Mahābhārata
inwokacja (MBh 1.1.1)
nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||
Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński,
redakcja: Karina Babkiewicz
Rzecze Judhiszthira:
O Bharato! [Powiedz, proszę], jaki czyn szczęście daje, a jaki cierpienie? I co trzeba robić, by bez lęku żywot wieść doskonały? [1]
Rzecze Bhiszma:
Ludzie starsi, znający Wedy, cenią przede wszystkim cnotę samoopanowania, zalecaną członkom wszystkich warn{1}, lecz w szczególności braminom. [2]
Nie osiąga bowiem należytej doskonałości ofiara, składana przez osobę nieopanowaną. Ofiara, asceza i wiedza – wszystkie one osadzone są w samoopanowaniu. [3]
Panowanie nad sobą daje wzrost energii i nazywane jest środkiem oczyszczającym. Człowiek bezgrzeszny, nieznający leku i panujący nad sobą, wielkie rzeczy osiągnąć może. [4]
Człowiek opanowany zasypia szczęśliwy i szczęśliwy się budzi; szczęśliwy porusza się w świecie, a umysł jego [zawsze] spokojny. [5]
Energia utrzymuje się w człowieku dzięki jego samoopanowaniu. Nie potrafią jej utrzymać ludzie złośliwi, którzy w innych ludziach stale licznych widzą nieprzyjaciół. [6]
Ludzie nieopanowani, niczym drapieżne bestie, strach sieją; aby ich powstrzymać, stworzył samowładny [Brahma] królów – obrońców. [7]
We wszystkich okresach życia{2} samoopanowanie ma wielkie znaczenie. Powiada się, że przynosi ono owoce bardziej pomyślne, aniżeli praktykowanie dharmy. [8]
Powiem teraz, po czym poznać można człowieka, który rozwinął w sobie samoopanowanie. Otóż człowiek taki jest szczodry, spokojny, zadowolony i pełen wiary; nigdy nie unosi się gniewem, nie mówi nadto wiele, jest prosty, bezpośredni i współczujący, wolny od zarozumiałości i złośliwości, czci guru, nikogo nie oczernia; powstrzymuje się od plotek, niepotrzebnego gadania, chwalenia czy ganienia innych; pragnący dobra, pozostaje beznamiętny wobec tego, co przynosi mu los. [9-11]
Nieagresywny, łatwy w obyciu, z jednakowym spokojem przyjmuje pochwały i nagany; uprzejmy, pełen zalet, o czystej duszy, jest mądrym panem samego siebie. Osiągnąwszy na tym świecie szacunek wśród ludzi, po śmierci idzie do nieba. [12]
Oddany dobru wszystkich istot, nikogo nie odrzuca; nieruchomy jak wielki zbiornik Mahahrada, szczęśliwy swym własnym poznaniem, jaśnieje spokojem. [13]
Nielękający się żadnego stworzenia, ani też sam u nikogo nie wzbudzający lęku, człowiek panujący nad sobą osiąga szacunek wszystkich istot i staje się mędrcem. [14]
Nie fascynują go wielkie zdobycze ani nie smucą nieszczęścia; on zaprawdę poznał miarę rzeczy i słusznie zwany jest powściągliwym, słusznie dwakroć narodzonym. [15]
Znający dobrze Wedy, człowiek ugruntowany w panowaniu nad sobą spełnia tylko szlachetne, czyste czyny i raduje się ich wielce pomyślnymi owocami. [16]
Gdzie panują: brak złośliwości, cierpliwość, spokój, szczęście, kojąca mowa, prawda, szczodrość i gotowość do poświęceń, tam nie ma miejsca dla ludzi złych. [17]
Przeszedłszy pomyślnie ostrą praktykę ascezy, bramin przestrzegający swych ślubów, choć posiada ciało, niechaj żyje wśród ludzi jakby był niezniszczalny i cierpliwie czeka swego czasu. [18]
Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty,
Śantiparwanu, Księgi Ciszy,
rozdział dwieście trzynasty,
zawierający pochwałę samoopanowania.
{1} Sanskr. varṇa dosłownie znaczy „kształt”, „barwa”; w tym kontekście chodzi o cztery klasy społeczne: braminów, kszatrijów, wajśjów i śudrów.
{2} Te okresy to: brahmaćarja, czyli okres ucznia bramińskiego; gryhasthiti, czyli okres małżeństwa, w którym wypełnia się obowiązki związane z rodziną; wanaprasthana, czyli okres, w którym porzuca się obowiązki rodzinne aby studiować nauki o wyzwoleniu; i sannjasa, czyli okres ostatecznego wyrzeczenia się wszystkiego na rzecz dążenia ku wyzwoleniu.