Moksza-dharma-parwan 209

Rzecze Bhiszma:
Ten, kto pragnie stale praktykować
ową nieskalaną brahmaćarję,
i kto uświadomił sobie szkodliwość marzeń sennych,
powinien ze wszech sił starać się pokonać senność. [1]

We śnie bowiem opanowują człowieka radźas i tamas;
i wydaje się, jakby tkwił w innym ciele
i w swym działaniu ulegał pragnieniom. [2]

Silne pragnienie poznania oraz stałe praktykowanie poznania
sprawia, że człowiek nie zapada w sen.
A gdy jeszcze do tego ma silną determinacje,
by osiągnąć poznanie, wtedy może całkowicie
[obejść się bez snu] i zawsze przebywa w stanie jawy. [3]

Powiadają uczeni, iż to z powodu zmęczenia zmysłów
stan snu jest tak powszechny.
A dowodem na prawdziwość ich twierdzenia [ma być fakt],
iż umysł nigdy nie przestaje działać, [i tworzy sny]. [6]

W stanie jawy wyobrażenia człowieka,
którego umysł skupiony jest na działaniu,
wytwarzane są energią pragnień.
Podobnie w stanie snu z marzeniami sennymi,
wyobrażenia [wytwarzane są] tylko w umyśle. [7]

Człowiek, mający liczne pragnienia,
doświadcza tych wyobrażeń, ponieważ tkwią one
w jego świadomości w postaci niezliczonych sanskar.{1}
Kto poznał, że wszystko to kryje się w umyśle,
ten jest najlepszym z ludzi. [8]

Wszystko, cokolwiek z gun przejawia się aktualnie
wskutek wcześniej popełnionych czynów
i oddziałuje na umysł, ukazuje się potem w świadomości
w formie wyobrażeń, wytworzonych z elementów subtelnych.{2} [9]

Niepowstrzymany umysł obecny jest
we wszystkich istotach, taka jest bowiem
moc duszy; dlatego wiedzieć należy,
że wszelkie bóstwa{3} obecne są w duszy. [13]

W stanie snu głębokiego bez marzeń sennych (suṣupti)
fizyczne ciało ludzkie, które jest bramą snów,{4} rozpuszcza się w umyśle.
Wchłonąwszy w siebie ciało, umysł wstępuje w duszę,
która jest nieprzejawiona (avyakta) i która panuje
nad wszystkimi rzeczami istniejącymi (realnymi) i nieistniejącymi (nierealnymi)
i zostaje przeobrażony w czuwającego (świadomego) widza,
którego poznanie charakteryzuje się niewzruszoną pewnością.
Ponieważ teraz umysł przebywa stale w świadomości,
która jest duszą wszystkich istot, uważany jest przez mędrców
za tego, który przekroczył zarówno świadomość,
jak i całą rzeczywistość przedmiotową.{5} [14]

Kto by zaś zapragnął panowania,
to powinien wiedzieć,
że jest ono tożsame z czystą i spokojna duszą;
w duszy bowiem wszystkie mieszkają bóstwa. [15]

Tak tedy ten, kto w swej praktyce jogicznej szybkie robi postępy,
niczym słońce ponad ciemnościami świeci.
Pokonawszy na koniec gunę tamasu, staje się
Wielkim Panem, stwórcą trzech światów. [16]

Bogowie [w niebie] uprawiają ascezę;
demony zaś lubują się w niszczących ascezę czynach tamasowych.{6}
Ten, którego znakiem rozpoznawczym jest wszechwiedza,
jest i dla bogów i dla demonów tajemnicą.

Sattwa, radźas i tamas uważane są
za właściwe bogom i demonom.
Sattwa jest cechą bogów,
zaś pozostałe dwie guny – cechą demonów. [18]

Brahman zaś jest ponad gunami;
jest czystą świadomością; nieśmiertelny, świetlisty
i niezniszczalny. Jego poznając,
ludzie o oczyszczonych duszach
dochodzą do Miejsca Najwyższego. [19]

Tyle da się powiedzieć o Brahmanie
na podstawie samego tylko rozumowania,
polegającego na dociekaniu przyczyn.
Lecz prawdziwie poznać Brahmana można
albo okiem mądrości, albo przez oderwanie
narządów zmysłowych od ich przedmiotów. [20]