Wakacyjny kurs sanskrytu

Zaproszenie

piaski-krolewskie-dolina-slonca103-piaski-krolewskie-dolina-sloncaRedakcja  Biblioteki jogi zaprasza wszystkich chętnych do udziału w kursie wprowadzającym do sanskrytu, który odbędzie się w dniach 2-6 sierpnia 2016 w gospodarstwie agroturystycznym „Zielona Łączka” we wsi Secymin Nowy w gminie Leoncin, bajecznie położonym nad brzegiem Wisły.

Zajęcia w języku angielskim poprowadzi dr Sampadananda Miśra, dyrektor Śri Aurobindo Foundation for Indian Culture z Pondicherry. Planujemy 5 dni zajęć w sali wykładowej, a potem dla chętnych jeszcze 3 dni praktyki  konwersacji w sanskrycie na spływie kajakowym z Secymina do Płocka.

Wstęp na zajęcia wolny, a wynajęcie kajaków dwuosobowych kosztuje w zaprzyjaźnionej wypożyczalni 45  zł/dobę.


82-piaski-krolewskie-dolina-slonca129-piaski-krolewskie-dolina-sloncaPragniemy poinformować, że z powodu nieco większej niż oczekiwaliśmy liczby zgłoszeń, zdecydowaliśmy się zmienić miejsce kursu i przenieść całą imprezę do pobliskiego ośrodka szkoleniowo-rekreacyjnego. Ośrodek nazywa się „Dolina Słońca” i położony jest w lesie, w puszczy Kampinoskiej, w miejscowości Piaski Królewskie. Nocleg wraz z całodziennym wyżywieniem kosztuje 80 zł. Pokoje są dwuosobowe – z możliwością wynajęcia przez jedną osobę bez dopłaty.

Kto chce przyjechać z własnym namiotem – za dobę opłata wynosi 10 zł, a za wyżywienie – 40 zł. Kierownictwo „Doliny Słońca” nie wymaga z góry żadnych zaliczek, wiec opłatę za pobyt można będzie uiścić po przyjeździe, w momencie rozpoczęcia kursu. Sam kurs jest bezpłatny.

Osoby pragnące wziąć udział w kursie prosimy o zgłaszanie się do dnia 30 lipca 2016  na adres mailowy :

             stefan.ziembinski@wp.pl

Poniżej szczegółowy program zajęć.

0wisla2015

wisla2015

DSC_1591


SRI AUROBINDO FOUNDATION FOR INDIAN CULTURE (SAFIC)
SRI AUROBINDO SOCIETY, PONDICHERRY, INDIA

The Wonder that is Sanskrit

 

 A Five day Sanskrit Learning Workshop in Secymin Nowy, Poland


 

Sampadananda Mishra2
Sampadananda Mishra

The workshop will seek to provide an acquaintance with the various dimensions of Sanskrit’s personality. This workshop is open to all, but there will be a cap on the maximum number of participants.


Some Gems about Sanskrit:

For those who have not had an opportunity to go through the book ‘The Wonder that is Sanskrit’ by Dr Sampadananda Mishra, here are some gems from it. Most of these will be elaborated in the workshop.

  • The sounds forming the roots of all Sanskrit words have an intrinsic meaning (rather than being merely historical conventions) eg, the word ‘shanti’ conveys peaceful sound vibrations! In regard to not only ‘Om’, but to all Sanskrit words the Sound and the Word are seen as being at the origin of creation.
  • Even the word-pictures of the Sanskrit/ Devanagri alphabets have been designed according to their meaning.
  • All verbs, and most nouns, are composed of verb-roots and based on rules regarding appendages. Familiarity with 700 basic verb roots, 20 commonly-used prefixes, together with these rules, gives a substantial command over the language. Combinations into words/ sentences are done in a way that imparts a fluidity/ melody.
  • There are many synonyms, often as many as 10-30, with different shades of meaning … shades are often not translatable into English ‘equivalents’
  • Flexibility of structure … e.g., words in a sentence can be re-arranged without changing the meaning
  • Researchers in computer have found that Sanskrit is an ideal “natural language” for computers in many ways
  • Sanskrit is a linguistic base to many different languages, Indian and European, so a familiarity will help us to easily connect to many Indian languages
  • Sanskrit is also called Devbhasha or language of the Gods or a Divine language. The word ‘Sanskrit’ means ‘refined’ or ‘sculpted to perfection’. India has more than hundreds of spoken dialects, but Sanskrit is the oldest, most continually used language in the world, at least since 1500 BC, perhaps since 6000 BC. It “has the power to lift us up above ourselves – it is a potent aid to the formation of character and sense of exaltation”.

