktāḥ paśyanti yoginaḥ
|
abudhās taṃ na paśyanti
hy ātmasthā guṇabuddhayaḥ
||9||
Od ziemi potężniejsza jest woda;
od wody ogień,
od ognia powietrze.
Od powietrza potężniejsza jest wielka przestrzeń,
od przestrzeni umysł,
od umysłu buddhi,
a za potężniejszy od buddhi uznaje się Czas. [10-11]
pṛthivīrūpato rūpam
apām iha mahattaram
|
adbhyo mahattaraṃ tejas
tejasaḥ pavano mahān
||10||
pavanāc ca mahad vyoma
tasmāt parataraṃ manaḥ
|
manaso mahatī buddhir
buddheḥ kālo mahān smṛtaḥ
||11||
Od Czasu zaś potężniejszy jest Bóg Wisznu,
do którego cały ten wszechświat należy.
I nie da się ujrzeć Bóstwa tego ogromu
początku, środka ani końca. [12]
kālāt sa bhagavān viṣṇur
yasya sarvam idaṃ jagat
|
nādir na madhyaṃ naivāntas
tasya devasya vidyate
||12||
Ponieważ nie ma początku, środka, ani końca,
On, niezmienny, wszelkie przekracza cierpienie;
cierpieniem bowiem nazywa się to, co ma kres. [13]
anāditvād amadhyatvād
anantatvāc ca so ‚vyayaḥ |
atyeti sarvaduḥkhāni
duḥkhaṃ hy antavad uchate ||13||
Ów Bóg Wisznu nazywany jest też najwyższym Brahmą;
On jest schronieniem [wszystkich istot] i najwyższym miejscem,
do którego gdy wstąpią ludzie, uwolnieni od rzeczy doczesnych,
osiągają na stałe stan wyzwolenia. [14]
tad brahma paramaṃ proktaṃ
tad dhāma paramaṃ smṛtam
|
tad gatvā kālaviṣayād
vimuktā mokṣam āśritāḥ
||14||
Rzeczy, [które podlegają wpływowi czasu],
widoczne są dzięki swym cechom;
Brahma jest od nich wyższy z powodu nieposiadania cech.
Ustanie działania jest cnotą, dającą nieśmiertelność [wyzwolenia]. [15]
guṇais tv etaiḥ prakāśante
nirguṇatvāt tataḥ param
|
nivṛttilakṣaṇo dharmas
tathānantyāya kalpa te
||15||
Rygweda, Jadźurweda i Samaweda maja oparcie w ciałach ludzi.
Rodzą się na końcach języków,
osiąga się je poprzez [długotrwały] wysiłek[2]
i są nietrwałe. [16]
ṛco yajūṃṣi sāmāni
śarīrāṇi vyapāśritāḥ
|
jihvāgreṣu pravartante
yatnasādhyā vināśinaḥ
||16||
A do tego Brahmy w taki sposób jak do Wed dojść nie można.
On jest ciała mieszkańcem;
bez początku, środka ani końca
i nie da się go osiągnąć żadnym wysiłkiem. [17]
na caivam iṣyate brahma
śarīrāśrayasaṃbhavam
|
na yatnasādhyaṃ tad brahma
nādimadhyaṃ na cāntavat
||17||
Powiada się, że Rygweda, Jadźurweda i Samaweda
mają początek, a wiadomo jest,
że [musi] mieć swój kres to, co ma początek.
Lecz ten Brahma początku nie ma. [18]
ṛcām ādis tathā sāmnāṃ
yajuṣām ādir ucyate
|
antaś cādimatāṃ dṛṣṭo
na cādir brahmaṇaḥ smṛtaḥ
||18||
Ponieważ nie ma początku ani końca, jest wieczny i niezmienny.
A skoro jest niezmienny, to jest też wolny od par przeciwieństw;
skoro zaś jest wolny od par przeciwieństw, to jest najwyższy. [19]
anāditvād anantatvāt
tad anantam athāvyayam
|
avyayatvāc ca nirdvaṃdvaṃ
dvaṃdvābhāvāt tataḥ param
||19||
Z powodu złego losu [przeznaczenia], nieznajomości środka
oraz przeszkód, sprawionych ich własnymi czynami,
śmiertelni nie znajdują drogi, prowadzącej do tego Najwyższego. [20]
adṛṣṭato ‚nupāyāc ca apy
abhisaṃdheś ca karmaṇaḥ
|
na tena martyāḥ paśyanti
yena gacchanti tat param
||20||
Z powodu przywiązania do przedmiotów zmysłowych,
z powodu ujrzenia wizji nieba oraz z powodu innych pragnień,
nie wstępuje [człowiek] w [stan] tego Najwyższego. [21]
viṣayeṣu ca saṃsargāc
chāśvatasya ca darśanāt
|
manasā cānyad ākāṅkṣan
paraṃ na pratipadyate
||21||
Tym, co ludzie na tym świecie widzą i czego pragną,
są najrozmaitsze przedmioty.
A za cel swój mając zdobywanie przedmiotów,
nie pragną tego Najwyższego,
który [będąc ponad rzeczywistością przedmiotową],
żadnych cech nie posiada. [22]
guṇān yad iha paśyanti
tad icchanty apare janāḥ
|
paraṃ naivābhikāṅkṣanti
nirguṇatvād guṇārthinaḥ
||22||
Jakże ktoś, kto posiada tylko niższe cechy
mógłby poznać te wyższe właściwości?
Tego, kto stoi ponad cechami,
