Moksza-dharma-parwan 189

Mahābhārata

inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||

Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Andrzej Babkiewicz

Rzecze Judhiszthira:
Powiedziałeś już, Panie, o powinnościach czterech okresów życia,
o obowiązkach królów oraz przytoczyłeś szereg opowieści,
mówiących o różnych aspektach życia.
Usłyszałem też od ciebie liczne przypowieści, związane z dharmą.
Lecz mam jeszcze pewną wątpliwość,
którą, proszę, racz mi rozjaśnić, o Wielki Męrdcze.
Chciałbym się dowiedzieć, o Bharato,
jakie owoce są udziałem ascetów praktykujących dźapę[1].
Czy coś Ci o nich wiadomo?
I dokąd odchodzą po śmierci
ci, którzy praktykują dźapę? [1-3]
yudhiṣṭhira uvāca
cāturāśramyam uktaṃ te
rājadharmās tathaiva ca
|
nānāśrayāś ca bahava
itihāsāḥ pṛthagvidhāḥ
||1||
śrutās tvattaḥ kathāś caiva
dharmayuktā mahāmate
|
saṃdeho ‚sti tu kaś cin me
tad bhavān vaktum arhati
||2||
jāpakānāṃ phalāvāptiṃ
śrotum icchāmi bhārata
|
kiṃ phalaṃ japatām uktaṃ
kva vā tiṣṭhanti jāpakāḥ
||3||

Powiedzieć racz mi, o Bezgrzeszny,
o regułach dżapy
oraz kim jest recytujący dżapę asceta –
wyznawcą sankhji, jogi, czy może rytualizmu? [4]

japasya ca vidhiṃ kṛtsnaṃ
vaktum arhasi me ‚nagha
|
jāpakā iti kiṃ caitat
sāṃkhyayogakriyāvidhiḥ
||4||

Jakich reguł należy przestrzegać podczas składania ofiar?
I jaką nazwą określa się wszystkie recytowane modlitwy?
O tym wszystkim mi powiedz,
jesteś wszak wszechwiedzący! [5]

kiṃ yajñavidhir evaiṣa
kim etaj japyam ucyate
|
etan me sarvam ācakṣva
sarvajño hy asi me mataḥ
||5||
Rzecze Bhiszma:
W tym miejscu warto przytoczyć opowieść
o tym, co dawno temu zaszło
pomiędzy Śmiercią, Czasem i pewnym braminem. [2] [6]
bhīṣma uvāca
atrāpy udāharantīmam
itihāsaṃ purātanam
|
yamasya yat purā vṛttaṃ
kālasya brāhmaṇasya ca
||6||
Mędrcy, którzy poznali czym jest wyzwolenie,
przekazali nauki sankhji i jogi. [*]

Tym, którzy praktykują dżapę,
szkoła wedanty [nazywana inaczej szkołą sankhji] zaleca sannjasę,
[czyli całkowite porzucenie zajęć świeckich].
Wedy natomiast nauczają [o potrzebie]
zaprzestania odprawiania rytuałów.
Na obu tych drogach, prowadzących do spokoju w Brahmanie,
praktykuje się dżapę [przez pewien czas,
a potem] się tej praktyki zaprzestaje[3]. [7]

sāṃkhyayogau tu yāv uktau
munibhir mokṣadarśibhiḥ
|*

saṃnyāsa eva vedānte
vartate japanaṃ prati
|
vedavādābhinirvṛttā
śāntir brahmaṇy avasthitau
|
mārgau tāv apy ubhāv etau
saṃśritau na ca saṃśritau
||7||

Powiem Ci teraz, o królu,
co na ten temat można przeczytać w księgach,
oraz o samej praktyce dżapy.
Zaleca się tutaj skupienie umysłu
oraz powściąganie zmysłów,
a także praktykowanie prawdy,
podtrzymywanie ognia,
usługiwanie pustelnikom,
kontemplację, ascezę, powściąganie zmysłów,
cierpliwość, dobrą wolę oraz umiarkowaną dietę. [8-9]

yathā saṃśrūyate rājan
kāraṇaṃ cātra vakṣyate
|
manaḥsamādhir atrāpi
tathendriyajayaḥ smṛtaḥ
||8||
satyam agniparīcāro
viviktānāṃ ca sevanam
|
dhyānaṃ tapo damaḥ kṣāntir
anasūyā mitāśanam
||9||

Ponadto wycofanie się od doznawania przedmiotów zmysłowych,
umiarkowana mowę, a także spokój.
Wymienione wyżej praktyki stanowią tzw. drogę działania
i prowadzą do osiągnięcia owoców.

Posłuchaj też o [praktykach,
stosowanych na drodze] powstrzymywania się od działania.[4]
Powiem Ci też w jaki sposób
wskutek [praktykowania] dżapy u uczniów bramińskich
dochodzi do powstrzymania działania.[*]

Powinien zatem ów uczeń,
wszedłszy na powrotną drogę (powstrzymania się od działania),
[prowadzącą poprzez] to, co przejawione (vyakta),
to, co nieprzejawione (avyakta)
i to niemające podpory (anāśraya),
uprawiać wszystkie bez wyjątku praktyki,
o których wyżej powiedziano.[5] [10-11]

viṣayapratisaṃhāro
mitajalpas tathā śamaḥ
|
eṣa pravṛttako dharmo
nivṛttakam atho śṛṇu
||10||

yathā nivartate karma
japato brahmacāriṇaḥ
|
na japo na ca vai dhyānaṃ
necchā na dveṣaharṣaṇau
|*

etat sarvam aśeṣeṇa
yathoktaṃ parivarjayet
|
trividhaṃ mārgam āsādya
vyaktāvyaktam anāśrayam
||11||