An appreciation of the above nuances has the potential to open one to the mantric quality of Sanskrit, to the nuances of key Sanskrit words/ concepts, to the interconnections between Indian languages, and to a deeper engagement with vast ranges of the spiritual and other literature in Sanskrit

 


Sessions Summery

  1. Sanskrit –A Language of Yoga: In this session one explores the greatness of identity between Sanskrit and Yoga. It deals with the role of Sanskrit in maintaining wellbeing of human beings.
  2. Let’s Speak  Sanskrit:  Here, while learning conversational Sanskrit in the most direct and natural ways, one experiences the beauty and charm of Sanskrit through many entertaining modes.
  3. Wonders of Sanskrit Alphabet: Here one learns the systematic and scientific nature of the phonetic system of Sanskrit language. It also tries to give an experience of Pranayama through the sounds of Sanskrit.
  4. System of Root-sounds: A proper investigation of many Sanskrit words shows that in Sanskrit a word is not a conventional symbol for an idea, but itself the parent and the creator of ideas. Here one learns about the transparent system of formation of words from the root-sounds, one of the important factors that makes Sanskrit an ever creative language.
  5. Mantrayoga: The importance of Mantra Yoga lies in the fact that it helps improving all human activities and mantra connects us with the whole life. Here one learns the principles of right and effective way of chanting, reciting and reading Sanskrit Mantras.  Rules are explained and later illustrated by examples.
  6. Beauty  of Sanskrit Grammar: in this session one understands the beauty and simplicity of Sanskrit Grammar.
  7. Srimad Bhagavad Gita: This is an introduction to the Gita through a multi-media presentation. This CD is meant not just for spiritual seekers, philosophers, researchers, but for people of all age groups, nations, beliefs, who want to know what the Gita has to say and wish to understand its true spiritual essence.
  8. Rhythms of Sanskrit Metres: The aim here is to make the participants familiar with the principles of Sanskrit Chandas. Here one also learns various aspects of Sanskrit Chandas and their deeper values. It explains the applicability of the Chandas by linking the study of Metrics with healing, with Pranayama, with Nature, with Music, with Mathematics, with the philosophy of creation etc.
  9. Stories and rhymes: Here one experiences the beauty of simple stories and songs in Sanskrit.
  10. Question and Answer Session: Anyone can participate in this session and the facilitator will try to answer the questions of the participants. The questions have to be related to the theme of the workshop.
  11. Sanskrit in Electronic Media: IN this session one learns about the various tools available in electronic media format for facilitating Sanskrit learning.
  12. Subhashitas: One learns the most beautiful wise sayings in Sanskrit and through those enters into the beauty, structure and the spirit of the language.

Date 09.30 to 10.30am 10.40 to 11.40am 12.00 to 01.00pm Lunch 2.00 to 3.00pm 3.05 to 4.00pm 4.15 to 5.00pm
02.08.2016 Sanskrit – A Language of Yoga Let us Speak Sanskrit Wonders of Sanskrit Alphabet (1) Let us Speak Sanskrit The Beauty of Sanskrit Grammar Mantra Yoga
03.08.2016 On Writing Devanagari Let us Speak Sanskrit Rhythms of Sanskrit Metres Let us Speak Sanskrit Simple Sanskrit Songs Mantra Yoga
 

04.08.2016

Introduction of Sanskrit Literature Let us Speak Sanskrit Interesting and Amazing Creations in Sanskrit Let us Speak Sanskrit Sanskrit Subhashitas Mantra Yoga
 

05.08.2016

Introduction to Srimad Bhagavad Gita Let us Speak Sanskrit Simple Sanskrit Stories Let us Speak Sanskrit System of Root-sounds in Sanskrit Mantra Yoga
06.08.2016 Sanskrit in Electronic Media Let us Speak Sanskrit Question and Answer session Let us Speak Sanskrit Feedback and Sharing Conclusion

 

Sanskryt-test

Inwokacja (MBh 1.1.1)

nārāyaṇam namaskṛtya naraṁ caiva narottamam |
devīṁ sarasvatīṁ caiva tato jayam udīrayet ||

Tłumaczenie z sanskrytu: Stefan Ziembiński, redakcja: Karina Babkiewicz.

