Mahābhārata
inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||
Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz
Rzecze Wjasa:
Od wytworów Prakryti wyżej stoi Pola Znawca. Nie znają go owe wytwory, lecz On zna je [wszystkie]. [1]
Z ich pomocą wykonuje dusza wszystkie konieczne działania używając pięciu zmysłów wraz z szóstym – umysłem, niczym woźnica, który pewną ręką zaprzęg silnych i posłusznych prowadzi rumaków. [2]
Wyżej od narządów zmysłów (indriya) stoją przedmioty zmysłowe (indriyārtha); ponad przedmiotami jest umysł (manas); ponad umysłem – intuicja (buddhi), ponad intuicją – dusza (ātman), zwana też wielką (mahat). [3]
Wyższe od duszy jest nieprzejawione (avyakta)[1], a od nieprzejawionego wyższa jest Nieśmiertelność[2]. I nie ma nic wyższego ponad Nieśmiertelność; ona jest kresem wszystkiego, najwyższym dobrem i najwyższym miejscem. [4]
Ale ten we wszystkich istotach ukryty Atman[3] nie jest łatwo widzialny. Ujrzeć Go mogą tylko najlepsi z Joginów, mający rozwiniętą intuicję (buddhi) i zdolność subtelnego widzenia. [5]
Kto w swym wewnętrznym „Ja” (Atmanie) przy pomocy intuicji rozpuścił umysł i zmysły, kto porzucił liczne myśli o przedmiotach zmysłowych i znalazł radość w kontemplacji, czyj umysł napełnił się Wiedzą, kto nie ma nad sobą żadnego pana i czyja świadomość jest uciszona, ten wstępuje w krainę Nieśmiertelności! [6-7]
Lecz kto duszę ma niewolnika i zmysłom panować nad sobą pozwala, kto zapomniał co dobre, a co złe, ponieważ poddał się zmysłom, ten, śmierci podległy, śmierć spotyka. [8]
Pokonawszy wszystkie sankalpy[4] powinien (asceta) pogrążyć / rozpuścić umysł w gunie sattwie. Kto tego dokona, ten stanie się niczym góra Kalańdźara[5]. [9]
Dzięki oczyszczeniu / uciszeniu świadomości już tutaj, na tym świecie przekracza się dobro i zło, przyjemność i przykrość, wygodę i niewygodę. Stałe przebywanie w tym stanie uciszonej świadomości daje szczęście nieskończone. [10]
A ta uciszona świadomość podobna jest do snu głębokiego, w którym słodko się zasypia, lub do zapalonej w miejscu od wiatru osłoniętym lampy, równym i nieruchomym palącej się płomieniem. [11]
I tak przez cały czas, nieprzerwanie łącząc się Atmanem, skromnie odżywiający się (asceta) o oczyszczonej świadomości widzi w sobie Atmana, Najwyższego Ducha. [12]
Ta nauka, mój synu, którą ci teraz przekazuję, jest wszelkiej wiedzy sekretem tajemnym; aby ją pojąć, nie wystarcza studiowanie świętych pism, lecz trzeba odnaleźć ją w sobie, ona bowiem wypływa z Jaźni. [13]
Ten nektar nieśmiertelnej wiedzy jest esencją wszystkich głoszących prawdę dawnych opowieści, a także dziesięciu tysięcy wersetów Rygwedy. [14]
Jak masło powstaje ze śmietany, a ogień z drewna, tak ta wiedza powstała z mądrości mędrców na pożytek naszych synów. [15]
Ta wiedza synowska powinna być przekazywana snatakom[6], czyli tym, którzy zakończyli okres nauki i podjęli obowiązki drugiego okresu życia. Nie jest ona przeznaczona dla ludzi niespokojnych (apraśānta), nieopanowanych (adānta) i niepraktykujących ascezy (atapasvin). [16]
Nie jest też owa wiedza przeznaczona dla tych, którzy nie znają Wed, nie postępują zgodnie z zaleceniami nauczycieli i nie są wolni od zazdrości. Nie jest też przeznaczona dla ludzi nieuczciwych i dopuszczających się czynów zakazanych. [17]
Nie należy przekazywać tej nauki ludziom, którzy namiętnie zapalają się w rozumowaniach i dyskusjach czysto umysłowych, ani też ludziom złośliwym i oszczercom, lecz należy przekazywać ją ludziom wybitnym, godnym szacunku, posiadającym spokój ducha i praktykującym ascezę. [18]
Tę naukę tajemną przekazać można umiłowanemu synowi i posłusznemu uczniowi, lecz w żadnym wypadku nie powinno się jej ujawniać nikomu innemu. [19]
Kto poznaje prawdziwie, ten choćby cała ziemię z jej wszystkimi klejnotami w darze otrzymał, dar tej wiedzy tajemnej wyżej cenić powinien. [20]
A teraz jeszcze głębszą odsłonię ci tajemnicę wewnętrznej jaźni, sekret nadludzki, który wielcy ryszi poznali i który wysławiają upaniszady; wszak to właśnie poznać pragniesz! [21-22]
O czymże jeszcze myślisz, mój synu, i jakie jeszcze masz wątpliwości? Oto siedzę przed tobą; cóż jeszcze mam ci powiedzieć? [23]
Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział dwieście trzydziesty ósmy,
zawierający kolejne pytania Śuki.
[1] Czyli Prakryti.
[2] Czyli Brahman.
[3] Z kontekstu wynika, że chodzi tutaj o Atmana, który jest tożsamy z Brahmanem, w poprzednim wersecie nazwanym Nieśmiertelnością.
[4] Sanskrycki termin saṁkalpa może znaczyć „postanowienie”, „twór myślowy”, „wyobrażenie”, „koncepcja”, „idea”, „pojęcie” itp.
[5] Święta góra w krainie Bundalkhand, dziś Kalinjar Fort w pobliżu Khajuraho.
[6] Sanskr. snātaka = „kąpiący się” (rytualnie).