Mahābhārata
inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||
Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Andrzej Babkiewicz
Rzecze Judhiszthira: Powiedziałeś już, Panie, o powinnościach czterech okresów życia, o obowiązkach królów oraz przytoczyłeś szereg opowieści, mówiących o różnych aspektach życia. Usłyszałem też od ciebie liczne przypowieści, związane z dharmą. Lecz mam jeszcze pewną wątpliwość, którą, proszę, racz mi rozjaśnić, o Wielki Męrdcze. Chciałbym się dowiedzieć, o Bharato, jakie owoce są udziałem ascetów praktykujących dźapę[1]. Czy coś Ci o nich wiadomo? I dokąd odchodzą po śmierci ci, którzy praktykują dźapę? [1-3] |
yudhiṣṭhira uvāca cāturāśramyam uktaṃ te rājadharmās tathaiva ca | nānāśrayāś ca bahava itihāsāḥ pṛthagvidhāḥ ||1|| śrutās tvattaḥ kathāś caiva dharmayuktā mahāmate | saṃdeho ‚sti tu kaś cin me tad bhavān vaktum arhati ||2|| jāpakānāṃ phalāvāptiṃ śrotum icchāmi bhārata | kiṃ phalaṃ japatām uktaṃ kva vā tiṣṭhanti jāpakāḥ ||3|| |
Powiedzieć racz mi, o Bezgrzeszny, |
japasya ca vidhiṃ kṛtsnaṃ vaktum arhasi me ‚nagha | jāpakā iti kiṃ caitat sāṃkhyayogakriyāvidhiḥ ||4|| |
Jakich reguł należy przestrzegać podczas składania ofiar? |
kiṃ yajñavidhir evaiṣa kim etaj japyam ucyate | etan me sarvam ācakṣva sarvajño hy asi me mataḥ ||5|| |
Rzecze Bhiszma: W tym miejscu warto przytoczyć opowieść o tym, co dawno temu zaszło pomiędzy Śmiercią, Czasem i pewnym braminem. [2] [6] |
bhīṣma uvāca atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam | yamasya yat purā vṛttaṃ kālasya brāhmaṇasya ca ||6|| |
Mędrcy, którzy poznali czym jest wyzwolenie, przekazali nauki sankhji i jogi. [*] Tym, którzy praktykują dżapę, |
sāṃkhyayogau tu yāv uktau munibhir mokṣadarśibhiḥ |* saṃnyāsa eva vedānte |
Powiem Ci teraz, o królu, |
yathā saṃśrūyate rājan kāraṇaṃ cātra vakṣyate | manaḥsamādhir atrāpi tathendriyajayaḥ smṛtaḥ ||8|| satyam agniparīcāro viviktānāṃ ca sevanam | dhyānaṃ tapo damaḥ kṣāntir anasūyā mitāśanam ||9|| |
Ponadto wycofanie się od doznawania przedmiotów zmysłowych, Posłuchaj też o [praktykach, Powinien zatem ów uczeń, |
viṣayapratisaṃhāro mitajalpas tathā śamaḥ | eṣa pravṛttako dharmo nivṛttakam atho śṛṇu ||10|| yathā nivartate karma etat sarvam aśeṣeṇa |
[Uczeń] powinien siedzieć na posłaniu wykonanym z trawy kuśa, trzymać tę trawę w ręku, wpiąć ją we włosy, rozsypać wokół siebie oraz okrywać swoje ciało odzieniem z niej utkanym. [12] |
kuśoccayaniṣaṇṇaḥ san kuśahastaḥ kuśaiḥ śikhī | cīraiḥ parivṛtas tasmin madhye channaḥ kuśais tathā ||12|| |
Potem powinien pożegnać wszelkie świecki sprawy |
viṣayebhyo namaskuryād viṣayān na ca bhāvayet | sāmyam utpādya manaso manasy eva mano dadhat ||13|| |
Niechaj kontempluje Brahmana |
tad dhiyā dhyāyati brahma japan vai saṃhitāṃ hitām | saṃnyasyaty atha vā tāṃ vai samādhau paryavasthitaḥ ||14|| |
Teraz [w stanie samadhi], jogin praktykuje kontemplację (dhyāna) |
dhyānam utpādayaty atra saṃhitābalasaṃśrayāt | śuddhātmā tapasā dānto nivṛttadveṣakāmavān ||15|| |
Bez pragnień, bez złudzeń, |
arāgamoho nirdvaṃdvo na śocati na sajjate | na kartākaraṇīyānāṃ na kāryāṇām iti sthitiḥ ||16|| |
I nie powstają u niego żadne myśli egoistyczne; |
na cāhaṃkārayogena manaḥ prasthāpayet kva cit | na cātmagrahaṇe yukto nāvamānī na cākriyaḥ ||17|| |
Zajęty stale nie mającą sobie równej praktyką kontemplacji, |
dhyānakriyāparo yukto dhyānavān dhyānaniścayaḥ | dhyāne samādhim utpādya tad api tyajati kramāt ||18|| |
W tym stanie [samadhi] trwając, |
sa vai tasyām avasthāyāṃ sarvatyāgakṛtaḥ sukhī | nirīhas tyajati prāṇān brāhmīṃ saṃśrayate tanum ||19|| |
Lecz jeśli nie ma na to ochoty, |
atha vā necchate tatra brahmakāyaniṣevaṇam | utkrāmati ca mārgastho naiva kva cana jāyate ||20|| |
Wzniósłszy się do poznania Atmana, |
ātmabuddhiṃ samāsthāya śāntībhūto nirāmayaḥ | amṛtaṃ virajaḥśuddham ātmānaṃ pratipadyate ||21|| |
Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział sto osiemdziesiąty dziewiąty,
mówiący o naturze kontemplacji.
[1] Dźapa (japa) to ciche (w myśli) lub głośne powtarzanie mantry, najczęściej mantrą jest święta sylaba Om, nazywana Pranawą (praṇava) i rozmaicie interpretowaną.
[2] Ten werset sugeruje, że dalej nastąpi owa opowieść, ale opowieść się nie pojawia, natomiast Bhiszma odpowiada na postawione mu pytania.
[3] Komentator dodaje, ze punktem zwrotnym jest ujrzenie własnej duszy.
[4] Są dwie drogi, którymi można podążać żyjąc w świecie: jedna to Pravrtti dharma, druga to Nivrtti dharma. Pierwsza jest drogą działania, druga to droga powstrzymywania się od działania. Zalecenia podane w ślokach 10 i 11 dotyczą drogi działania, dlatego nazywa się je pravartaka yajῆa, czyli ofiara, składaną na drodze działania, czyli pravrtti. (Przyp. Mohan Ganguli.)
[5] Oto objaśnienie trojakiej drogi [powrotnej]:
Przejawione (vyakta) [może być] zewnętrzne i wewnętrzne. To to, co mają za swoją podporę stany samadhi z witarką [z myśleniem, z nachodzeniem na świadomość znaczenia słów] i z wiciarą [z przenikaniem subtelnej rzeczywistości], czyli elementy subtelne (sūkṣma) i grube (shūla).
Nieprzejawione (avyakta) to to, co stanowi podporę [stanów] samadhi z szczęśliwością (ānanda) i stanem „jestem” (āsmitā).
Nie mające podpory to stan samej tylko czystej świadomości, bez przedmiotów.
[6] Np. sylabę Om lub Gajatri-mantrę.