Rozdział 168

Rzecze Judhiszthira:
Powiedziałeś już o dharmie zalecanej królom, a teraz, Panie, racz opowiedzieć o dharmie, zalecanej ludziom w różnych okresach życia. [1]

Rzecze Bhiszma:
Wszędzie zaleca się prowadzący do nieba tapas, którego owocem jest prawda. Żadna praktyka religijna nie pozostaje bezowocna, gdy spełnia się tę dharmę, która wrót ma wiele. [2]

Do jakiej cnoty dąży się zdecydowanie, tę tylko się osiąga, o najlepszy z Bharatów, a nie żadną inną. [3]

A kiedy człowiek traktuje bieg świata jako bezwartościowy, wtedy w następnym swym wcieleniu rodzi się tutaj jako pozbawiony pragnień (virāgaḥ). Nie ma co do tego żadnych wątpliwości. [4]

O, Judhiszthiro! W tak zbudowanym świecie, przynoszącym liczne niedogodności, człowiek rozumny powinien dążyć do osiągnięcia wyzwolenia duszy. [5]

Rzecze Judhiszthira:
Powiedz mi, Panie, w jaki oręż uzbroić swoją psychikę, jak ukoić smutek, gdy zdarzy się, że majątek popadnie w ruinę, a najbliżsi – żona, syn lub ojciec – umierają? [6]

Rzecze Bhiszma:
Gdy majątek w ruinie, a najbliżsi umierają – ach, to cierpienie, to rozpacz! Kto tak czuje, ten powinien dążyć do usunięcia owej rozpaczy. [7]

W tym miejscu niech cię pouczy opowieść, którą pewien bramin starał się niegdyś pocieszyć króla Senadźita. [8]

Ujrzawszy smutne oblicze króla, rozpaczającego nad zmarłym synem, bramin w te odezwał się słowa: [9]

Czy to możliwe, abyś ty, królu, lamentował, oszalały z rozpaczy? Czymże się smucisz? Jeśli ty będziesz rozpaczał, inni też pójdą w twe ślady. [10]

Ty, ja, a także ci, którzy teraz ciebie, królu, otaczają – my wszyscy kiedyś umrzemy i odejdziemy tam, skąd przyszliśmy. [11]

Rzecze Senadzit:
Powiedz mi, panie, bogaty w ascezę: co sprawiło, iż ty sam nie ulegasz przygnębieniu? Czy sprawiła to twoja myśl, czy cierpliwe znoszenie niewygód, czy twoje poznanie, czy też skupienie, czy może przeczytane księgi? [12]

Rzecze bramin:
Tego atmana mi żal, który mieszka w sercu i na zmianę cieszy się lub smuci, gdy doznaje przyjemności lub cierpi. Gdy wszędzie widzę istoty, nękane cierpieniem, nie jest moją nawet ta dusza. Ale moją jest cała Ziemia. [13]

A jak moją – tak i innych. To pojąwszy, nie moją jest udręka. Dzięki takiej myśli nie cieszę się i nie smucę. [14]

Tak jak w wielkim oceanie spotykają się dwa kawałki drewna, a spotkawszy się, oddalają się od siebie, tak samo spotykają się ludzie. [15]

Podobnie jest z dziećmi, wnukami, krewnymi i przyjaciółmi. Nie należy do nich lgnąć, gdyż pewne jest, iż czeka nas trwałe z nimi rozłączenie. [16]

Wszyscy przybywamy z nieznanego i znów w nieznane odchodzimy. Tamten ciebie nie zna, ani ty jego; któż jest rzeczywisty? I nad kim właściwie rozpaczasz? [17]

Szczęście i nieszczęście ludzi obracają się jak koło. Udręka żądzy jest źródłem cierpienia, gdy zaś mija cierpienie, wtedy nastaje szczęście. Z przyjemności rodzi się przykrość i tak znów, i znów… Po przyjemności natychmiast przychodzi przykrość, po przykrości – znów przyjemność… [18]

