Mahābhārata
inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||
Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz
| Rzecze Manu: Kiedy piątka zmysłów połączona jest z właściwymi każdemu zmysłowi przedmiotami oraz z umysłem, wtedy nie widzi się tego Brahmana tak jak nie widzi się sznura, na który nanizane są klejnoty.[1] [1] |
manur uvāca yadā te pañcabhiḥ pañca vimuktā manasā saha | atha tad drakṣyase brahma maṇau sūtram ivārpitam ||1|| |
| Co więcej: tak jak na sznur nanizać można ozdoby ze złota, perły, korale lub gliniane paciorki, tak też dusza ludzka lgnąca do świata może zależnie od swych postępków zamieszkiwać ciała krów, ludzi, słoni, antylop i innych zwierząt, a także robaków i owadów latających. Jakim ciałem [dusza] czynów dokonuje, takim też doznaje ich owoców. [2-4] |
tad eva ca yathā sūtraṃ suvarṇe vartate punaḥ | muktāsv atha pravāleṣu mṛnmaye rājate tathā ||2|| tadvad goṣu manuṣyeṣu tadvad dhastimṛgādiṣu | tadvat kīṭapataṃgeṣu prasaktātmā svakarmabhiḥ ||3|| yena yena śarīreṇa yad yat karma karoty ayam | tena tena śarīreṇa tat tat phalam upāśnute ||4|| |
| I tak jak jeden i ten sam roztwór glebowy zaspokaja wszystkie potrzeby pokarmowe najrozmaitszych roślin, tak też buddhi, stale obserwowana przez wewnętrzną jaźń, podąża [jedną] ścieżką, wyznaczoną najrozmaitszymi czynami poprzednich wcieleń. [5] |
yathā hy ekarasā bhūmir oṣadhyātmānusāriṇī | tathā karmānugā buddhir antarātmānudarśinī ||5|| |
| Poznanie prowadzi do powstania pragnienia; pragnienie prowadzi do decyzji; decyzja prowadzi do działania, a z działania rodzą się owoce [skutki] czynów. [6] |
jñānapūrvodbhavā lipsā lipsāpūrvābhisaṃdhitā | abhisaṃdhipūrvakaṃ karma karmamūlaṃ tataḥ phalam ||6|| |
| Powinno się wiedzieć, że skutek czynu ma taką samą naturę jak czyn; czyn ma naturę poznanego przedmiotu; przedmiot ma naturę świadomości, a świadomość ma naturę [jednocześnie] bytu i niebytu. [7] |
phalaṃ karmātmakaṃ vidyāt karma jñeyātmakaṃ tathā | jñeyaṃ jñānātmakaṃ vidyāj jñānaṃ sadasadātmakam ||7|| |
| Powinno się też wiedzieć, że boskim owocem jaki powstaje po zniszczeniu aktów poznawania, owoców czynów, przedmiotów poznawania i samych czynów, jest [osiągnięcie stanu] świadomości tego, którego powinno się poznać – [Brahmana]. [8] |
jñānānāṃ ca phalānāṃ ca jñeyānāṃ karmaṇāṃ tathā | kṣayānte tat phalaṃ divyaṃ jñānaṃ jñeyapratiṣṭhitam ||8|| |
| Ogromem zaiste jest ów Byt, który widzą osiągający doskonałość Joginowie. A nie widzą tego Bytu, który w samym sobie przebywa, pozbawieni mądrości ludzie, których poznanie ogranicza się do świata gun. [9] |
mahad dhi paramaṃ bhūtaṃ yuktāḥ paśyanti yoginaḥ | abudhās taṃ na paśyanti hy ātmasthā guṇabuddhayaḥ ||9|| |
| Od ziemi potężniejsza jest woda; od wody ogień, od ognia powietrze. Od powietrza potężniejsza jest wielka przestrzeń, od przestrzeni umysł, od umysłu buddhi, a za potężniejszy od buddhi uznaje się Czas. [10-11] |
pṛthivīrūpato rūpam apām iha mahattaram | adbhyo mahattaraṃ tejas tejasaḥ pavano mahān ||10|| pavanāc ca mahad vyoma tasmāt parataraṃ manaḥ | manaso mahatī buddhir buddheḥ kālo mahān smṛtaḥ ||11|| |
| Od Czasu zaś potężniejszy jest Bóg Wisznu, do którego cały ten wszechświat należy. I nie da się ujrzeć Bóstwa tego ogromu początku, środka ani końca. [12] |
kālāt sa bhagavān viṣṇur yasya sarvam idaṃ jagat | nādir na madhyaṃ naivāntas tasya devasya vidyate ||12|| |
