Mahābhārata
inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||
Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz
Rzecze Wjasa:
W drugim okresie życia powinien [młody człowiek], solennie przestrzegający ślubów, pojąć żonę i zgodnie z nakazami dharmy rozpaliwszy ognie ofiarne, rozpocząć życie pana domu, we własnym domu odprawiając ofiary. [1]
Mędrcy dopuszczają cztery różne reguły, wedle których powinno się postępować w okresie życia gryhasthy. Wedle reguły pierwszej powinno się zawsze posiadać w domu zapas zboża, wystarczający na trzy lata; wedle drugiej, zwanej „kumbha-dhanja” – zapas zboża wystarczający na rok. [2]
Trzecia reguła nakazuje posiadać zawsze tylko tyle zboża, ile można spożyć w ciągu jednego dnia i nie martwić się, co będzie jutro[1]; zaś czwarta – tylko tyle, ile zjada dziennie gołąb. Z tych czterech reguł każda następna jest wyższa od poprzedniej i daje więcej zasług. [3]
[W tym drugim okresie życia] sześć czynności wykonuje jeden[2], drugi trzema się zajmuje[3], jeszcze jeden dwoma[4], a czwarty stale trwa pogrążony w Brahmanie[5]. [4]
Uważa się, że obowiązki gryhasthy wielkie mają tutaj[6] [dla wszystkich istot] znaczenie. I nigdy nie powinien pan domu przygotowywać strawy wyłącznie dla siebie ani bez potrzeby uśmiercać zwierząt. [5]
Czy coś żywego, czy też nieżywego pozyskuje dla wyżywienia rodziny, niechaj zawsze czyni to zgodnie z regułami Jadźurwedy[7]. I niechaj nigdy nie sypia w dzień ani na początku i przy końcu nocy[8]. [6]
I niechaj nie zjada dwóch posiłków dziennie i nie woła żony do łoża dopóki nie nadszedł jej czas. I niechaj nie zdarzy mu się nigdy, by w jego domu nie nakarmiono bądź nie uczczono bramina. [7]
I niechaj zawsze godnie przyjmuje niespodziewanych gości, którzy podwójne składają ofiary[9], dobrze znających Wedy, ludzi szlachetnych, przestrzegających ślubów, żyjących zgodnie ze swym powołaniem, potrafiących panować nad sobą, wypełniających swe obowiązki, praktykujących ascezę. Takim ludziom cześć oddawać należy taką samą jak bóstwom i przodkom. [8-9]
Pisma święte nakazują, aby gryhastha dzielił się pożywieniem z każdym, niezależnie od jego urodzenia czy charakteru, nawet z tym, kto chcąc okazać się pięknym pielęgnuje paznokcie i brodę, kto pychą wiedziony zdradza swe tajemne praktyki ascetyczne, kto porzucił swe święte ognisko, a nawet z tym, kto okaleczył swego nauczyciela. Gryhastha powinien żywić brahmaćarinów i sannjasinów. [10-11]
Powinien też codziennie spożywać pokarm zwany wighasą, czyli to, co pozostaje po nakarmieniu wszystkich obecnych, włącznie ze służbą, oraz amrytę. Amrytą nazywa się resztki pokarmu, które zostały złożone w ofierze bóstwom, zmieszane z klarowanym masłem. [12]
Powściągliwy gryhastha zadowalać się powinien własną żoną, być wolnym od zazdrości i panować nad zmysłami. [13]
Gryhastha nie powinien też nigdy kłócić się ani spierać z kapłanami, nauczycielami, braćmi swej matki, ani ze swymi gośćmi, ani z tymi, którymi się opiekuje, ze starszymi, z dziećmi, z chorymi, ani z lekarzami, ani ze znajomymi, ani z krewnymi, ani z przyjaciółmi, ani z rodzicami, ani z kobietami należącymi do rodziny ojca, ani ze swymi braćmi, synami i żoną, ani z córkami, ani też ze swoimi sługami. [14-15]
Gryhastha, wszystkie te spory porzuciwszy, od wszelkich uwalnia się grzechów. I nie ma wątpliwości, że kiedy tę słabość pokona, wtedy wszystkie zdobywa światy. [16]