Z przyjemności popadasz w przykrość, a potem znów osiągasz przyjemność. Nie na zawsze popada się w przykrości i nie na zawsze osiąga się przyjemności. [19]

Mieć przyjaciół to za mało, by osiągnąć szczęście; gdy masz wrogów, to nie znaczy, żeś jest nieszczęśliwym. Można mądrym być, lecz biednym, a bogatym być nie znaczy wcale być szczęśliwym. [20]

Mądrość nie pomaga w osiąganiu bogactwa, a głupota nie przeszkadza jego zdobywaniu. Nikt inny, tylko mędrzec zna wszystkie ludzkie sprawy i ich ukryte przyczyny. [21]

Szczęście należy do tego szczęśliwca, który ma w nim udział – mądry czy głupi, bohater czy tchórz, analfabeta czy uczony, słaby czy silny. [22]

Nie da się zaprzeczyć, że korzyść z krowy ma ten, kto pije jej mleko – czy będzie to cielę czy pasterz, właściciel czy złodziej. [23]

Szczęśliwie żyją w świecie tylko głupcy i ci, którzy osiągnęli najwyższą mądrość. Wszyscy pozostali cierpią. [24]

Mędrcy nazywają szczęściem osiągnięcie krańca i cieszą ich ludzie szczęśliwi, nie zaś ci, którzy cierpią pomiędzy dwoma krańcami. [25]

Tymi zaś, którzy osiągnęli szczęście mądrości i przekroczyli dwójnię przeciwieństw nie zachwieje nigdy ani bogactwo ni bieda, ani pomyślny czy zły los. [26]

Ci zaś, którzy nie doszli jeszcze do mądrości, ale już przekroczyli głupotę, skłonni są nadmiernie się cieszyć lub popadać w rozpacz. [27]

Niczym zastępy bogów w niebiosach, wiecznie z siebie zadowoleni głupcy, spętani wielką pychą – ci są bezrozumni. [28]

Przyjemność przychodzi wraz z ustaniem cierpienia; a brak energii i bezczynność to cierpienie. Przyjemność wzrasta wraz ze wzrostem biegłości i umiejętności. Pomyślność i szczęście, nieodłączne, zawsze razem mieszkają w domu mądrego i pracowitego, nie zaś leniwego. [29]

Niezależnie od tego, czy doznaje człowiek przyjemności czy przykrości, czy spotyka wroga, czy kogoś miłego sercu, dobrze jest, jeśli nie ulega wzruszeniom i serce swe uciszy. [30]

Tysiące smutków i setki podniet dzień w dzień nawiedzają głupca – ale nie człowieka mądrego. [31]

Smutek nie dotyka człowieka:
o obudzonej intuicji,
posiadającego wiedzę (świadomego),
żądnego wiedzy,
pozbawionego złości,
powściągliwego,
nie ulegającego zmysłom. [32]

W takim stanie świadomości ugruntowany, oby działał człowiek mądry! Bo smutek nie może dotknąć tego, kto poznał przychodzenie i odchodzenie, wzrost i rozpad. [33]

Dlatego powinno się odciąć korzeń, będący przyczyną czy to smutku, czy strachu, cierpienia czy męczarni, choćby miał to być nawet jeden z członków ciała. [34]

Kto którekolwiek ze swych pożądań porzuci, ten zaraz szczęściem jaśnieje. Zaś ten, kto żądzom ulega, przez swoje żądze ginie. [35]

I to szczęście, które przynosi przeżyta tu, na ziemi, miłość, i to, które w boskim świecie nazywa się wielkim – te nie są warte nawet maleńkiej cząstki szczęścia, jakie daje człowiekowi zniweczenie żądzy. [36]

Czyny popełnione w poprzednim wcieleniu – czy to czyste, czy też nieczyste – dzielą ludzi wedle tego, jak postępowali: na mądrych i głupich, odważnych i tchórzliwych. [37]

W ten sposób we wszystkich istotach odradza się zaiste to, co miłe i niemiłe, przyjemności i przykrości. [38]