| Ponieważ nie ma początku, środka, ani końca, On, niezmienny, wszelkie przekracza cierpienie; cierpieniem bowiem nazywa się to, co ma kres. [13] |
anāditvād amadhyatvād anantatvāc ca so ‚vyayaḥ | atyeti sarvaduḥkhāni duḥkhaṃ hy antavad uchate ||13|| |
| Ów Bóg Wisznu nazywany jest też najwyższym Brahmą; On jest schronieniem [wszystkich istot] i najwyższym miejscem, do którego gdy wstąpią ludzie, uwolnieni od rzeczy doczesnych, osiągają na stałe stan wyzwolenia. [14] |
tad brahma paramaṃ proktaṃ tad dhāma paramaṃ smṛtam | tad gatvā kālaviṣayād vimuktā mokṣam āśritāḥ ||14|| |
| Rzeczy, [które podlegają wpływowi czasu], widoczne są dzięki swym cechom; Brahma jest od nich wyższy z powodu nieposiadania cech. Ustanie działania jest cnotą, dającą nieśmiertelność [wyzwolenia]. [15] |
guṇais tv etaiḥ prakāśante nirguṇatvāt tataḥ param | nivṛttilakṣaṇo dharmas tathānantyāya kalpa te ||15|| |
| Rygweda, Jadźurweda i Samaweda maja oparcie w ciałach ludzi. Rodzą się na końcach języków, osiąga się je poprzez [długotrwały] wysiłek[2] i są nietrwałe. [16] |
ṛco yajūṃṣi sāmāni śarīrāṇi vyapāśritāḥ | jihvāgreṣu pravartante yatnasādhyā vināśinaḥ ||16|| |
| A do tego Brahmy w taki sposób jak do Wed dojść nie można. On jest ciała mieszkańcem; bez początku, środka ani końca i nie da się go osiągnąć żadnym wysiłkiem. [17] |
na caivam iṣyate brahma śarīrāśrayasaṃbhavam | na yatnasādhyaṃ tad brahma nādimadhyaṃ na cāntavat ||17|| |
| Powiada się, że Rygweda, Jadźurweda i Samaweda mają początek, a wiadomo jest, że [musi] mieć swój kres to, co ma początek. Lecz ten Brahma początku nie ma. [18] |
ṛcām ādis tathā sāmnāṃ yajuṣām ādir ucyate | antaś cādimatāṃ dṛṣṭo na cādir brahmaṇaḥ smṛtaḥ ||18|| |
| Ponieważ nie ma początku ani końca, jest wieczny i niezmienny. A skoro jest niezmienny, to jest też wolny od par przeciwieństw; skoro zaś jest wolny od par przeciwieństw, to jest najwyższy. [19] |
anāditvād anantatvāt tad anantam athāvyayam | avyayatvāc ca nirdvaṃdvaṃ dvaṃdvābhāvāt tataḥ param ||19|| |
| Z powodu złego losu [przeznaczenia], nieznajomości środka oraz przeszkód, sprawionych ich własnymi czynami, śmiertelni nie znajdują drogi, prowadzącej do tego Najwyższego. [20] |
adṛṣṭato ‚nupāyāc ca apy abhisaṃdheś ca karmaṇaḥ | na tena martyāḥ paśyanti yena gacchanti tat param ||20|| |
| Z powodu przywiązania do przedmiotów zmysłowych, z powodu ujrzenia wizji nieba oraz z powodu innych pragnień, nie wstępuje [człowiek] w [stan] tego Najwyższego. [21] |
viṣayeṣu ca saṃsargāc chāśvatasya ca darśanāt | manasā cānyad ākāṅkṣan paraṃ na pratipadyate ||21|| |
| Tym, co ludzie na tym świecie widzą i czego pragną, są najrozmaitsze przedmioty. A za cel swój mając zdobywanie przedmiotów, nie pragną tego Najwyższego, który [będąc ponad rzeczywistością przedmiotową], żadnych cech nie posiada. [22] |
guṇān yad iha paśyanti tad icchanty apare janāḥ | paraṃ naivābhikāṅkṣanti nirguṇatvād guṇārthinaḥ ||22|| |
| Jakże ktoś, kto posiada tylko niższe cechy mógłby poznać te wyższe właściwości? Tego, kto stoi ponad cechami, poznać należy poprzez rozumowanie. [23] |
guṇair yas tv avarair yuktaḥ kathaṃ vidyād guṇān imān | anumānād dhi gantavyaṃ guṇair avayavaiḥ saha ||23|| |
| Poznanie najwyższego osiąga się subtelnym umysłem; słowa nie są w stanie Go opisać. To, co umysłowe ujmuje się umysłem, co widzialne – wzrokiem. [24] |
sūkṣmeṇa manasā vidmo vācā vaktuṃ na śaknumaḥ | mano hi manasā grāhyaṃ darśanena ca darśanam ||24|| |