[Uczeń] powinien siedzieć na posłaniu
wykonanym z trawy kuśa,
trzymać tę trawę w ręku, wpiąć ją we włosy,
rozsypać wokół siebie
oraz okrywać swoje ciało odzieniem z niej utkanym. [12]
kuśoccayaniṣaṇṇaḥ san
kuśahastaḥ kuśaiḥ śikhī
|
cīraiḥ parivṛtas tasmin
madhye channaḥ kuśais tathā
||12||

Potem powinien pożegnać wszelkie świecki sprawy
i więcej o nich nie myśleć.
Popadłszy w [stan] tożsamości (jedności duszy z Brahmanem),
niechaj umysł skupi w umyśle. [13]

viṣayebhyo namaskuryād
viṣayān na ca bhāvayet
|
sāmyam utpādya manaso
manasy eva mano dadhat
||13||

Niechaj kontempluje Brahmana
recytując dające wielkie łaski mantry[6].
Potem, trwając w stanie samadhi,
powinien zaprzestać recytacji. [14]

tad dhiyā dhyāyati brahma
japan vai saṃhitāṃ hitām
|
saṃnyasyaty atha vā tāṃ vai
samādhau paryavasthitaḥ
||14||

Teraz [w stanie samadhi], jogin praktykuje kontemplację (dhyāna)
przy pomocy wezbranej siły [skupienia].
Dzięki ascezie staje się czysty i opanowany,
i zanikają u niego awersje i pragnienia. [15]

dhyānam utpādayaty atra
saṃhitābalasaṃśrayāt
|
śuddhātmā tapasā dānto
nivṛttadveṣakāmavān
||15||

Bez pragnień, bez złudzeń,
niewrażliwy na działanie par przeciwieństw,
nie smuci się ani nie dąży do niczego.
Nie uważa się za sprawcę działań,
ani za sprawcę skutków tych działań. [16]

arāgamoho nirdvaṃdvo
na śocati na sajjate
|
na kartākaraṇīyānāṃ
na kāryāṇām iti sthitiḥ
||16||

I nie powstają u niego żadne myśli egoistyczne;
nie chwytając nic dla siebie,
nie unosi się pychą
ani nie pozostaje bezczynny. [17]

na cāhaṃkārayogena
manaḥ prasthāpayet kva cit
|
na cātmagrahaṇe yukto
nāvamānī na cākriyaḥ
||17||

Zajęty stale nie mającą sobie równej praktyką kontemplacji,
w kontemplacji pogrążony,
z pełnym przekonaniem kontemplacji oddany,
dzięki kontemplacji wchodzi w stan samadhi,
po czym stopniowo kontemplację porzuca. [18]

dhyānakriyāparo yukto
dhyānavān dhyānaniścayaḥ
|
dhyāne samādhim utpādya
tad api tyajati kramāt
||18||

W tym stanie [samadhi] trwając,
on, zaiste szczęśliwy, porzuca wszystko;
wolny od pragnień porzuca prany
i łączy się z subtelną energią Śakti. [19]

sa vai tasyām avasthāyāṃ
sarvatyāgakṛtaḥ sukhī
|
nirīhas tyajati prāṇān
brāhmīṃ saṃśrayate tanum
||19||

Lecz jeśli nie ma na to ochoty,
wtedy wznosi się do sfery Brahmana,
gdzie kończy się jego wędrówka. [20]

atha vā necchate tatra
brahmakāyaniṣevaṇam
|
utkrāmati ca mārgastho
naiva kva cana jāyate
||20||

Wzniósłszy się do poznania Atmana,
on, będąc spokojnym i zdrowym,
on, nieskalany,
wkracza w nieśmiertelność czystej Jaźni. [21]

ātmabuddhiṃ samāsthāya
śāntībhūto nirāmayaḥ
|
amṛtaṃ virajaḥśuddham
ātmānaṃ pratipadyate
||21||

Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział sto osiemdziesiąty dziewiąty,
mówiący o naturze kontemplacji.


[1] Dźapa (japa) to ciche (w myśli) lub głośne powtarzanie mantry, najczęściej mantrą  jest święta sylaba Om, nazywana  Pranawą  (praṇava) i rozmaicie interpretowaną.

[2] Ten werset sugeruje, że dalej nastąpi owa opowieść, ale opowieść się nie pojawia, natomiast  Bhiszma odpowiada na postawione mu pytania.

[3] Komentator dodaje, ze punktem zwrotnym jest ujrzenie własnej duszy.

[4] Są dwie drogi, którymi można podążać żyjąc w świecie: jedna to Pravrtti dharma, druga to Nivrtti dharma. Pierwsza jest drogą działania, druga to droga powstrzymywania się od działania. Zalecenia podane w ślokach 10 i 11 dotyczą drogi działania, dlatego nazywa się je pravartaka yajῆa, czyli ofiara, składaną na drodze działania, czyli pravrtti. (Przyp. Mohan Ganguli.)

[5] Oto objaśnienie trojakiej drogi [powrotnej]:
Przejawione (vyakta) [może być] zewnętrzne i wewnętrzne. To to, co mają za swoją podporę stany samadhi z witarką [z myśleniem, z nachodzeniem na świadomość znaczenia słów] i z wiciarą [z przenikaniem subtelnej rzeczywistości], czyli elementy subtelne (sūkṣma) i grube (shūla).
Nieprzejawione (avyakta) to to, co stanowi podporę [stanów] samadhi z szczęśliwością (ānanda) i stanem „jestem” (āsmitā).
Nie mające podpory to stan samej tylko czystej świadomości, bez przedmiotów.

[6] Np. sylabę Om lub Gajatri-mantrę.

Dodaj komentarz