Oby szczęśliwe wiódł życie człowiek pełen cnót, o niewzruszonym poznaniu. Oby ustrzegł się wszelkiej żądzy, a przywiązania zostawił za sobą. Oby wyzbył się też gniewu, ten bowiem, powstały w sercu, rośnie w pychę. Mędrcy przyrównują go do śmierci. [39]

A kiedy już jak żółw, który chowa pod skorupę wszystkie członki, powściągnie wszystkie swoje żądze, wtedy powstaje w duszy jej własne światło i dusza w samej sobie znajduje błogi spokój i ciszę, wezbraną szczęściem. [40]

Cokolwiek zaś zostaje wytworzone przez poczucie własności, wszystko to przynosi cierpienie. [41]

A kiedy człowiek się nie boi i innych nie przestrasza, kiedy nie pragnie i nie nienawidzi, wtedy łączy się z Brahmanem. [42]

Zarówno prawdę jak i kłamstwo, smutek jak i szczęście, strach i odwagę, przyjemne i przykre porzuciwszy – staniesz się cichym. [43]

Kiedy zaś człowiek panując nad sobą nie wyrządza zła żadnej istocie czynem, myślą ani słowem, wtedy łączy się z Brahmanem. [44]

Szczęście należy do tego, kto zdołał pozbyć się śmiertelnej choroby – tej dla głupców trudnej do porzucenia żądzy, która nie starzeje się nawet u niedołężnych starców. [45]

W tym miejscu, o królu, warto przytoczyć strofy, które wyśpiewała Pingala. Mówią one o tym, jak pomimo bolesnych przeżyć osiągnęła ona odwieczną dharmę [i weszła na ścieżkę cnoty]. [46]

Otóż zdarzyło się, że zakochana kurtyzana Pingala została przez swego kochanka porzucona. W tym trudnym czasie osiągnęła uciszoną świadomość. [47]

Rzecze Pingala:
Długi czas ja, oszalała z miłości, żyłam blisko pełnego spokoju ukochanego, a nigdy nie zbliżyłam się do tego Świętego Umiłowanego. [48]

Zamknę ten dom o dziewięciu wrotach, na jednej wsparty kolumnie. Bo któraż kobieta odgadnie, czy pokocha ją ten napotkany? [49]

Pożądaniem nie będą mnie już zwodzić kochankowie nieczuli, fałszywi, z piekła rodem. Minął sen, wiem to z pewnością. [50]

Przypadek, przeznaczenie bądź dawne czyny sprawić mogą, iż zło się w dobro obraca. Dziś, przebudzona i pokorna, nie ulegam już zmysłom. [51]

Śpi smacznie, kto na nic nie czeka, a spokój jest szczęściem najwyższym. Pragnienie uczyniwszy bezpragnieniem – szczęśliwa zasypia Pingala … [52]

Rzecze Bhiszma:
Takimi oto oraz innymi jeszcze przekonującymi opowieściami mędrca podniesiony na duchu król Senadźit [zaniechał smutków] i cieszył się szczęściem. [53]

Tutaj kończy się chwalebnej Mahabharaty, Księgi Ciszy rozdział sto sześćdziesiąty ósmy.

 

 

 

 

 

 

01 yudhiṣṭhira uvāca
01a dharmāḥ pitāmahenoktā rājadharmāśritāḥ śubhāḥ
01c dharmam āśramiṇāṃ śreṣṭhaṃ vaktum arhasi pārthiva

02 bhīṣma uvāca
02a sarvatra vihito dharmaḥ svargyaḥ satyaphalaṃ tapaḥ
02c bahudvārasya dharmasya nehāsti viphalā kriyā

03a yasmin yasmiṃs tu vinaye yo yo yāti viniścayam
03c sa tam evābhijānāti nānyaṃ bharatasattama

04a yathā yathā ca paryeti lokatantram asāravat
04c tathā tathā virāgo ‚tra jāyate nātra saṃśayaḥ

05a evaṃ vyavasite loke bahudoṣe yudhiṣṭhira
05c ātmamokṣanimittaṃ vai yateta matimān naraḥ

06 yudhiṣṭhira uvāca
06a naṣṭe dhane vā dāre vā putre pitari vā mṛte
06c yayā buddhyā nudec chokaṃ tan me brūhi pitāmaha

