Mahābhārata
inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||
Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz
Rzecze Śuka:
W jaki sposób może własną mocą [poznać] tego upragnionego, najwyższego Atmana osoba, znajdująca się aktualnie w okresie życia wanaprasthy? [1]
Rzecze Wjasa:
Posłuchaj zatem uważnie, a powiem ci, co należy czynić, aby już tutaj, na tym świecie osiągnąć tę Najwyższą Rzeczywistość po tym, jak się dokonało oczyszczenia duszy wypełniając powinności dwóch pierwszych okresów życia. [2]
W trzech pierwszych okresach życia duszę z grzechów oczyściwszy, powinno się wstąpić na kolejny stopień i wędrówkę rozpocząć nieprzewyższalną! [3]
I ty także, mój Panie, przeszedłszy przez trzy pierwsze okresy życia, wędrówkę swą dalej prowadź! Posłuchaj tedy; aby doskonałość osiągnąć trzeba, aby człowiek kroczył dalej samodzielnie drogą dharmy, żadnego nie mając przy sobie towarzysza! [4]
Ten tedy, kto wędruje samotnie, kto patrząc niczego nie potępia ani nie podziwia, niechaj nie rozpala ognia i domu nie mając, niechaj w wioskach schronienia szuka i strawy. [5]
Niechaj asceta taki zawsze będzie świadom rzeczywistego i niechaj nie gromadzi żywności więcej, aniżeli zdoła spożyć w ciągu jednego dnia. Niechaj odżywia się skromnie, jedząc raz dziennie tylko pokarmy dozwolone. [6]
Inne oznaki żebraka to naczynie na wodę sporządzone z ludzkiej czaszki, schronienie pod drzewami, łachmany jako odzienie, brak towarzystwa i jednakowo obojętny stosunek do wszystkich istot. [7]
Niechaj ten tylko podejmuje się przystąpić do życia w regule prowadzącej do Kajwalji[1], kto potrafi zachować milczenie i nie odpowiada na słowa innych, u którego słowa usłyszane są jak przestraszone słonie w studni i nie wychodzą ponownie do mówiącego. [8]
Niechaj nie patrzy i nie słucha nigdy ludzi słowa obelżywe wypowiadających, a zwłaszcza niechaj sam nie mówi źle o braminach. [9]
Niechaj tylko miłe braminom słowa wypowiada i niechaj zachowuje milczenie, gdy jest ganiony. W ten sposób uleczy swoją duszę. [10]
Bogowie uważają za bramina tego, komu zawsze pełnią jest cała przestrzeń, a miejsce pełne ludzi jest mu pustką. [11]
Kto ubiera się w co Bóg da, żywi się, czym Bóg da, i kto śpi gdzie Bóg da, tego bogowie mają za bramina! [12]
Kto ucieka od tłumów niczym od węży, kto jak piekła boi się najadać do syta, kto unika kobiet niczym trupów, tego bogowie mają za bramina! [13]
Kto w gniew nie wpada, gdy jest poniżany, kto nie cieszy się, gdy jest chwalony, kto wszystkie miłuje istoty i przy kim bezpieczne czuje się wszelkie stworzenie, tego bogowie maja za bramina! [14]
I niechaj nie cieszy go śmierć i niechaj nie cieszy go życie; niechaj czasu swego tylko czeka, tak jak czeka na rozkaz woźnica. [15]
I niechaj czysta będzie jego myśl i niechaj czysta stanie się jego mowa; ze wszystkich grzechów oczyszczony, wrogów nie mając, czegóż miałby się bać? [16]
Kto strachu przed nikim nie czuje i kto sam istoty żadnej nie przestrasza, ten uwolnił się od ułudy i znikąd lęku nie doznaje. [17]
Jak ślady stóp słonia zakrywają ślady stóp wszystkich innych stworzeń chodzących po ziemi, tak też wszystkie powinności (dharmy) przewyższa niekrzywdzenie (ahimsa). Ten, kto żadnej nie krzywdzi istoty, nieśmiertelny, żyć będzie wiecznie! [18-19]
Kto nikogo nie krzywdzi, kto wszystkie istoty jednakowo miłuje, kto kocha prawdę, kto ma wolę niezłomną i jest zawsze ze swego losu zadowolony, kto panuje nad zmysłami i obrońcą jest wszystkich istot, ten dochodzi do miejsca Najwyższego. [20]
I nie pokona śmierć tego, kto poznał samego siebie i szczęście w tym odnalazł, nieustraszonego i nieoczekującego niczego, lecz to on śmierć pokona! [21]
Kto od wszystkich związków uwolniony jest niczym przestrzeń, która wszystko przenika, lecz do niczego nie przylega, kto nic swojego nie posiada, kto jest pełen spokoju i kto żyje samotnie, tego bogowie mają za bramina! [22]
Kto prawe swe życie dla innych poświęca, kto dniem i nocą dobro tylko czyni, tego bogowie mają za bramina! [23]