| Kiedy aktem prawdziwego poznania oczyści się buddhi, potem buddhi oczyści umysł, a umysł z kolei oczyści wszystkie zmysły, wtedy dopiero wstąpić można w To, Najwyższe, Niezniszczalne! [25] |
jñānena nirmalīkṛtya buddhiṃ buddhyā tathā manaḥ | manasā cendriyagrāmam anantaṃ pratipadyate ||25|| |
| Kto oczyścił buddhi i ma doskonale sprawny umysł, ten osiąga cechę bezpragnieniowości. Tu, na tym świecie ludzie, podniecani przedmiotami, nie łączą się z Najwyższym, tak jak powietrze nie łączy się ze śpiącym w suchym drewnie ogniem. [26] |
buddhiprahīṇo manasāsamṛddhas tathā nirāśīr guṇatām upaiti | paraṃ tyajantīha vilobhyamānā hutāśanaṃ vāyur ivendhanastham ||26|| |
| Gdy cechy [elementów grubych, czyli przedmioty zmysłowe] zostają rozpuszczone w umyśle, wtedy umysł zawsze osiąga to, co stoi ponad buddhi. Gdy tego nie ma i przedmioty zmysłowe pozostają postrzegane jako odrębne rzeczy, wtedy umysł zawsze ujmuje to, co jest poniżej buddhi. Kto praktykuje zgodnie z opisaną tutaj regułą, ten wchodzi w ciało Brahmy. [27] |
guṇādāne viprayoge ca teṣāṃ manaḥ sadā buddhiparāvarābhyām | anenaiva vidhinā saṃpravṛtto guṇādāne brahmaśarīram eti ||27|| |
| Purusza ma naturę nieprzejawionego, lecz widoczne jest jego działanie. On w chwili śmierci wchodzi w stan nieprzejawienia. Kiedy ma naturę pragnieniową, wtedy łączy się ze zmysłami, [co daje] przyjemność lub przykrość. [28] |
avyaktātmā puruṣo ‚vyaktakarmā so ‚vyaktatvaṃ gacchati hy antakāle | tair evāyaṃ cendriyair vardhamānair glāyadbhir vā vartate karmarūpaḥ ||28|| |
| Ten Purusza, posiadając ciało i czynne zmysły, znajduje schronienie w pięciu elementach. Ale kiedy zostaje pozbawiony siły przez owego Najwyższego i Niezmiennego, działać nie może. [29] |
sarvair ayaṃ cendriyaiḥ saṃprayukto dehaḥ prāptaḥ pañcabhūtāśrayaḥ syāt | nāsāmarthyād gacchati karmaṇeha hīnas tena parameṇāvyayena ||29|| |
| Śmierci Ziemi zobaczyć nie może człowiek, lecz śmierć ta, wiedz o tym, kiedyś nastąpi. Do Najwyższego prowadzą tutaj [losy] spragnionego [człowieka], niczym wiatr, który kieruje do [brzegu] błądzącą po oceanie łódź. [30] |
pṛthvyā naraḥ paśyati nāntam asyā hy antaś cāsyā bhavitā ceti viddhi | paraṃ nayantīha vilobhyamānaṃ yathā plavaṃ vāyur ivārṇavastham ||30|| |
| Jak słońce, [dzień cały] trudzące się ziemi oświetlaniem, pracę swą kończy o zachodzie, tak ten asceta, do przedmiotów doświadczenia nie lgnący, zajęcia wszelkie porzuciwszy, w Brahmana wstępuje, od cech wolnego i niezmiennego. [31] |
divākaro guṇam upalabhya nirguṇo yathā bhaved vyapagataraśmimaṇḍalaḥ | tathā hy asau munir iha nirviśeṣavān sa nirguṇaṃ praviśati brahma cāvyayam ||31|| |
| A wstąpiwszy w tego znikąd nieprzybyłego, niezrodzonego, który schronieniem jest wszystkich ludzi dobro czyniących, samoistnego źródła stworzeń wszelkich, niezmiennego i odwiecznego, nieśmiertelnego i niezniszczalnego, osiąga się nieśmiertelność wieczną, spokoju pełną. [32] |
anāgatiṃ sukṛtimatāṃ parāṃ gatiṃ svayaṃbhuvaṃ prabhavanidhānam avyayam | sanātanaṃ yad amṛtam avyayaṃ padaṃ vicārya taṃ śamam amṛtatvam aśnute ||32|| |
Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział sto dziewięćdziesiąty dziewiąty,
mówiący o dochodzeniu do Najwyższego.
[1] Sznur, na który nanizane są klejnoty, nie jest widoczny, podobnie też Brahmana nie można zobaczyć.
[2] Aby „osiągnąć” Wedy, trzeba było nauczyć się ich na pamięć.