07 bhīṣma uvāca
07a naṣṭe dhane vā dāre vā putre pitari vā mṛte
07c aho duḥkham iti dhyāyañ śokasyāpacitiṃ caret

08a atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
08c yathā senajitaṃ vipraḥ kaś cid ity abravīd vacaḥ

09a putraśokābhisaṃtaptaṃ rājānaṃ śokavihvalam
09c viṣaṇṇavadanaṃ dṛṣṭvā vipro vacanam abravīt

10a kiṃ nu khalv asi mūḍhas tvaṃ śocyaḥ kim anuśocasi
10c yadā tvām api śocantaḥ śocyā yāsyanti tāṃ gatim

11a tvaṃ caivāhaṃ ca ye cānye tvāṃ rājan paryupāsate
11c sarve tatra gamiṣyāmo yata evāgatā vayam

12 senajid uvāca
12a kā buddhiḥ kiṃ tapo vipra kaḥ samādhis tapodhana
12c kiṃ jñānaṃ kiṃ śrutaṃ vā te yat prāpya na viṣīdasi

13 brāhmaṇa uvāca
13a paśya bhūtāni duḥkhena vyatiṣaktāni sarvaśaḥ
13c ātmāpi cāyaṃ na mama sarvā vā pṛthivī mama

14a yathā mama tathānyeṣām iti buddhyā na me vyathā
14c etāṃ buddhim ahaṃ prāpya na prahṛṣye na ca vyathe

15a yathā kāṣṭhaṃ ca kāṣṭhaṃ ca sameyātāṃ mahodadhau
15c sametya ca vyapeyātāṃ tadvad bhūtasamāgamaḥ

16a evaṃ putrāś ca pautrāś ca jñātayo bāndhavās tathā
16c teṣu sneho na kartavyo viprayogo hi tair dhruvam

17a adarśanād āpatitaḥ punaś cādarśanaṃ gataḥ
17c na tvāsau veda na tvaṃ taṃ kaḥ san kam anuśocasi

18a tṛṣṇārtiprabhavaṃ duḥkhaṃ duḥkhārtiprabhavaṃ sukham
18c sukhāt saṃjāyate duḥkham evam etat punaḥ punaḥ
18e sukhasyānantaraṃ duḥkhaṃ duḥkhasyānantaraṃ sukham

19a sukhāt tvaṃ duḥkham āpannaḥ punar āpatsyase sukham
19c na nityaṃ labhate duḥkhaṃ na nityaṃ labhate sukham

20a nālaṃ sukhāya suhṛdo nālaṃ duḥkhāya śatravaḥ
20c na ca prajñālam arthānāṃ na sukhānām alaṃ dhanam

 

21a na buddhir dhanalābhāya na jāḍyam asamṛddhaye
21c lokaparyāyavṛttāntaṃ prājño jānāti netaraḥ

 

22a buddhimantaṃ ca mūḍhaṃ ca śūraṃ bhīruṃ jaḍaṃ kavim
22c durbalaṃ balavantaṃ ca bhāginaṃ bhajate sukham

 

23a dhenur vatsasya gopasya svāminas taskarasya ca
23c payaḥ pibati yas tasyā dhenus tasyeti niścayaḥ

24a ye ca mūḍhatamā loke ye ca buddheḥ paraṃ gatāḥ
24c te narāḥ sukham edhante kliśyaty antarito janaḥ

25a antyeṣu remire dhīrā na te madhyeṣu remire
25c antyaprāptiṃ sukhām āhur duḥkham antaram antayoḥ

26a ye tu buddhisukhaṃ prāptā dvaṃdvātītā vimatsarāḥ
26c tān naivārthā na cānarthā vyathayanti kadā cana

27a atha ye buddhim aprāptā vyatikrāntāś ca mūḍhatām
27c te ‚tivelaṃ prahṛṣyanti saṃtāpam upayānti ca

28a nityapramuditā mūḍhā divi devagaṇā iva
28c avalepena mahatā paridṛbdhā vicetasaḥ

29a sukhaṃ duḥkhāntam ālasyaṃ duḥkhaṃ dākṣyaṃ sukhodayam
29c bhūtiś caiva śriyā sārdhaṃ dakṣe vasati nālase

