Rzecze Bhiszma:
Czyny radźasowe prowadzą do utraty rozsądku;
natomiast czyny tamasowe, o Byku pośród Bharatów,
prowadzą do gniewu, chciwości, strachu i arogancji.
Poprzez ich wyeliminowanie dochodzi się
do świetlistej jasności i czystości [sattwy]. [1] |
gurur uvāca
rajasā sādhyate mohas
amasā ca nararṣabha
krodhalobhau bhayaṃ darpa
eteṣāṃ sādhanāc chuciḥ ||1|| |
A ci, którzy do owej czystości doszli,
wstępują w byt najwyższy Atmana, najwyższego bóstwa,
do ukrytego w nieprzejawionym niezniszczalnego,
niezmiennego i wszystko przenikającego [boga] Wisznu. [2] |
paramaṃ paramātmānaṃ
devam akṣayam avyayam
viṣṇum avyaktasaṃsthānaṃ
viśante devasattamam ||2|| |
Ludzie, owładnięci mocą Jego Maji,
tracą właściwy osąd i wszelką nadzieję;
i skutkiem tego zaślepienia popadają w zmysłowość. [3] |
tasya māyāvidagdhāṅgā
jñānabhraṣṭā nirāśiṣaḥ
mānavā jñānasaṃmohāt
tataḥ kāmaṃ prayānti vai ||3|| |
|
Z pożądliwości zmysłowej rodzi się gniew;
z gniewu chciwość i utrata rozsądku,
potem duma i pycha, a w końcu egoizm,
który przynagla ludzi do działania.[4]
|
kāmāt krodham avāpyātha
lobhamohau ca mānavāḥ
mānadarpād ahaṃkāram
ahaṃkārāt tataḥ kriyāḥ ||4|| |
W efekcie działania powstaje przywiązanie,
z przywiązania rodzi się potem smutek.
Działania, które człowiek podejmuje
chcąc osiągnąć przyjemność lub uniknąć przykrości,
prowadzą do kolejnych wcieleń. [5] |
kriyābhiḥ snehasaṃbandhaḥ
snehāc chokam anantaram
sukhaduḥkhasamārambhāj
janmājanmakṛtakṣaṇāḥ ||5|| |
Aby się zaś narodzić, człowiek musi [przez jakiś czas]
zamieszkać w łonie [matki] jako zarodek,
powstaje z nasienia i krwi. Przebywając tam,
zanieczyszczany jest stale przez ekskrementy, mocz
i krew, która jest tam wytwarzana. [6] |
janmato garbhavāsaṃ tu
śukraśoṇitasaṃbhavam
purīṣamūtravikleda
śoṇitaprabhavāvilam ||6|| |
Człowiek owładnięty pragnieniami i przez te pragnienia zniewalany,
przecież stara się od ich więzów uwolnić;
dlatego powinno się szanować kobiety,
dzięki którym nić wcieleń jest kontynuowana. [7] |
tṛṣṇābhibhūtas tair baddhas
tān evābhipariplavan
saṃsāratantravāhinyas
tatra budhyeta yoṣitaḥ ||7|| |
Kobiety są polem, mężczyźni pola znawcami;
dlatego mądry mężczyzna nie powinien
nadmiernie gonić za kobietami. [8] |
prakṛtyā kṣetrabhūtās tā
narāḥ kṣetrajñalakṣaṇāḥ
tasmād etā viśeṣeṇa
naro ‚tīyur vipaścitaḥ ||8||
|
|
Owe groźne kształty kobiece
otumaniają bezrozumnych;
ukryte w gunie radźasu,
są wiecznie powiązane ze zmysłami! [9]
|
kṛtyā hy etā ghorarūpā
mohayanty avicakṣaṇān
rajasy antarhitā mūrtir
indriyāṇāṃ sanātanī ||9||
|
Z tego zarodka, który jest pragnieniem i ma naturę żądzy,
powstają wszystkie żywe istoty. I tak jak pozbywa się człowiek pasożytów,
zrodzonych w jego ciele, ale niebędących przecież jego cząstką,
powinien też porzucić te pasożyty, które nazywa się jego dziećmi,
a które tak naprawdę nie pochodzą od niego. [10] |
tasmāt tarṣātmakād rāgād
bījāj jāyanti jantavaḥ
svadehajān asvasaṃjñān
yadvad aṅgāt kṛmīṃs tyajet
svasaṃjñān asvajāṃs tadvat
sutasaṃjñān kṛmīṃs tyajet ||10|| |
Potomstwo rodzi się z nasienia, z soków i z pożądania
– czy to wskutek własnej natury,
czy też wskutek karmana;
człowiek mądry powinien je lekceważyć. [11] |
śukrato rasataś caiva
snehāj jāyanti jantavaḥ
svabhāvāt karmayogād vā
tān upekṣeta buddhimān ||11|| |
Guna radźasu rozciąga się na gunie tamasu;
guna sattwa wspiera się na gunie radźasu.