poznać należy poprzez rozumowanie. [23]
guṇair yas tv avarair yuktaḥ
kathaṃ vidyād guṇān imān
|
anumānād dhi gantavyaṃ
guṇair avayavaiḥ saha
||23||
Poznanie najwyższego osiąga się subtelnym umysłem;
słowa nie są w stanie Go opisać.
To, co umysłowe ujmuje się umysłem,
co widzialne – wzrokiem. [24]
sūkṣmeṇa manasā vidmo
vācā vaktuṃ na śaknumaḥ
|
mano hi manasā grāhyaṃ
darśanena ca darśanam
||24||
Kiedy aktem prawdziwego poznania oczyści się buddhi,
potem buddhi oczyści umysł, a umysł z kolei oczyści wszystkie zmysły,
wtedy dopiero wstąpić można w To, Najwyższe, Niezniszczalne! [25]
jñānena nirmalīkṛtya
buddhiṃ buddhyā tathā manaḥ
|
manasā cendriyagrāmam
anantaṃ pratipadyate
||25||
Kto oczyścił buddhi i ma doskonale sprawny umysł,
ten osiąga cechę bezpragnieniowości.
Tu, na tym świecie ludzie, podniecani przedmiotami,
nie łączą się z Najwyższym,
tak jak powietrze nie łączy się ze śpiącym w suchym drewnie ogniem. [26]
buddhiprahīṇo manasāsamṛddhas
tathā nirāśīr guṇatām upaiti
|
paraṃ tyajantīha vilobhyamānā
hutāśanaṃ vāyur ivendhanastham
||26||
Gdy cechy [elementów grubych, czyli przedmioty zmysłowe]
zostają rozpuszczone w umyśle,
wtedy umysł zawsze osiąga to, co stoi ponad buddhi.
Gdy tego nie ma i przedmioty zmysłowe pozostają postrzegane
jako odrębne rzeczy,
wtedy umysł zawsze ujmuje to, co jest poniżej buddhi.
Kto praktykuje zgodnie z opisaną tutaj regułą,
ten wchodzi w ciało Brahmy. [27]
guṇādāne viprayoge ca teṣāṃ
manaḥ sadā buddhiparāvarābhyām
|
anenaiva vidhinā saṃpravṛtto
guṇādāne brahmaśarīram eti
||27||
Purusza ma naturę nieprzejawionego, lecz widoczne jest jego działanie.
On w chwili śmierci wchodzi w stan nieprzejawienia.
Kiedy ma naturę pragnieniową, wtedy łączy się ze zmysłami,
[co daje] przyjemność lub przykrość. [28]
avyaktātmā puruṣo ‚vyaktakarmā
so ‚vyaktatvaṃ gacchati hy antakāle
|
tair evāyaṃ cendriyair vardhamānair
glāyadbhir vā vartate karmarūpaḥ
||28||
Ten Purusza, posiadając ciało i czynne zmysły,
znajduje schronienie w pięciu elementach.
Ale kiedy zostaje pozbawiony siły przez owego
Najwyższego i Niezmiennego, działać nie może. [29]
sarvair ayaṃ cendriyaiḥ saṃprayukto
dehaḥ prāptaḥ pañcabhūtāśrayaḥ syāt
|
nāsāmarthyād gacchati karmaṇeha
hīnas tena parameṇāvyayena
||29||
Śmierci Ziemi zobaczyć nie może człowiek,
lecz śmierć ta, wiedz o tym, kiedyś nastąpi.
Do Najwyższego prowadzą tutaj [losy] spragnionego [człowieka],
niczym wiatr, który kieruje do [brzegu] błądzącą po oceanie łódź. [30]
pṛthvyā naraḥ paśyati nāntam asyā
hy antaś cāsyā bhavitā ceti viddhi
|
paraṃ nayantīha vilobhyamānaṃ
yathā plavaṃ vāyur ivārṇavastham
||30||
Jak słońce, [dzień cały] trudzące się ziemi oświetlaniem,
pracę swą kończy o zachodzie,
tak ten asceta, do przedmiotów doświadczenia nie lgnący,
zajęcia wszelkie porzuciwszy, w Brahmana wstępuje,
od cech wolnego i niezmiennego. [31]
divākaro guṇam upalabhya nirguṇo
yathā bhaved vyapagataraśmimaṇḍalaḥ
|
tathā hy asau munir iha nirviśeṣavān
sa nirguṇaṃ praviśati brahma cāvyayam
||31||
A wstąpiwszy w tego znikąd nieprzybyłego, niezrodzonego,
który schronieniem jest wszystkich ludzi dobro czyniących,
samoistnego źródła stworzeń wszelkich, niezmiennego i odwiecznego,
nieśmiertelnego i niezniszczalnego,
osiąga się nieśmiertelność wieczną, spokoju pełną. [32]
anāgatiṃ sukṛtimatāṃ parāṃ gatiṃ
svayaṃbhuvaṃ prabhavanidhānam avyayam
|
sanātanaṃ yad amṛtam avyayaṃ padaṃ
vicārya taṃ śamam amṛtatvam aśnute
||32||

Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział sto dziewięćdziesiąty dziewiąty,
mówiący o dochodzeniu do Najwyższego.


[1] Sznur, na który nanizane są klejnoty, nie jest widoczny, podobnie też Brahmana nie można zobaczyć.

[2] Aby „osiągnąć” Wedy, trzeba było nauczyć się ich na pamięć.

Dodaj komentarz