30a sukhaṃ vā yadi vā duḥkhaṃ dveṣyaṃ vā yadi vā priyam
30c prāptaṃ prāptam upāsīta hṛdayenāparājitaḥ

 

31a śokasthānasahasrāṇi harṣasthānaśatāni ca
31c divase divase mūḍham āviśanti na paṇḍitam

32a buddhimantaṃ kṛtaprajñaṃ śuśrūṣum anasūyakam
32c dāntaṃ jitendriyaṃ cāpi śoko na spṛśate naram

 

 

 

33a etāṃ buddhiṃ samāsthāya guptacittaś cared budhaḥ
33c udayāstamayajñaṃ hi na śokaḥ spraṣṭum arhati

34a yannimittaṃ bhavec chokas trāso vā duḥkham eva vā
34c āyāso vā yatomūlas tad ekāṅgam api tyajet

35a yad yat tyajati kāmānāṃ tat sukhasyābhipūryate
35c kāmānusārī puruṣaḥ kāmān anu vinaśyati

36a yac ca kāmasukhaṃ loke yac ca divyaṃ mahat sukham
36c tṛṣṇākṣayasukhasyaite nārhataḥ ṣoḍaśīṃ kalām

37a pūrvadehakṛtaṃ karma śubhaṃ vā yadi vāśubham
37c prājñaṃ mūḍhaṃ tathā śūraṃ bhajate yādṛśaṃ kṛtam

38a evam eva kilaitāni priyāṇy evāpriyāṇi ca
38c jīveṣu parivartante duḥkhāni ca sukhāni ca

39a tad evaṃ buddhim āsthāya sukhaṃ jīved guṇānvitaḥ
39c sarvān kāmāñ jugupseta saṅgān kurvīta pṛṣṭhataḥ
39e vṛtta eṣa hṛdi prauḍho mṛtyur eṣa manomayaḥ

40a yadā saṃharate kāmān kūrmo ‚ṅgānīva sarvaśaḥ
40c tadātmajyotir ātmā ca ātmany eva prasīdati

41a kiṃ cid eva mamatvena yadā bhavati kalpitam
41c tad eva paritāpārthaṃ sarvaṃ saṃpadyate tadā

42a na bibheti yadā cāyaṃ yadā cāsmān na bibhyati
42c yadā necchati na dveṣṭi brahma saṃpadyate tadā

 

43a ubhe satyānṛte tyaktvā śokānandau bhayābhaye
43c priyāpriye parityajya praśāntātmā bhaviṣyasi

44a yadā na kurute dhīraḥ sarvabhūteṣu pāpakam
44c karmaṇā manasā vācā brahma saṃpadyate tadā

45a yā dustyajā durmatibhir yā na jīryati jīryataḥ
45c yo ‚sau prāṇāntiko rogas tāṃ tṛṣṇāṃ tyajataḥ sukham

46a atra piṅgalayā gītā gāthāḥ śrūyanti pārthiva
46c yathā sā kṛcchrakāle ‚pi lebhe dharmaṃ sanātanam

47a saṃkete piṅgalā veśyā kāntenāsīd vinākṛtā
47c atha kṛcchragatā śāntāṃ buddhim āsthāpayat tadā

48 piṅgalovāca
48a unmattāham anunmattaṃ kāntam anvavasaṃ ciram
48c antike ramaṇaṃ santaṃ nainam adhyagamaṃ purā

49a ekasthūṇaṃ navadvāram apidhāsyāmy agārakam
49c kā hi kāntam ihāyāntam ayaṃ kānteti maṃsyate

50a akāmāḥ kāmarūpeṇa dhūrtā narakarūpiṇaḥ
50c na punar vañcayiṣyanti pratibuddhāsmi jāgṛmi

51a anartho ‚pi bhavaty artho daivāt pūrvakṛtena vā
51c saṃbuddhāhaṃ nirākārā nāham adyājitendriyā

52a sukhaṃ nirāśaḥ svapiti nairāśyaṃ paramaṃ sukham
52c āśām anāśāṃ kṛtvā hi sukhaṃ svapiti piṅgalā

 

53 bhīṣma uvāca
53a etaiś cānyaiś ca viprasya hetumadbhiḥ prabhāṣitaiḥ
53c paryavasthāpito rājā senajin mumude sukham