Kto wyzbył się pragnień, kto nie pracuje dla zysku, kto nikomu się nie kłania ani nikogo nie wielbi, tego bogowie mają za bramina! [24]
Wszystkie istoty radują się, gdy spotyka je przyjemność, a bardzo obawiają się przykrości. Dlatego człowiek wierzący, bojąc się przyczyniać innym cierpienia, powinien powstrzymać się od wszelkiego działania[2]. [25]
Sprawić, aby ktoś pozbył się lęku, jest darem na tym świecie najlepszym, wszystkie inne dary przewyższającym. Kto na początku swej drogi porzuca krzywdzenie, ten łatwo nieskończoność osiąga i nie lękają się go żadne stworzenia. [26]
Kto przez usta otwarte pokarm ofiarny spala, ten jest pępkiem świata i jego ostoją; jego ciało i wszystkie członki, i wszystkie czyny zakończone i niezakończone, pochłania Agni, bóg ognia! [27]
W tym, co jest ukryte w szerokiej na dłoń przestrzeni serca, spala ofiarnik swe tchnienia życiowe. A ofiara jego całopalna rozpala się we wszystkich boskich światach[3]. [28]
Ci, którzy poznali Boga, Pana skrzydlatego, trzema osłoniętego osłonami, i jego wspaniałość, i najwyższą Jaźń, wielbieni są we wszystkich światach, a ich zalety sławią ludzie i mieszkańcy niebios. [29]
Kto w sobie samym widzi Wedy, przedmiot wszelki i rytuały ofiarne, oraz wszystko, co tylko daje się ująć słowami, a także Najwyższą Rzeczywistość, tego bogowie sławią nieustannie. [30]
Kto w sobie samym rozpoznaje nieziemską istotę, wielkością przewyższającą przestwór niebieski, napełnioną złotem, z jaja zrodzoną i w jaju przebywającą, posiadającą liczne pióra, ptaka skrzydlatego, unoszącego się w przestrzeni pomiędzy niebem a ziemią, niczym słońce jaśniejącego[4], ten godzien jest, aby wielbili go bogowie! W nim bowiem ziszcza się czasu krąg wiecznie wirujący, nieznający starości i wszystko przemieniający! Kręgu tego sześcioma piastami są pory roku, a dwunastoma szprychami dwanaście miesięcy. Posiada on przepiękne węzły[5], a do jego otwartych ust cały ten świat spieszy, by zostać pożartym! [31-32]
Ten [Brahman] Spokojny (uciszony, saṁprasāda)[6] jest wszechświata ciałem. On wszystkie światy przenika; w nim szczęście swe znajdują bogowie i, sami uszczęśliwieni, uszczęśliwiają jego usta otwarte! [33]
On, Świetlisty, Odwieczny i Pradawny, niezliczone światy bezpiecznie przemierza! Przed kim lęku nie czują stworzenia, ten nigdy stworzeń lękać się nie będzie! [34]
Komu żadnej winy zarzucić się nie da, kto sam nikogo o nic nie obwinia, ten jest zaiste mędrcem prawdziwym i godzien jest ujrzeć Jaźń Najwyższą. Kto odrzucił iluzję i zmył swoje wszystkie grzechy, ten już nigdy na tym, ani na tamtym świecie zwykłym pokarmem się nie zadowoli. [35]
Wolny od gniewu i iluzji, jednakowym okiem patrzący na grudkę gliny i złoto, niczego nieposiadający, niemający bliskich ani wrogów, niedbający o dobrą ani złą opinię, niełaknący przyjemności i nieunikający przykrości, taki żebrak – asceta wędruje poprzez świat niewzruszony do niczego się nie przywiązując. [36]
Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział dwieście trzydziesty siódmy,
w którym jest mowa o regułach czwartego okresu życia.
[1] Sanskr. kaivalya = „jedyność”, synonim wyzwolenia
[2] Ponieważ wszelkie działanie ostatecznie prowadzi do cierpienia innych. (Przyp. K. M. Ganguli.)
[3] To znaczy, że ta osobista ofiara ma też wymiar kosmiczny.
[4] Wszystkie te poetyckie metafory odnoszą się do Najwyższej Duszy (Jaźni). „Wielkością przewyższająca przestwór niebieski” znaczy, że jest ona większa aniżeli firmament. „Napełniona złotem” znaczy, jak powiada komentator Nilakantha, że świadomość ma jako swoją cechę tylko poznanie. „Zrodzona z jaja” czyli należąca do świata. „Przebywająca w jaju” znaczy „Ta, którą poznaje się w sercu”. „Posiadającą liczne pióra” znaczy „Posiadającą liczne członki, którymi władają poszczególni bogowie”. Dwa skrzydła owego ptaka to bezpragnieniowość i zdolność doznawania szczęścia.
[5] Według komentatora Nilakanthy tymi węzłami są dni świąt religijnych, kiedy odprawiane są specjalne rytuały.
[6] Według komentarza Nilakanthy chodzi tutaj o stan snu głębokiego, w którym procesy świadomościowe są zawieszone.