Guru doprowadzić może ucznia do świata Brahmy; ojciec – do świata Pradźapatiego; gość niespodziewany – do świata Indry; kapłan – do świata niebian; kobiety z rodu ojca – do świata nimf niebiańskich, apsar; zaś bliscy krewni do świata wszystkich bogów. [17-18]
Nad stronami świata panują osoby, z którymi wiąże się człowiek przez małżeństwo (powinowaci), nad Ziemią – matka i jej bracia, a starcy, dzieci oraz osoby cierpiące i słabe panują nad przestrzenią[10]. [19]
Brat najstarszy równy ojcu; żona i syn jak własne ciało; słudzy jak własny cień, a córka obiektem najwyższej czułości. [20]
Dlatego mądry gryhastha powinien z uczuciem zadowolenia wypełniać swoje obowiązki, pokonywać ospałość i zmęczenie, i pozostawać zawsze niewzruszonym i nie unosić się gniewem, choćby był przez wymienione wyżej osoby obrażany bądź znieważany. [21]
I nie powinien cnotliwy gryhastha podejmować żadnych działań powodowany chęcią zdobycia bogactwa. Trzy są stopnie postępowania gryhasthy, z których każdy następny wyższy jest od poprzedniego. [22]
Podobnie ma się rzecz z czterema okresami w życiu człowieka – każdy następny stanowi wyższy stopień i większej wymaga dyscypliny. [23]
Kraj, który zamieszkują najbardziej wartościowi i godni szacunku ludzie, żyjący zgodnie z trzema [wyższymi] regułami gryhasthów, określonymi przez trzy ilości zboża – dzbana, garści i gołębia – rozwija się i rośnie w siłę. [24]
Kto spokojnie i nie odczuwając przykrości wszystkie powinności gryhasthy wypełnia, ten oczyszcza z grzechów dziesięć pokoleń przodków i dziesięć pokoleń swych potomków. [25]
Człowiek taki osiąga światy (zaświaty) równe tym, do których po śmierci odchodzą królowie; te same światy zdobywają ci, którzy pokonali swe zmysły. [26]
Niebo przeznaczone jest dla najwybitniejszych i najmądrzejszych gryhasthów. Czekają tam na nich wspaniałe wehikuły. Takie czarowne Niebo obiecują im Wedy. [27]
Niebo jest miejscem spoczynku szlachetnych gryhasthów; tę siedzibę przydzielił im sam Brahma; po przebyciu drugiego okresu życia, osiągają szczęśliwość w Niebie. [28]
Po drugim następuje wspaniały i dostojny okres życia nazywany trzecim, przeznaczony dla najlepszych gryhasthów, którzy porzucają swe domostwa i idą mieszkać do lasu. Posłuchaj tedy o tych, którzy [porzuciwszy swe domostwa] zamieszkali w leśnych [pustelniach]. [29]
Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział dwieście trzydziesty piąty,
w którym jest mowa o powinnościach gryhasthy.
[1] Sanskr. a-śvastana = „nie-jutrzejszy”
[2] Sześć czynności (ṣaṭ-karma) to: 1) yājña = modlitwa lub ofiara składana Bogu, 2) yājana – składanie ofiar dla innych, 3) adhyayana = studiowanie świętych pism, 4) adhyāpana = nauczanie innych, 5) dāna = dawanie darów, 6) pratigraha = przyjmowanie darów.
[3] Trzy czynności to własne studiowanie, dawanie darów i przyjmowanie darów.
[4] Dwie czynności to własne studiowanie i dawanie darów.
[5] Sanskr. brahmasatra.
[6] Sanskr. iha = dosłownie „tutaj”, czyli na tym świecie. W tym kontekście w znaczeniu „dla wszystkich” (ludzi, istot itd.)
[7] Na przykład ścinanie drzewa na opał czy zabijanie zwierząt, przeznaczonych do zjedzenia.
[8] Noc trwa od zachodu do wschodu słońca.
[9] Bóstwom i przodkom.
[10] Sens jest taki, że jeśli gryhastha będzie traktować należycie wymienione tutaj osoby, to doprowadzą go one do wskazanych miejsc lub sprawią, że w tych miejscach będzie się on czuł szczęśliwy.