Nieprzejawione ma za podstawę poznanie (świadomość, jñāna),
a jego atrybuty to buddhi i ahankara. [12] |
rajas tamasi paryastaṃ
sattvaṃ tamasi saṃsthitam
jñānādhiṣṭhānam ajñānaṃ
buddhyahaṃkāralakṣaṇam ||12|| |
To nieprzejawione nazywane jest zarodkiem (nasieniem)
istot posiadających ciała; zarodek ten znany jest też jako dusza.
Wskutek swych własnych czynów oraz w efekcie działania czasu
podległa jest ta dusza rodzeniu się i umieraniu
i musi wędrować poprzez kolejne wcielenia. [13] |
tad bījaṃ dehinām āhus
tad bījaṃ jīvasaṃjñitam
karmaṇā kālayuktena
saṃsāraparivartakam ||13|| |
We śnie doznaje człowiek rozmaitych przyjemnych doznań,
jak gdyby posiadał ciało;
a przecież są to tylko wytwory jego wyobraźni.
Podobnie jest, kiedy wskutek swych wcześniej popełnionych czynów
w łonie matki przybiera ciało w postaci zarodka. [14] |
ramaty ayaṃ yathā svapne
manasā dehavān iva
karmagarbhair guṇair dehī
garbhe tad upapadyate ||14|| |
|
Zmysły pobudzane są do aktywności
przez zalążki popełnionych niegdyś czynów
powstających z ahankary wskutek
zanieczyszczenia świadomości pragnieniami. [15]
|
karmaṇā bījabhūtena
codyate yad yad indriyam
jāyate tad ahaṃkārād
rāgayuktena cetasā ||15||
|
Wskutek pragnienia [usłyszenia] dźwięków
powstaje u mającego się narodzić jestestwa słuch;
wskutek pragnienia [widzenia] kształtów powstaje wzrok,
a wskutek pragnienia zapachów – węch. [16] |
śabdarāgāc chrotram asya
jāyate bhāvitātmanaḥ
rūparāgāt tathā cakṣur
ghrāṇaṃ gandhacikīrṣayā ||16||
|
|
Wskutek pragnienia odczuwania dotyku
powstaje zmysł dotyku, a także niezależne
[niemające podpory] żywotne tchnienia (wiatr, vayu),
czyli pięcioraki motor poruszający ciało
– prana, apana, wjana z udaną i samana. [17]
|
sparśanebhyas tathā vāyuḥ
prāṇāpānavyapāśrayaḥ
vyānodānau samānaś ca
pañcadhā dehayāpanā ||17|| |
W tym ciele, wyposażonym we [wszystkie] członki
i powstającym wskutek dawniej popełnionych czynów,
rodzi się dusza wraz ze wszystkimi swymi
cierpieniami cielesnymi i umysłowymi, towarzyszącymi jej
na początku, w środku i przy końcu żywota.[18] |
saṃjātair jāyate gātraiḥ
karmajair brahmaṇā vṛtaḥ
duḥkhādyantair duḥkhamadhyair
naraḥ śārīramānasaiḥ ||18|| |
Należy też wiedzieć, że cierpienie wzrasta
wskutek przywiązania do ciała i próżności.
Przez rezygnację z tej dwójki możliwe jest zniweczenie cierpienia.
A kto doświadcza zniweczenia cierpienia,
ten się wyzwala z kołowrotu wcieleń. [19] |
duḥkhaṃ vidyād upādānād
abhimānāc ca vardhate
tyāgāt tebhyo nirodhaḥ syān
nirodhajño vimucyate ||19|| |
Powstawanie i ginięcie zmysłów zachodzi jedynie w gunie radźasu.
Człowiek mądry, zbadawszy wnikliwie to zagadnienie,
powinien postępować zgodnie z naukami śastr. [20] |
indriyāṇāṃ rajasy eva
prabhavapralayāv ubhau
parīkṣya saṃcared vidvān
yathāvac chāstracakṣuṣā ||20|| |
Gdy narządy zmysłów rozpoznają należycie
właściwe im przedmioty, wtedy nie są w stanie
owładnąć człowiekiem, o ile ten zachowuje bezpragnieniowość.
Kto za życia poznał przyczyny [rzeczy wszelkiej],
ten już wcielać się ponownie nie musi.[21] |
jñānendriyāṇīndriyārthān
nopasarpanty atarṣulam
jñātaiś ca kāraṇair dehī
na dehaṃ punar arhati ||21|| |
