Rzecze Manu:
W stanie snu z marzeniami sennymi
ciało fizyczne człowieka spoczywa śpiące,
a wędruje jego ciało subtelne.
Podobnie w stanie snu głębokiego [lub po śmierci]
przestaje funkcjonować [ciało subtelne],
mające połączenie ze zmysłami,
i [sama tylko] świadomość [pozostaje czynna]. [1] |
manur uvāca
yathā vyaktam idaṃ śete
svapne carati cetanam |
jñānam indriyasaṃyuktaṃ
tadvat pretya bhavābhavau ||1|| |
Jak w wodzie spokojnej i czystej
zobaczyć można swą własna twarz,
tak też gdy zmysły są uciszone,
można okiem intuicji ujrzeć to [Najwyższe],
które powinno się poznać.[2] |
yathāmbhasi prasanne tu
rūpaṃ paśyati cakṣuṣā |
tadvat prasannendriyavāñ
jñeyaṃ jñānena paśyati ||2|| |
I tak jak w wodzie poruszonej i zmąconej
już się swego odbicia nie ujrzy,
tak też kiedy zmysły są poruszone,
nie ujrzy się już [okiem intuicji] tego Najwyższego,
które powinno się poznać. [3] |
sa eva lulite tasmin
yathā rūpaṃ na paśyati |
tathendriyākulībhāve
jñeyaṃ jñāne na paśyati ||3|| |
Niewiedza [o swej prawdziwej naturze]
powoduje zanik intuicji,
a brak intuicji uszkadza i zanieczyszcza umysł.
Kiedy umysł zostaje zanieczyszczony,
wraz z nim zanieczyszcza się pięć podległych mu zmysłów.[4] |
abuddhir ajñānakṛtā
abuddhyā duṣyate manaḥ |
duṣṭasya manasaḥ pañca
saṃpraduṣyanti mānasāḥ ||4|| |
[Człowiek] cieszący się swą błędną wiedzą,
pogrążony w przyjemnościach zmysłowych,
nie widzi [prawdziwie].
Lecz nawet jeśli nie widzi, to kiedy się oczyści,
wtedy się od przyjemności zmysłowych odwraca.[5] |
ajñānatṛpto viṣayeṣv
avagāḍho na dṛśyate |
adṛṣṭvaiva tu pūtātmā
viṣayebhyo nivartate ||5|| |
I nie ustają pragnienia, dopóki człowiek grzeszy;
lecz kiedy grzeszyć przestaje, pragnienia wnet ucichają. [6]
I nie pokona go już więcej grzech,
w nim samym tkwiący,
ani umysł palący,
ani czyste lub nieczyste czyny. [534] |
tarṣacchedo na bhavati
puruṣasyeha kalmaṣāt |
nivartate tathā tarṣaḥ
pāpam antaṃ gataṃ yathā ||6||
antargatena pāpena
dahyamānena cetasā |*6
śubhāśubhavikāreṇa
na sa bhūyo ‚bhijāyate |*6 |
Człowiek nie dochodzi to tego miejsca najwyższego
ponieważ folguje zmysłom
i nie szuka ucieczki w wiekuistym,
lecz innych pragnie rzeczy. [7] |
viṣayeṣu ca saṃsargāc
chāśvatasya nasaṃśrayāt |
manasā cānyad ākāṅkṣan
paraṃ na pratipadyate ||7||
|
Kiedy kres nastaje jego grzesznym czynom,
pojawia się w człowieku poznanie.
I widzi wtedy swa prawdziwą naturę tak jasno,
jakby widział odbicie swej twarzy w czystym lustrze. [8] |
jñānam utpadyate puṃsāṃ
kṣayāt pāpasya karmaṇaḥ |
athādarśatalaprakhye
paśyaty ātmānam ātmani ||8|| |
Człowiek cierpi wtedy,
kiedy jego zmysły rozchodzą się [ku przedmiotom],
a staje się szczęśliwy kiedy zmysły powściągnie.
Dlatego powinien czynić wysiłki by powściągać zmysły
i odrywać je od przedmiotów zmysłowych.[9] |
prasṛtair indriyair duḥkhī
tair eva niyataiḥ sukhī |
tasmād indriyarūpebhyo
yacched ātmānam ātmanā ||9||
|
Od zmysłów wyższy jest umysł (manas);
od umysłu – intuicja (buddhi);
od intuicji –świadomość (jñāna);
od czystej świadomości – Najwyższe. [10] |
indriyebhyo manaḥ pūrvaṃ
buddhiḥ paratarā tataḥ |
buddheḥ parataraṃ jñānaṃ
jñānāt parataraṃ param ||10|| |
Z nieprzejawionej (avyakta) [czystej świadomości]
najpierw wyłania się świadomość [zjawiskowa] (jñāna);
z niej intuicja (buddhi),
a z intuicji – umysł (manas).
Kiedy umysł jest połączony ze słuchem i pozostałymi zmysłami,
wtedy łatwo postrzega dźwięki i pozostałe przedmioty zmysłowe.[11] |
avyaktāt prasṛtaṃ jñānaṃ
tato buddhis tato manaḥ |
manaḥ śrotrādibhir yuktaṃ
śabdādīn sādhu paśyati ||11|| |
Kto zaś odrzuca ów dźwięk i pozostałe przedmioty zmysłowe,
oraz wszystkie [rzeczy] przejawione,
ten uwalnia się od wszystkich rzeczy mających formy;
a uwolniwszy się od nich, osiąga nieśmiertelność.[12] |
yas tāṃs tyajati śabdādīn
sarvāś ca vyaktayas tathā |
vimuñcaty ākṛtigrāmāṃs
tān muktvāmṛtam aśnute ||12|| |
Można zobaczyć słońca tarczę promienną,
lecz posiadacza tarczy ujrzeć nie sposób.
Podobnie można zobaczyć ciało,
lecz duch, ciała mieszkaniec najwyższy,
jest zawsze niewidzialny.[536]Słońce wschodzące
rozsnuwa wokół siebie swe jasne promienie,
a dnia kresu doszedłszy,
z powrotem je w siebie wchłania. [13] |
udyan hi savitā yadvat
sṛjate raśmimaṇḍalam |
dṛśyate maṇḍalaṃ tasya
na ca dṛśyeta maṇḍalī |*
tadvad dehas tu saṃdṛśya
ātmādṛśyaḥ paraḥ sadā |*
sa evāstam upāgacchaṃs
tad evātmani yacchati ||13||
|
Podobnie wewnętrzny Atman, w ciało wstąpiwszy
i poprzez promienie zmysłów
poznawszy pięć przedmiotów zmysłowych,
kresu żywota doszedłszy, od ciała odchodzi.[14] |
antarātmā tathā deham
āviśyendriyaraśmibhiḥ |
prāpyendriyaguṇān pañca so
‚stam āvṛtya gacchati ||14||
|
W kolejnych żywotach podążając drogą
wyznaczoną przez swe własne czyny,
osiąga człowiek owoce składanych niegdyś ofiar. [15] |
praṇītaṃ karmaṇā mārgaṃ
nīyamānaḥ punaḥ punaḥ |
prāpnoty ayaṃ karmaphalaṃ
pravṛddhaṃ dharmam ātmavān ||15|| |
Przedmioty zmysłowe znikają,
kiedy człowiek, ciała posiadacz,
nie pragnie ich i nie doznaje.
A pragnienia człowieka znikają,
kiedy ujrzy on swą wolną od pragnień najwyższą naturę [istotę]. [16] |
viṣayā vinivartante
nirāhārasya dehinaḥ |
rasavarjaṃ raso ‚py asya
paraṃ dṛṣṭvā nivartate ||16||
|
Kiedy buddhi, wolna od więzów działania,
obraca się ku umysłowi [osiada w umyśle],
wtedy wstępuje w Brahmana
i tam się rozpuszcza.[17] |
buddhiḥ karmaguṇair
hīnā yadā manasi vartate |
tadā saṃpadyate brahma
tatraiva pralayaṃ gatam ||17|| |
W stan tego Najwyższego,
którego nie można dotknąć,
nie można usłyszeć, nie można posmakować,
ani poczuć jego zapachu,
o którym nawet nie da się pomyśleć,
wstępuje tylko czysta świadomość [sattwa].[18] |
asparśanam aśṛṇvānam
anāsvādam adarśanam |
aghrāṇam avitarkaṃ ca
sattvaṃ praviśate param ||18|| |
Rzeczy posiadające formy [postacie, kształty]
zostają rozpuszczone w myśli;
myśl rozpuszcza się w buddhi,
buddhi rozpuszcza się w świadomości [jñāna],
a świadomość rozpuszcza sięw Najwyższym.[19] |
manasy ākṛtayo magnā
manas tv atigataṃ matim |
matis tv atigatā jñānaṃ j
ñānaṃ tv abhigataṃ param ||19|| |
Umysł spełnia swą funkcję przy pomocy zmysłów,
i nie jest w stanie pojąć [uchwycić] buddhi;
buddhi nie jest w stanie pojąć nieprzejawionego (avyakta).
Lecz wszystkie je widzi [poznaje] ów subtelny [wszechwiedzący]. [20] |
indriyair manasaḥ siddhir
na buddhiṃ budhyate manaḥ |
na buddhir budhyate ‚vyaktaṃ
sūkṣmas tv etāni paśyati ||20|| |
